به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، احد فرامرز قراملکی، مدیر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، در نشست علمی بررسی دیدگاههای قرآنی، کلامی و فلسفی آیتالله العظمی سیدمحمدهادی میلانی(ره) که در اتاق جلسات این نهاد علمی برگزار شد، به تبیین جایگاه فلسفه در منظومه معرفتی این مرجع بزرگ پرداخت و بر ضرورت تفکیک دقیق میان مفاهیم «دیدگاه فلسفی» و «اعتقاد دینی» در تحلیل آثار ایشان تأکید کرد.
قراملکی با اشاره به برخی برداشتهای نادرست از فلسفه تصریح کرد: در زبان معرفتی، فلسفه اساساً برای ساخت عقیده دینی به کار نمیرود، بلکه قلمرو آن، معرفت است؛ معرفتی که همواره رو به رشد، رو به پیشرفت و گشوده به نقد و بازاندیشی است. از این منظر، فیلسوف کسی نیست که بخواهد فلسفه را به اعتقاد دینی تبدیل کند، بلکه فلسفه موضعی تحلیلی و معرفتی دارد که با جزماندیشی ناسازگار است.
وی افزود: واژهها در مباحث معرفتی اهمیت بنیادین دارند، زیرا حامل نقشههای ذهنیاند و به همین دلیل باید در بهکارگیری مفاهیمی همچون عقیده، دیدگاه، فلسفه و کلام نهایت دقت را داشت. خلط این مفاهیم، به برداشتهای ناصواب از اندیشه متفکران بزرگ منجر میشود.
مدیر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی با اشاره به شخصیت علمی آیتالله میلانی اظهار داشت: فقیهی در تراز آیتالله العظمی میلانی بیتردید دارای دیدگاههای فلسفی عمیق است، اما این به معنای داشتن «عقیده فلسفی» بهعنوان اعتقاد دینی نیست. میان دیدگاه و عقیده تفاوت ماهوی وجود دارد؛ عقیده معمولاً با نوعی جزمیت همراه است، در حالی که دیدگاههای فلسفی، کلامی و عرفانی ذاتاً غیرجزمگرایانهاند و همواره قابلیت رشد و تکامل دارند.
وی تأکید کرد: جزماندیشی، چه در قالب فلسفی، چه کلامی و چه عرفانی، اساساً ضد معرفت است و با روح پژوهش علمی سازگار نیست. از این رو، نباید دیدگاههای فلسفی آیتالله میلانی را بهعنوان اعتقادات دینی تلقی کرد.
رویکرد فلسفی آیتالله میلانی در تبیین عصمت
قراملکی با اشاره به مطالعات خود در آثار فلسفی و کلامی آیتالله میلانی، بهویژه در موضوع عصمت، خاطرنشان کرد: در این آثار، مسئله عصمت با رویکردی فلسفی و تحلیلی بررسی شده است. آیتالله میلانی در حل تعارضات ظاهری برخی آیات قرآن با بحث عصمت، بیشتر از تأویلها و تحلیلهای فلسفی بهره برده و کمتر به استناد مستقیم حدیثی تکیه کرده است؛ رویکردی که نشاندهنده عمق نگاه فلسفی ایشان در مباحث کلامی است.
وی افزود: حذف این رویکرد فلسفی از تحلیل اندیشههای آیتالله میلانی، تصویری ناقص و تقلیلیافته از این متفکر بزرگ ارائه میدهد و فهم صحیح آثار ایشان را با اختلال مواجه میکند.
جایگاه فلسفه در میراث کلامی شیعه
مدیر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی با اشاره به سنت علمی عالمان شیعه از شیخ طوسی تا خواجه نصیرالدین طوسی تصریح کرد: معرفت کلامی در تشیع همواره بر بنیانهای عقلانی، فلسفی و حتی عرفانی استوار بوده است. این میراث عظیم را نمیتوان با برچسبزنی یا حذف یکجانبه برخی مؤلفهها نادیده گرفت.
وی تأکید کرد: در مباحث امامت، به دلیل ماهیت موضوع، استناد به حدیث و تاریخ ضرورت دارد، اما در بسیاری از دیگر مباحث کلامی، رویکرد فلسفی نقشی تعیینکننده دارد و آیتالله میلانی نیز از همین سنت عقلانی و فلسفی بهره گرفته است.
قراملکی در پایان با تأکید بر اهمیت بازخوانی انتقادی آثار آیتالله میلانی اظهار داشت: اندیشههای این مرجع بزرگ، بخشی از میراث گرانبهای فکری شیعه است که باید با آن وارد گفتوگوی علمی شد. مواجهه درست با این میراث، نه در حذف و تقلیل آن، بلکه در فهم عمیق، تحلیل دقیق و گفتوگوی مستمر علمی معنا پیدا میکند.
وی برگزاری چنین نشستهایی را فرصتی مهم برای تعمیق مطالعات فلسفی و کلامی معاصر دانست و تأکید کرد: بازخوانی روشمند آثار آیتالله میلانی میتواند به غنای اندیشه دینی و توسعه گفتوگوی علمی در حوزههای معرفتی کمک شایانی کند.
انتهای پیام/
نظر شما