به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین علی ذوعلم طی سخنانی در نشست تخصصی "بازخوانی هویت و شالکه فعالیتهای پژوهشی در کشور" که به همت رسانه فکرت برگزار شد، با اشاره به لزوم توجه به کاربست های مباحث پژوهشی، اظهار کرد: در نگاه به مقوله پژوهش، عوامل مؤثر در کارآمد بودن پژوهشها، همچنین بهره گیری از نتایج آن و فرایندی که یک پژوهش طی میکند حائز اهمیت است که البته در این باره به ملاحظات سیاستگذاری، برنامهریزی و مدیریت پژوهش توجه داشت.
توجه به ضرورت پژوهش از بدیهیات است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: قبل از هر چیز باید توجه داشت که اصل نیاز به پژوهش یک مساله کاملاً بدیهی است، به این معنا که هر کسی که کاری را بدون آگاهی و بدون معرفت و بدون توجه به ابعاد کار و نتایج و پیامدها انجام دهد، مسلم است که در کار خود موفق نخواهد شد و لذا اصل مسئله توجه به پژوهش یک بحث کاملاً بدیهی است.
وی با بیان این که ما معمولاً در دانشگاه ها و مراکز علمی به جای تربیت پژوهشگر، صرفاً به دنبال تربیت دانشمند هستیم، گفت: در دانشگاهها و مراکز علمی کسانی تربیت میشوند که تخصص در آن دانش دارند؛ اما خود پژوهشگری به عنوان یک مقولهای که نیاز به توانمندسازی دارد، نیاز به آموزش دارد، چندان مورد توجه نیست. البته مراکزی وجود دارد که کار خودشان را تربیت پژوهشگر عنوان میکنند اما تعداد آنها بسیار محدود است.
فرآیند پژوهش و لزوم دغدغهمندی پژوهشگر
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین بیان داشت: به هر حال، پژوهش نیاز به یک علاقه و تعلقخاطر و دغدغه درونی دارد به این معنا که اگر یک مسئلهای و یک سؤالی برای یک محقق مسئله و سؤال بشود درباره اش تحقیق و پژوهش جدی خواهد کرد؛ اما اگر که فقط سفارش داده بشود به خاطر نیاز یک مجموعه و آن دغدغه ایجاد نشود به عنوان شغل و منبع درآمد به آن توجه میشود.
وی یادآور شد: البته در مجموع فکر نمیکنم که ما در جامعه و در کشورمان یک سیر ثابت یا روند نزولی داشتهایم. بلکه در مجموع منحنی رشد کار پژوهشی در جامعه ما واقعاً مثبت است. یعنی هم پژوهشگران با تجربهتر میشوند و هم بعضاً کارهای تیمی و گروهی در بعضی از پژوهشگاهها شکل گرفته است، ضمن آن که برخی از پژوهشگاهها به روشهای جدیدی برای ارزیابی کار پژوهشی اهتمام داشته اند و اینها در کارآمد کردن نتایج پژوهش مؤثر بوده است.
ابهام پژوهشی و رسالت پژوهشگاهها
حجت الاسلام و المسلمین ذوعلم اضافه کرد: در عین حال باید توجه داشت که ما در بسیاری از مسایل جامعه، دچار ابهام پژوهشی هستیم اما این که فکر کنیم این پژوهشگاهها هستند که باید به دنبال حل مسأله باشند و یا پاسخ به پرسش بدهند، تصور درستی نیست، به عنوان مثال در همین بحثهای اقتصادی و یا بحث کاهش روزمره ارزش پول ملی، این بحثی است که از جهات مختلف باید مورد توجه باشد، نه فقط از جهت اقتصادی، بلکه از جهت روانی، از جهت اقتدار ملی، از جهت بحث اعتماد جامعه به مجموعه حاکمیت و ... ضمن آن که در همه دولتها دائماً ما با یک سیر نزولی در ارزش پول ملی مواجه بودهایم یا در عرصه اقتصاد که سیاستهای اقتصاد مقاومتی چندین سال قبل تدوین و تصویب شد و ابلاغ شد، اما به راستی چقدر دولتها به این مساله ملتزم بودهاند!؟
وی ابراز داشت: بنابراین یک خلأ جدی ما بحث فقدان عزم و اراده برای عملیات و درواقع اقداماتی است که پژوهشها کاملاً راه را نشان دادهاند ولی این عزم و اراده وجود ندارد و یا اینکه محافظهکاری هایی وجود دارد، یا این که به نحوی دچار کندی و سستی ها در این زمینه هستیم که باید هر کدام در جای خود مورد توجه و تأمل قرار گیرد.
خلأ فرهنگ مدیریتی و چالشهای پژوهشی
رئیس اندیشکده بیانیه گام دوم انقلاب همچنین خاطرنشان کرد: به نظر میرسد که بخش مهمی از چالشها به فرهنگ مدیریتی برمیگردد و اینکه چه مقداری مدیران و کارگزاران ما در نظامات مختلف، واقعاً مبتنی بر معرفت و بصیرت و آگاهی برنامهریزی و اقدام میکنند و چه مقداری بر اساس یافتههای ارتکازی خودشان یا ذهنیتهایشان، سلیقههایشان یا بعضاً متأسفانه گرایشهایی که دارند، عمل میکنند.
وی افزود: این در حالی است که به عنوان مثال، پایاننامههای دوره دکتری ما معمولاً کار پژوهشی ناب باید تلقی بشود. یعنی یک دانشجو باید مثلاً سه، چهار سال، آموزشی را ببیند و یک ورزی بخورد و با یک استادی یک مسئله جدیدی را مطرح کند و حل کند. گاهی در اینجا آن گرایشهای علمی استاد اصلاً مانع میشود که اصلاً روی یک موضوعی کاری انجام بشود، به این معنا که یک گروه آموزشی در یک دانشگاه اصلاً اجازه نمیدهد که فلان مسأله به صورت جدی دنبال شود.
نسبت پژوهشگاهها و پیشرفت بومی کشور
حجت الاسلام و المسلمین ذوعلم همچنین گفت: از سوی دیگر کم نیستند افرادی که اساساً دانش را یک مقوله فراتر از بوم، فراتر از جغرافیا و یا فراتر از فرهنگ میدانند و میگویند علم، علم است دیگر! بنابراین همان چیزی را که در مراکز تولید علم امروز به رسمیت شناخته میشود عمدتاً دانشگاههای اروپایی و آمریکایی همان را به عنوان علم تلقی میکنند و اساساً اعتقاد ندارند به اینکه ما رویکرد بومی نیز باید به قضایا داشته باشیم.
وی اضافه کرد: واقعیت آن است که هنوز هم در دانشگاههای ما، نظریههای علمی رایج بیشتر معتبر شمرده میشود تا فلان نظریهای که فلان نظریهپرداز ایرانی یا یک نظریهپرداز مسلمان در یک کشور دیگری ارائه کرده است. نکته دیگر هم اینکه پژوهشگر دغدغه مند که خودش به یک مسئلهای واقعاً دلبستگی داشته باشد و بخواهد آن را دنبال بکند به حد کافی نیست. در واقع ما پژوهشگرانی داریم که اینها به دنبال محصول پژوهشی خودشان راه میافتند و آن را تبلیغ و تبیین میکنند و برای اینکه اجرا شود بحث آن را مطالبه میکنند. خب این مطالبه به صورت فردی بیتأثیر نیست ولی اینکه یک نهاد مدافع محصول پژوهشی وجود داشته باشد و این را به گونهای الزامآور برای مدیران و سیاستگذاران درواقع پیش ببرد، این هم یکی از ضعفهای ماست.
تأثیر مشوقهای پژوهشی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: از سوی دیگر بایستی مشوقهای معنوی برای پژوهش وجود داشته باشند؛ یعنی وقتی یک پژوهشگر ببیند که این کاری که مثلاً در عرصه علوم تربیتی کرده در نظام تعلیم و تربیت عمومی تأثیری گذاشته و یک تغییری ایجاد کرده و زمینه ساز رقم خوردن تحولی بوده و از سوی دیگر این جریان به رسمیت شناخته شده، همین خودش یک مشوق معنوی است که بسیار هم اثرگذار است.
وی همچنین بیان داشت: چندین سال قبل در یک جشنوارهای مرحوم استاد آیتالله مصباح یزدی یک پیشنهاد مهم در بحث تحول در علوم انسانی ارائه کردند که چند تا پژوهشگاه با هم یک قراری را بگذارند که هر کدام در یک شاخهای از علوم انسانی شروع به کار کردن بکنند. با تبادلنظر و البته تبادل تجربه و مثلاً رایزنی مستمر، ولی خب این پیشنهاد بود. این پیشنهاد در یک فضای مدیریتی لازم است که با اقتضائات فرهنگ پژوهش عجین شود تا به هدف غایی دست یابیم.
پژوهشگاهها چگونه موتور محرکه پیشرفت کشور بشوند؟
حجت الاسلام و المسلمین ذوعلم تأکید کرد: ارتباط پژوهشهای صنعتی و فنی با دانشگاههای صنعتی و فنی ارتباط بسیار لازمی است، به شرط اینکه این مساله دانشگاههای ما را صرفاً به عنوان سفارش پذیر صنعت پایین نیاورد چرا که دانشگاه بالأخره باید رشد علمی و فناوری و توسعه بنیانهای فناوری را دنبال بکند و نباید به آن صنایعی که الآن موجود هست اکتفا بکند.
وی افزود: نباید از نظر دور داشت که علم و فناوری دائماً در حال رشد است وقتی که شما در حد همین مطالبات و یا درواقع درخواستهای فعلی متوقف میشوید دیگر مجالی برای رفتن به بالاتر نیست. این خیلی آسیب مهمی است که باید به آن فکر کرد و برایش چاره اندیشید.
انتهای پیام
نظر شما