حضرت عیسی(ع) از نگاه شیعه

کریسمَس روزی است که برپایه گاهشمار مسیحیان زادروز عیسی شناخته می‌شود و بزرگترین جشن مسیحیان جهان می‌باشد. مسیحیان این روز را با آیین‌های ویژه برگزار می‌کنند. برای نمونه درخت کریسمس را می‌آرایند و شخصیتی به نام بابانوئل در این روز پیشکش‌هایی به مردم می‌دهد. بیشتر مسیحیان این جشن را در ۲۵ دسامبر برگزار می‌کنند.

 به اعتقاد شیعه مسیح علیه السلام یکی از پیامبران اولوالعزم می باشد که جایگاه بلند وی در بین انبیا الهی در آیات قرآن و روایات شیعه به خوبی نمایان است، خبرگزاری حوزه به مناسبت فرا رسیدن ایام میلاد این پیامبر بزرگ آسمانی در گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی  به بررسی آموزه های حضرت عیسی در روایات شیعه پرداخته است .

*آیا  تاریخچه مدون و مستندی راجع به زمان دقیق میلاد مسیح علیه السلام وجود دارد ؟ آیا تفاوت گزارش میلاد مسیح در منابع مسیحیت و منابع دینی ما متفاوت می باشد ؟

در مجامع روایی شیعه و قرآن مطالب زیبایی راجع به تولد مسیح داریم و این مطالب متفاوت با آن چیزی است که مسیحیان نقل کرده اند در قرآن میلاد مسیح را مانند میلاد آدم دانسته است « إِنَّ مَثَلَ عيسى‏ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ (آل عمران آیه 59) »  ،و بنا بر یافته های آموزه های ما دوران بارداری حضرت مریم بسیار کوتاه بوده است و حضرت به منطقه ای شرقی  دور از مسجد الاقصی می روند « وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا (مریم ؛ 16) » و به اعجاز الهی چشمه آبی جاری و نخل خشکیده به بار می نشیند. اما از نظر مسیحیان مسیح در منطقه ای جنوبی و در بیت لحم آن هم در محل نگهداری گوسفندان به دنیا آمد و ... و این مطالب بر خلاف قرآن است ،  در روایات ما چشمه و خرما وجود دارد.لذا تفاوت هایی را از گزارش تولد ایشان می توان یافت .

عیسی علیه السلام در احادیث شیعه چگونه ترسیم شده است ؟

حضرت عیسی از نگاه احادیث شیعی فرزند حضرت مریم است که در قرآن و روایات " مطهره " ، " صدیقه " و " بتول " نامیده شده است.

حضرت عیسی علیه‌السلام به امر الهی بدون پدر به دنیا آمده است و بنا بر روایات ما ایشان پیامبری الوالعزم است که از سوی خداوند مامور شده است که انسان ها را هدایت کند ، در کودکی ماموریت خود را در گهواره بیان می کند ، این شخصیت ؛ پیامبری عابد ، زاهد ، ، کثیر الصلوة و... بوده است و ایشان برای هدایت انسانها بیاناتی دارند و احادیث ما این بیانات را حفظ کرده است و این خیلی جالب است که روایات حضرت عیسی در روایات اهل بیت واگویه و بازگویی شده است و می توان این احادیث را در دسته بندی های مختلف قرار داد.

*این احادیث در چه موضوعاتی در چند دسته قابل بررسی می باشد ؟

احادیثی در موضوعات خداشناسی ، مسائل اخلاقی ، مباحث اجتماعی و.... اگر بخواهیم یک تقسیم بندی زیبا و قابل قبول ارائه دهیم می توان این آموزه ها را در سه بخش دسته بندی کرد

الف) رابطه انسان با خدا :

توحید و خداشناسی

مثلا در بحث خداشناسی بیانی از عیسی مسیح نقل شده است که بسیار جالب به معرفی خدا می پردازد : «  يَا عِيسَى أَنَا رَبُّكَ وَ رَبُّ آبَائِكَ اسْمِي وَاحِدٌ وَ أَنَا الْأَحَدُ الْمُتَفَرِّدُ بِخَلْقِ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ كُلُّ شَيْ‏ءٍ مِنْ صُنْعِي»،«كافي (ط - الإسلامية)، ج‏8، ص: 131‏ » ای عیسی من پروردگار تو و پروردگار پدران تو هستم من تنها هستم و  به تنهایی هر چیز را آفریدم و هر چیزی نتیجه خلقت و صنع من است و تنها خداوند را صانع و خالق معرفی می کند و از هر گونه شرکی انسان را دور می کند .

در روایت دیگر آمده است :« ً يَا عِيسَى .... اشْهَدْ عَلَى أَنِّي خَلَقْتُكَ وَ أَنْتَ عَبْدِي وَ أَنِّي صَوَّرْتُكَ» «كافي ج‏8، ص: 136 »  شاهد باش که من تو را خلق کردم و تو بنده من هستی و من تو را به این صورت خلق کردم " انا " و " انت " جایگاه خالق و مخلوق را نشان می دهد در مسیحیت می گویند عیسی پسر و خدا، پدر است و این دو در عین اینکه دو تا هستند یکی هستند با اضافه شدن روح القدس، تثلیث را مطرح می کنند و می خواهند مطلب خلاف عقلی را توجیه کنند " یکی در عین سه بودن " و به گونه ای می خواهند دوئیت بین خالق و مخلوق را از میان بردارند و در روایات ما می گوید ای عیسی شهادت بده تو مخلوقی و من خالق و دو گانگی است و امکان ندارد خالق و مخلوق یکی باشد و به زیبایی تثلیث را رد می کند.

 باز در جای دیگری می فرماید : « ً يَا عِيسَى لا تُشْرِكْ بِي شَيْئا»، «كافي، ج‏8، ص: 141» ای عیسی برای من هیچ چیزی را شریک قرار مده  بر خلاف مسیحیت  که روح القدس و عیسی را شریک خدا قرار می دهند .

 لذا جهان بینی و خدا شناسی که از عیسی نقل شده است نشان می دهد که بر خلاف آن چیزی که مسیحیت امروزی نشان می دهد جایگاه خدا و بندگان را جدا از هم می دانسته است .

 پیامبر شناسی

در بحث پیامبر شناسی نیز می بینیم که مسیحیت امروزی مسیح را پیامبر نمی داند بلکه او را فرزند خدا می خواند در حالی که او پیامبر الهی است و به آمدن پیامبران الهی بعد از خود نیز بشارت داده است و می توان بر اساس روایات چنین گفت : عیسی مسیح تکمیل کننده تورات و بشارت دهنده به نبوت پیامبر اکرم حضرت محمد - صلی الله علیه و آله و سلم -  می باشد .مثلا در مناجاتی که بین خدا و عیسی علیه السلام رخ داده آمده است : « َ ثُمَّ أُوصِيكَ يَا ابْنَ مَرْيَمَ الْبِكْرِ الْبَتُولِ بِسَيِّدِ الْمُرْسَلِينَ وَ حَبِيبِي فَهُوَ أَحْمَد. كافي، ج‏8، ص: 139» من تو را بشارت می دهم به سید مرسلین و دوست خودم که احمد(ص) است و در ادامه ویژگی های پیامبر را برای عیسی(ع) می شمارد: « ِ فَإِنَّهُ رَحْمَةٌ لِلْعَالَمِين‏ » او رحمت برای عالمیان است و مختص قوم خاصی نیست . لذا حضرت عیسی آمده است که تورات را تکمیل کند و به آمدن حضرت محمد بشارت دهد .

معادشناسی

 درمورد قیامت هم عیسی مسیح بیاناتی دارند « ً يَا عِيسَى لَا خَيْرَ فِي لَذَاذَةٍ لَا تَدُومُ وَ عَيْشٍ مِنْ صَاحِبِهِ يَزُول‏ ُ يَا ابْنَ مَرْيَمَ لَوْ رَأَتْ عَيْنُكَ مَا أَعْدَدْتُ لِأَوْلِيَائِيَ الصَّالِحِينَ ذَابَ قَلْبُكَ وَ زَهَقَتْ نَفْسُكَ شَوْقاً إِلَيْهِ فَلَيْسَ كَدَار،  كافي، ج‏8، ص: 135 » ای عیسی در لذتی که ادامه ندارد خیری نیست اگر می دیدی آنچه را برای اولیا صالح خود آماده کرده ام جان از کف می دادی برای رسیدن آنچه برای ایشان آماده کرده بودم و هیچ خانه ای مثل خانه آخرت نیست. لذا عیسی جهان را ممر می داند نه مقر،  لذا بر اساس جهان بینی عیسی، خداوند این جهان را آفریده است و راه سعادت را در مقابل انسانها قرار داده است که اگر انسانها با استفاده از دستورات پیامبران راه سعادت را برگزینند به سعادت آن دنیا خواهند رسید.

*اینکه مسیحیت قائل به تثلیث هستند آیا تمامی متکلمین مسیحیت این مطلب را قائل هستند یا نظر مشهور ایشان است ؟

 ما دو نوع مسیحیت داریم الف ) مسیحیت واقعی : که امروزه دیگر خبری از آن نیست ب ) مسیحیت پولسی : که مسیحیت شایع جهان است و کسی غیر از آن نمی شناسد این مسیحیت اعتقاد دارد عیسی فرزند خداست و قائل به تثلیث هستند و می گویند این سه در عین سه بودن یکی هستند بر خلاف روایاتی که خواندیم و دیدید که اینگونه نیست . لذا دوئیت همیشه هست . و یگانگی بین خدا و بنده خدا وجود ندارد .

ب) رابطه انسان با دیگران

مسائل اقتصادی

انسان چه تعاملی با دیگران داشته باشد در این موضوع هم روایات متعددی وارد شده است مثلا در رابطه با مسائل اقتصادی خداوند به عیسی می فرماید : « َيَا عِيسَى قُلْ لَهُمْ قَلِّمُوا أَظْفَارَكُمْ مِنْ كَسْبِ الْحَرَامِ ، كافی، ج‏8، ص: 138 »  ای عیسی به بنی اسرائیل بگو از کسب حرام دست بردارند لذا اینکه مسیحیت ادعا می کند مسیح درباره مسائل اقتصادی و اجتماعی و سیاسی مطالبی ندارد اینگونه نیست بلکه در روایات ما مطالب زیادی در این موضوعات یافت می شود و معلوم می شود ایشان در این مباحث هم ورود داشته اند .

مسائل اجتماعی

 در مسائل اجتماعی در بخشی از روایات آمده است : « َ يَا عِيسَى إِنَّكَ مَسْئُولٌ فَارْحَمِ الضَّعِيفَ كَرَحْمَتِي إِيَّاكَ وَ لَا تَقْهَرِ الْيَتِيم‏،كافي، ج‏8، ص: 133» ای عیسی تو مسئولی پس به ضعیف رحم کن همانگونه که من به تو رحم کردم و با یتیم بد رفتاری نکن یا در بیان دیگری داریم :« َ مَا لَا تُحِبُّ أَنْ يُصْنَعَ بِكَ فَلَا تَصْنَعْهُ بِغَيْرِك‏ ، كافي، ج‏8، ص: 138 » آنچه که برای خویش نمی پسندی برای دیگران هم نپسند .

در باب مسائل اجتماعی باز بیان جالبی از عیسی نقل شد است : « وَ أَنَا أَقُولُ لَكُمْ صِلُوا مَنْ قَطَعَكُمْ وَ أَعْطُوا مَنْ مَنَعَكُمْ وَ أَحْسِنُوا إِلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَيْكُمْ وَ سَلِّمُوا عَلَى مَنْ سَبَّكُمْ وَ أَنْصِفُوا مَنْ خَاصَمَكُمْ وَ اعْفُوا عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ كَمَا أَنَّكُمْ تُحِبُّونَ أَنْ يُعْفَى عَنْ إِسَاءَتِكُم‏، تحف العقول، ص: 503 » صله رحم کنید با کسانی که با شما قطع رحم کردند ....طلب سلامتی کنید برای کسی که به شما دشنام داد لذا این نشانه این نکته است که انتقام جویی و کینه جویی در سیره عیسی وجود ندارد، ولی متاسفانه ما چندین جنگ بزرگ در جهان را که از سوی مسیحیان اتفاق افتاد، شاهد بودیم که به خطر کینه توزی روی داد مثلا جنگ جهانی اول به دلیل مرگ پادشاه اتریش اتفاق افتاد، قتل آرشيدوك فرديناند وليعهد امپراتوري اتريش - مجارستان و همسرش در شهر سارايوو به دست يك صرب در روز 28 ژوئن سال 1914 ميلادي بهانه آغازين جنگ جهاني اول بود. - در حالی که عیسی می فرماید کسی که بدی کرده است  با خوبی جواب بدهید یا همین امروز ادعا دارند در 11 سپتامبر 3000 نفر کشته شدند و عوض هزاران نفر بی‌گناه آن را در افغانستان و عراق کشتند ؟! آیا آنها به نظرات عیسی عمل می کنند ؟! مسیحیت امروزی اینگونه نیست و بزرگترین جنگ ها را طرفدران مسیحیت پلوسی انجام داده اند

 در باب مسائل اجتماعی نکته بسیار جالبی که در تعالیم حضرت مسیح بیان شده است، طلب علم از محل آن است ممکن است برخی تصور کنند علم را می توان از هر کسی آموخت در حالی که علم را باید از محلش آموخت همانطوری که غذای سالم را باید از محل مطمئن گرفت در علم هم که غذای فکر و روح است باید از محل مطمئن آن دریافت کرد لذا عیسی می فرماید : « ُ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ زَاحِمُوا الْعُلَمَاءَ فِي مَجَالِسِهِمْ وَ لَوْ جُثُوّاً عَلَى الرُّكَبِ فَإِنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْقُلُوبَ الْمَيْتَةَ بِنُورِ الْحِكْمَةِ كَمَا يُحْيِي الْأَرْضَ الْمَيْتَةَ بِوَابِلِ الْمَطَر، تحف العقول، النص، ص: 393 » نزد علما و دانشمندان الهی بروید یا در بیان دیگری می فرماید : « يَا صَاحِبَ الْعِلْمِ عَظِّمِ الْعُلَمَاءَ لِعِلْمِهِمْ وَ دَعْ مُنَازَعَتَهُمْ وَ صَغِّرِ الْجُهَّالَ لِجَهْلِهِمْ وَ لَا تَطْرُدْهُمْ وَ لَكِنْ قَرِّبْهُمْ وَ عَلِّمْهُم‏،تحف العقول، ص: 502 » علما را برای علم ایشان بزرگ بشمار لذا عیسی در باره رابطه انسان با دیگران بیان شفاف و زیبایی دارد .

ج) رابطه انسان با خویشتن

در بیانات عیسی علیه السلام علم آموزی ، زهد ، تواضع و... مورد توجه بوده است؛ مثلا در بیانی خداوند متعال به عیسی می فرماید : « يَا عِيسَى لَا تَسْتَيْقِظَنَّ عَاصِياً وَ لَا تَسْتَنْبِهَنَّ لَاهِيا وَ افْطِمْ نَفْسَكَ عَنِ الشَّهَوَاتِ الْمُوبِقَاتِ وَ كُلُّ شَهْوَةٍ تُبَاعِدُكَ مِنِّي فَاهْجُرْهَا وَ اعْلَمْ أَنَّكَ مِنِّي بِمَكَانِ الرَّسُولِ الْأَمِين‏ فَكُنْ مِنِّي عَلَى حَذَرٍ وَ اعْلَمْ أَنَّ دُنْيَاكَ مُؤَدِّيَتُكَ إِلَيَّ وَ أَنِّي آخُذُكَ بِعِلْمِي فَكُنْ ذَلِيلَ النَّفْسِ عِنْدَ ذِكْرِي خَاشِعَ الْقَلْبِ حِينَ تَذْكُرُنِي يَقْظَانَ عِنْدَ نَوْمِ الْغَافِلِين‏، كافي، ج‏8، ص: 136» عاصی و لاهی مباش خودت را از شهوت هایی که به دنبال آن عذاب و عقاب است جدا کن از هر شهوتی که تو را از من دور می کند اجتناب کن و جایگاه تو جایگاه یک رسول امین است، پس تقوی پیشه کن ؛ وقتی که مرا ذکر می کنی نفست را ذلیل و زمانی که مرا یاد می کنی قلبت را خاشع کن ....در این فرزاها رابطه انسان با خویشتن را محل نظر قرار می دهد و می گوید : ای انسان باید زاهد باشی و از شهوات و از هر چیزی که تو را خدا دور می کند دور کنی! یا در بیان دیگر می فرماید : « ٌ يَا عِيسَى أَدِّبْ قَلْبَكَ بِالْخَشْيَةِ وَ انْظُرْ إِلَى مَنْ أَسْفَلَ مِنْكَ وَ لَا تَنْظُرْ إِلَى مَنْ فَوْقَكَ وَ اعْلَمْ أَنَّ رَأْسَ كُلِّ خَطِيئَةٍ وَ ذَنْبٍ هُوَ حُبُّ الدُّنْيَا فَلَا تُحِبَّهَا يَا عِيسَى أَطِبْ لِي قَلْبَكَ وَ أَكْثِرْ ذِكْرِي فِي الْخَلَوَات‏ » ای عیسی قلبت را با خشیت مودب کن و به پایین دست تر از خودت نگاه کن، نه به آنهایی که بالاتر از تو هستند، به کسی که ثروت مند است نگاه مکن، بلکه به پایین دست تر از خود بنگر تا متوجه شوی خداوند چقدر نعمت به تو داده است، لذا می بینیم که در مسائل اقتصادی باید به پایین دستان نگاه کنیم و در مسائل اعتقادی و معنوی باید به  بالادستان خود نگاه کرد در ادامه بیان خود می فرماید : « بدان تمام گناهان و خطاها از محبت دنیاست پس دنیا را دوست نداشته باش و اصلا در روایات ما مهمترین ویژگی ایشان را زهد ایشان را بر شمرده اند ، در مورد تواضع ایشان نقل شده است  که خطاب به اصحاب خویش فرمود:اى حواريّون من از شما درخواستى دارم كه مى‏خواهم آن را بر آورده سازيد، حواريّون گفتند: هر حاجتى دارى ما حاضر به انجام آن هستيم، پس عيسى (ع) برخاست و پاهاى آنها را شستشو داد، آنها با شرم و خجالت گفتند: اى روح خدا، سزاوار است ما پاى تو را شستشو دهيم، امّا عيسى (ع) فرمود: من سزاوارترين مردم براى خدمت به عالم هستم، بدانيد همان طور كه من براى شما تواضع كردم، شما هم بعد از من در ميان مردم تواضع كنيد، سپس فرمود: بر شما واجب است كه تواضع كنيد، چون حكمت با تواضع رشد مى‏كند نه با تكبّر، همان طور كه گياهان در دشت مى‏رويند، نه در روى كوه« قصص الأنبياء، ص: 583 » همینطور معتقد است باید علم را آموخت ، حکمت گمشده مومن است .