خبرگزاری«حوزه»،  امروز همه انسان ها در برابر امام عصرِ (عج) خود مسئول هستند و برای زمینه سازی ظهور آن حضرت، وظایفی را بر عهده دارند. زنان علاوه بر نقش عمومی که همة انسان ها عهده دار هستند، می توانند در مواردی به طور خاص ایفای نقش نموده و زمینه های ظهور را فراهم نمایند و این مسئله، اهمیت نقش زنان را در زمینه سازی ظهور روشن می نماید. برای دست یابی به این مهم، شناخت جایگاه زن در ابعاد مختلف لازم است تا بتوان در پرتو آن به چگونگی تأثیرگذاری زن در ابعاد گوناگون پرداخت.

آنچه مهم است؛ زن  پیش از آنکه به عنوان یک «زن» مطرح باشد، یکی از بندگان خدا است که موظف به وظایفی است که این وظایف بر دوش همه انسان ها قرار داده شده است. مسئله مهدویت انتظار و آماده سازی جامعه برای رسیدن به جامعه مهدویت نیز از جمله این موضوعات است که زن درعین نقش های همسری، مادری و...، به عنوان یک بشر موظف به ادای حق الهی است.

متن زیر حاصل گفتگوی خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، با دکتر زهرا امین مجد، عضو هیئت علمی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان و استاد جامعه الزهرا سلام الله علیها در راستای بررسی نقش زن در جامعه منتظر در جایگاه «زن» و جایگاه «انسان» می باشد.

* آغاز سخن

روشن است که ما تعبیر انسان صالح، در دین داریم، انسانی که به دنبال اصلاح است که در این عرصه جنسیت مطرح نیست. باید بدانیم درباره زن و مرد، در بیشتر حوزه ها، وظیفه مشترک وجود دارد که صورت انجام وظیفه با توجه به تفاوت های تشریعی میان زن و مرد متناسب با تکوین، متفاوت است ولی هدف کلان و اصول حاکم بر آن مشترک است.

زمانی که زن و مرد را به عنوان کنش گر در جامعه اسلامی معرفی می کنیم و هر دو را در تربیت نفس و خویشتن داری و تقوا موظف می دانیم این دیگر مسئله ای جنسیتی نیست. البته در مصادیق، تقوای زنان ومردان متفاوت است؛ زنان با اخلاق عفت محور می توانند به این تقوا دست یابند و مردان با عناصری چون اخلاق غیرت محور به تقوا برسد.

* تفاوت ها در انجام وظیفه دینی بین زن و مرد

زمانی که می خواهیم درباره نقش زنان در موضوعات  و عرصه های مختلف از جمله مهدویت بحث کنیم، اگر عنوان زن را با مرد عوض کنیم، مباحثی که در عرصه وظیفه مطرح خواهیم کرد، تفاوتی ندارد، هرچند زمانی که درباره وظایف زن در نقش همسر و مادر سخن می گوییم، وظیفه های جدیدی در این عرصه مطرح می گردد. واقعیت این است که اگر می گوییم منتظر باید بصیر، آگاه، روشن، پویا، فعال، با تقوا، خویشتن دار و...، باشد، این وظایف میان مردان و زنان مشترک است.

وقتی ویژگی های فرد منتظر  را مطرح می کنیم، همزمان چند اتفاق نظری صورت می گیرد. نخست این که نگاه انسان شناختی اسلام به انسانی که زن یا مرد است و قواعد حاکم بر سبک زیست اسلامی، مطرح می شود و معادل سازی اسوه انجام می گردد.

اگر بپرسیم که زن چطور زن فاطمی و زن علوی است، یا این که زن مهدوی چگونه باید باشد، شاید تنها در مصادیق تفاوت داشته باشد. همانطور مرد علوی و مرد فاطمی و مرد مهدوی باید این ویژگی ها را داشته باشد.

زمانی که سبک زندگی اسلامی در جامعه حاکم باشد، آن موقع است که می توان انتظارداشت که تمام فایده دین مندی و نزول شریعت، زمینه سازی و بسترسازی مهدویت است. شریعت آمده که عالی ترین درجه جامعه مهدویت را بروز دهد.

* زنان مانند مردان عهده دار امانت الهی هستند

اگر بخواهیم ویژگی های زن در جامعه مهدوی را بررسی کنیم، باید ویژگی های زن مسلمان در جامعه امروزی بر اساس تعالیم اسلامی را بررسی نماییم و زن به عنوان یک انسان، وظیفه دارد بار امانت الهی را بر دوش داشته باشد و با مراقبت عمل نماید.

برای این که انسانی بصیر شویم که نسبت به این امانت الهی هوشیار باشد، باید عزت نفس بالایی داشته باشیم و خود را تحقیر نکرده و کوچک نباشیم و تصویرمان از زندگی کوچک نباشد. زن نباید تنها تمرکزش بر زیبایی ظاهری باشد و تمرکز بر ابعاد وجودی مادی خود نماید، نزدیک شدن به وضعیت مطلوبی که رسانه ها بازنمایی می کنند، وضعیت فیزیک ظاهری زن نباشد؛ انسانیکه خود را تحقیر نکند، توجه به امانت الهی دارد.

زن در جامعه منتظر، باید به عنوان انسان جایگاه انسانی خود را بشناسد. در جایگاهی که تفاوتی نسبت به مرد ندارد و تمامی ظرفیت ها برای رسیدن به کمال در وجود او از سوی خداوند قرار داده شده است.

* خداوند تمام ظرفیت های رسیدن زن به کمال را در خلقت او قرار داده است

در معیار ارزشمندی در دیدگاه اسلام، هیچ تفاوتی میان زن و مرد قرار داده نشده است. اگر معیار سعادت مندی و دست یابی به سعادت است و ابزار آن نیز ایمان، اخلاق و عمل است، ظرفیت آن در زن و مرد وجود دارد، هرچند در مصادیق تفاوت هایی در آن وجود دارد.

زنی  که بداند که تمام ظرفیت ها در وجود او قرار داده شده است، دیگر در مسیر سعادت، خود را تحقیر نمی کند و به عنوان ابزار در دست سیستم سرمایه داری مردسالاری غرب قرار نمی گیرد. اینکه زن امروز تمام ویژگی های مطلوب نظام سرمایه داری در خود بازتولید می کند و خود را مطابق سلیقه این سیستم باز آفرینی می کند و دروغ هایی که این سیستم به او می گوید، باور می کند، برخلاف وظایف بندگی زن در پیشگاه خداوند است.

زن معاصر به ویژه زن مسلمان و شیعه، باید بداند این جایگاه برای او تعریف شده است و خود را با سلیقه های منفعت طلبانه غربی تحقیر نکند.

زن اگر جایگاه اسلامی و ارزشی و اهداف و وظایف خود را بداند، مسلماً به گزاره های تفصیلی که در ذیل این نظام تبیین می شود، توجه می کند. کسی که اخلاقش اخلاق بندگی باشد، متوجه است اگر به مدل خاصی از پوشش برای او تعیین شده باشد، مدل خاصی از نقش آفرینی در خانواده تبیین شده باشد، همه این ها قطعاً در مسیر رسیدن به کمال است.

* فاصله از خداترسی، گمشده انسان معاصر

مسئله گمشده انسان معاصر همین فاصله گیری از خداترسی و حضور هر لحظه خدا در زندگی است. زندگی انسان جدید گرفتار تفکرات انحرافی شده است و در صورتی به سعادت خواهد رسید که از این انحرافات به سوی بندگی خدا بازگشت داشته باشد، عرصه ای که عقلانیت مطلق در آن حاکم است.

بازگشت به توجه به جایگاه انسان در کائنات و هدف از خلقت، مسئله ای است که امروزه مورد بی توجهی قرار دارد. امروزه تفکرات در امور مادی و عرصه های تحقیر کننده انسانیت گرفتار شده است.

* زن باید در تمامی حوزه های تقوا دخالت کند

وقتی می خواهیم انسان الگو را بازتولید کنیم، باید ابعاد او را بزرگ در نظر بگیریم. نهایت آمال ما این نباشد که تنها زنان موی خود را بیشتر بپوشانند؛ هرچند این کار امری بسیار مهم است، ولی زنی که محجبه و عفیف است، باید نقش او را در عرصه ولایت پذیری، توحیدی، و...نیز بررسی کنیم. نباید فرد را تنزل دهیم به اندازه ای که از هدف خود منحرف شویم؛ نباید تنها به اصلاح مدل پوشش زنان تمرکز کنیم، ما باید بدانیم، زنی که می بایست پوشش خود را کامل حفظ کند، باید در مسئله زمینه سازی در عرصه ظهور و سایر عرصه های بندگی دخالت کند. زن باید در تمامی حوزه های تقوا و مسیر صالح پروری حرکت کند. ما باید در عین این که امر به معروف و نهی از منکر می کنیم تا جامعه را به وضعیت مطلوب برسانیم، از اهداف مهم غفلت نکنیم. نباید تحت فشار تغییرات اجتماعی، انسان و زن تراز تغییر کند.

* تمرکز نظام سرمایه داری بر زنان

 زن به عنوان موضوع پژوهش در مطالعات و هم در عرصه کنشگر، آسیب پذیر است. وقتی در عرصه مطالعه پیرامون زنان بحث می گردد، آسیب هایی این جامعه بشری را تهدید می کند؛ هرچند این مسئله موجب شده که ما گفتمان دینی خود را در موضوع زنان تقویت کنیم. زمانی که زن به عنوان کنشگر واقع می شود نیز این آسیب وجود دارد و این آسیب بسیار جدی است، چراکه نظام سرمایه داری نظام مردسالاری است و می خواهد بی حد و مرز خود را تأمین سازد.

باید بدانیم که این منافع تنها منافع جسمی نیست؛ زمانی که نظام سرمایه داری بحث برابری در اشتغال را تعریف یا زنان را وارد بازار کار می کند، برای این است که از حضور زن در عرصه اشتغال و تبلیغات منفعت اقتصادی می برد. وقتی زن خارج از خانه کار می کند -بر اساس تحقیقات غربی، کمک مردان در خانه به زنان بیشتر نشده است، با این که کار زن بیشتر شده است- مجبور است از امکانات تسهیل کننده امور منزل مانند ماشین لباسشویی، ماشین ظرف شویی و... استفاده کند که این مسئله بهره اقتصادی برای نظام سرمایه داری دارد.

* منافع غرب، ترویج الگوی درست زن را بر نمی تابد

با توجه به منافع اقتصادی فراوان غرب از زن، این نظام هیچ گاه نمی خواهد زن تراز غربی را تغییر دهد؛ زنی که توجهی به پوشش ندارد، بی بند و بار است، توجه به خانواده ندارد و حتی احساسات مادرانه برای او اصل نیست، تمرکز او بر بدن و لذت بری و... است. غرب می خواهد این الگوی زن را بازتولید کند؛ از این رو هیچگاه نمی گذارد یک اندیشه، دین و مذهب و شریعتی در برابر آن بایستد. اسلام نیز خیلی قاطعانه در برابر این تفکر می ایستد و برای زن در عین تفاوت های تکوینی با مرد، کاملاً قابلیت و توانایی دستیابی به کمال را قائل است.  اسلام زن را موجودی می داند که بناست حضور در اجتماع بر اساس الگوهای اسلامی و سالم و فراجنسی و انسانی داشته باشد.

این که زنان همواره به عنوان کنشگران آسیب پذیر بودند، از این جهت است که سرمایه گذاری برای تغییر سلیقه آنها بیشتر بوده است. موضوع زن خیلی در متون دینی نیز فراوان مطرح است و شبهاتی که در این عرصه مطرح می شود نیز بسیار است. غرب نمی خواهد زن به زن مطلوب بر اساس دیدگاه اسلام نزدیک شود. سلیقه ای که برای این زن تولید می شود، تفاوت های زیادی با سلیقه ای که اسلام برای زن قائل است، دارد. البته سلیقه های غربی دارای جذابیت های کاذب زیادی است که می تواند برای زنان جذاب باشد.

* عمل به تکالیف انسانی، وظیفه زن در جامعه مهدوی

وقتی این تفاوت ها را مشاهده می کنیم، می بینیم نظام جنسیتی در تفکر اسلامی وجود دارد و عرصه ها زنانه و مردانه می شود که بر اساس این تفاوت های تکوینی، این اتفاقات رخ می دهد. حال زنی که با وجود تفاوت های تکوینی با مردان، در این عصر زندگی می کند، در تمامی دورانی که منجی وجود ندارد برای رسیدن به مطلوب تلاش کند، مسلماً این جامعه، جامعه منتظر است.

زن اگر ویژگی های مختلف و نقش  ها و وظایف مشترک را عمل کرده و به تکالیف اهتمام داشته باشد، زنی می شود که تمامی وظایف خود را انجام داده است. در مراحل بعدی، زنان متصدی وظیفه همسری و مادری هستند و در تربیت نسل آینده نقش زیادی دارد.

* امروز خطر خانواده ها را تهدید می کند

خانواده ای که تا امروز توانسته جامعه اسلامی را از آسیب ها و خطرات حفظ نماید و بعد از انقلاب از حکومت دفاع و از انحرافات سربلند بیرون آید، امروز در خطر و معرض تهدید است و از این رو توجه به خانواده نقش مهمی دارد.

اگرما بخواهیم زن تراز اسلامی را مطرح کنیم، باید به مدل همسرگزینی او، تلاشی که برای حفظ خانواده در نقش همسری و مادری می کند، چطور می تواند وظایف اجتماعی خود را عمل کند و... را بررسی کنیم. باید زن مسلمان را توجه دهیم که انجام این وظایف، تحقیر او نیست، بلکه اعطای شأنی است که هیچ موجود دیگری نمی تواند به این شأن برسد.

زن در حفظ و گرم ماندن کانون خانواده نقش زیادی داردکه می تواند نسل سالم و منتظر را تربیت کند. البته باید مراقب بود وقتی درباره اهمیت نقش زن در خانواده در جامعه منتظر مطرح می کنیم، نسبت به نقش مردان در این عرصه غفلت نکنیم.

گاهی اوقات به دلیل این غفلت ها، موضوعاتی که درباره نقش زنان در خانواده و تربیت نسل آینده دارد، به گونه ای مطرح می شود که دور از توانایی ها و واقعیت هاست. ولی اگر هر دو وظیفه در کنار هم مطرح شود، اشتباهات فکری برطرف می شود.

گفت و گو: علیرضا سهلانی

انتهای پیام// 15/ 313