به گزارش خبرگزاری «حوزه» چندی پیش نشست نقد و بررسی کتب جدید درسی حوزه با حضور تنی چند از مدیران و اساتید سطح یک مدارس علمیه سراسر کشور در قم برگزار شد که در آن اساتید و نخبگان و مدیران به بیان نظرات خویش درباره کم و کیف کتب و متون درسی تازه تدوین یافته پرداختند.

در حاشیه همین نشست دو روزه فرصتی دست داد تا با چند نفر از این عزیزان، گپ و گفتی داشته باشیم که ماحصل آن در ادامه می آید؛

جامع الاطراف و مانع الاغیار

حجت الاسلام و المسلمین علی نظاری، مدیر مدرسه علمیه امام خمینی(ره) کاشان که از سال 68 وارد حوزه شده و از سال 78 نیز به امر تدریس کتب صرف و نحو و عقاید و منطق و غیره اشتغال دارد ، اظهار داشت: بنده در سال تحصیلی جدید حدود 30 درصد کتاب عقائد جدید را دیده ام و به همین نسبت کم و بیش دیگر کتب را ملاحظه کرده ام و نکته ای که به نظرم باید بدان توجه داشت این است که اساساً کتاب باید جامع الاطراف و مانع الاغیار باشد، ضمن آن که ملاحظه زمان و درک مخاطب نیز در تنظیم و چینش مطالب آن بسیار مهم است.

وی افزود: ما باید ببینیم که هدف از تدوین فلان کتاب چیست و ما از طلبه در کوتاه مدت یا بلند مدت در قبال آن چه انتظاری داریم و از سویی بین واقعیت و آرمان نیز در این خصوص باید یک تناسب و نسبیتی وجود داشته باشد.

لزوم ارتقای عمق بینشی طلاب جدید

این مدیر حوزوی همچنین با اشاره به این که به اعتقاد وی، دیپلمه های قدیم بسیار باسوادتر و عمیق تر از دیپلمه های الآن بوده اند، گفت: در شرایطی که امروز شاهد بمباران علمی و شبهاتی دشمن هستیم،باید بکوشیم که سطح بینش و تدبر طلاب جدید را ارتقا دهیم تا طلبه عمیق تر با مسایل روبرو شود نه این که سطحی از کنار آن ها بگذرد.

نیاز به دقت و وسواس بیشتری داریم

وی با بیان این که ما باید دقت و وسواس بالایی در تدوین کتب داشته باشیم که البته خوشبختانه در دوره های جدید واقع گرایانه تر با این مساله برخورد شده است، ابراز داشت: البته به نظر بنده، کتاب حداکثر 30 درصد نقش دارد و 70 درصد مابقی استاد است که بر روند علمی طلبه تاثیرگذار است و اوست که باید دلسوزانه طلاب را راهنمایی کرده و در ارتقای سطح علمی و پژوهشی حوزه بکوشد.

کتب جدید تحول مطلوبی داشته اند

حجت الاسلام و المسلمین نظاری همچنین با بیان این که کتب جدید از نظر آموزشی تحول خوب و مطلوبی داشته اند، گفت: به خصوص در تدوین و آماده سازی برخی کتب انصافاً دقت بالایی صورت گرفته که حاکی از زحمات بالایی است که دوستان کشیده اند و لذا جای تقدیر و امتنان دارد.

وی همچنین افزود: البته گاه نقص هایی نیز در برخی کتب احساس می شود که به نظر من به مرور زمان قابل رفع است و از این حیث نگرانی چندانی وجود ندارد.

حجم کتب با زمان تحصیلی باید متناسب باشد

مدیر مدرسه علمیه امام خمینی (ره) کاشان ادامه داد: نکته مهم دیگر این است که بکوشیم علاقه طلاب به درس کم نشود و از سویی طوری هم رفتار نشود که طلاب یک مقدار تنبل بار بیایند، هر چند معتقدم که حجم کتب با زمانی که طلاب دارند باید تناسب خوبی داشته باشد.

وی اضافه کرد: همچنین باید میان محتوای کتاب یک تناسب و توازنی باشد؛ نه خیلی ساده انگارانه برخورد شود و نه از طرف مقابل طوری ثقیل نوشته شود که باعث خستگی و تا حدی زدگی طلبه شود.

به روز بودن در عین توجه به اصالت های حوزوی کتب

حجت الاسلام محمد بخشیان ، استاد مدرسه علمیه حضرت ولیعصر(عج) شهرستان بناب نیز با بیان این که اصل تحول در کتب و متون درسی حوزه ارزشمند است و نیازی بود که باید انجام می شد، گفت: با این وجود مهم آن است که ما اصالت های حوزوی را در این باره روز به روز تقویت کرده و در عین حال با زبان روز و با توجه به نیازهای جدید به پیش برویم.

وی در خصوص ارزیابی اش از کتب جدید آموزشی حوزه بیان داشت: در تدوین و فصل بندی کتب جدید خوشبختانه اصول روانشناسانه و این که خسته کننده نباشد مورد توجه قرار گرفته که واقعاً جای تقدیر و تشکر دارد، ضمن آن که به عنوان مثال برخی مطالب که در کتب صرف قدیم نبوده در کتب جدید آمده است.

این استاد حوزه افزود: البته در کتاب نحو پایه اول چند مشکل وجود دارد که یکی از آن ها ثقیل بودن قلم است که باید برای آن فکری کرد، چه آن که به نظر بنده برای کسانی که به خصوص با مدرک سیکل وارد حوزه می شوند، مناسب نیست.

محتوا و چینش مطالب کتب نباید باعث خستگی طلبه شود

وی همچنین تاکید کرد: باید تدوین و تالیف کتب به گونه ای باشد که باعث خستگی نشود، ضمن آن که از سویی سیر مطالب و ارتباط بین فصل های مختلف کتاب ها باید رعایت شود تا در نهایت همسانی و انسجام آن ها حفظ شود.

تحول در کتب درسی حوزه؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر

حجت الاسلام سید مصطفی میرفخرالدین، استاد عقائد مدرسه علمیه امام خمینی (ره) شهر یزد این گونه به بیان نظر خویش پرداخت و گفت: امروز نیاز ضروری است که دست کم در بخشی از کتب حوزوی یک بازنگری صورت گیرد و تحولی در آن ها شاهد باشیم به خصوص در سطوح مقدماتی که زبان و سطح متون باید متناسب با فهم مخاطبین امروز باشد، البته باید مراقب بود که فخامت و وزانت کتب حوزوی نیز همچون گذشته حفظ شود.

هم روزآمدی و هم حفظ غنای علمی حوزه

وی با بیان این که در هر تحولی در حوزه باید سنت های اصیل حوزه و تراث ارزشمند محفوظ باقی بماند، افزود: شبهات جدید و نیازهای روز اقتضا می کند که ما کتب جدیدی با نگاهی نو و البته حفظ میراث گرانقدر حوزوی تدوین کنیم که در آن ها هم غنای علمی حوزه حفظ شده و هم درعین حال از روش های نوین و روزآمد استفاده شود.

این محقق حوزه همچنین با اشاره به این که بی شک یکی از نقاط قوت کتب حوزوی، عُمق آن است که نباید از آن کاسته شود، خاطرنشان کرد: از سویی باید تلاش کرد که مسایل و نیازهای جدید روز جامعه مورد توجه جدی قرار گیرد تا ما بهتر بتوانیم به مسایل جدید و مستحدثات فقهی پاسخ دهیم و لازمه این کار آن است که مسایل نو را با زبان جدید پاسخ دهیم.

وی در ادامه در ارزیابی اجمالی اش از کتب جدید گفت: خوشبختانه از نظر علمی طرز چینش مطالب خوب بوده است به خصوص در کتاب عقائد جدید ، با این حال به نظر من لازم است که از برخی کلمات و اصطلاحات استفاده کنیم که برای طلبه های جدید الورود سهل و آسان باشد ، چه آن که به هر حال روشن بودن مباحث، منافاتی با عمیق بودن آن ها ندارد.

تقدیر از تلاش های حوزه و یک پیشنهاد

حجت الاسلام رسول عارفی، استاد مدرسه علمیه سالار شهیدان تبریز نیز ضمن تشکر از زحمات دست اندرکاران و صاحب نظران مرکز تدوین کتب درسی حوزه اظهار داشت: به لطف الهی محتوای کتب نسبت به گذشته بهتر شده است و احیاناً ایرادات و نواقصی هم که هست قابل رفع است و با هم اندیشی و همفکری بیشتر و بهتر اساتید و نخبگان حوزه این امر امکان پذیر می باشد.

وی همچنین یک پیشنهاد هم داشت و گفت: درخواست ما از مسئولان امر این است که جدای از این نشست ها و همایش ها که معمولاً به صورت متمرکز در شهر مقدس قم برگزار می شود در مدارس علمیه سراسر کشور نیز حضور یافته و دغدغه ها و نقطه نظرات اساتید و طلاب را از نزدیک بشوند و آن ها را رصد کنند.

انسجام و نظم بهتر در تدوین کتب جدید

حجت الاسلام و المسلمین حسن خانجانی از اساتید صرف که همچنین معاون پژوهش مدرسه علمیه رشد قم نیز می باشد، با بیان این که در تدوین کتب صرف جدید ، گام های خوبی برداشته شده است، گفت: شیوه های نوین آموزشی در کتب جدید به خوبی مورد توجه قرار گفته ، ضمن آن که انصافاً چینش مطالب نیز منظم شده است و این ها خود نشان می دهد که دغدغه های اساتید در تدوین کتب جدید درنظر گرفته شده که نتیجه اش انسجام بهتر است.

وی افزود: البته چون اولین سال نگارش این کتب است طبعاً ضعف هایی نیز وجود دارد که در آینده به تدریج قابل حل است و به نظر بنده همین هم اندیشی ها و جلسات که در قم به همت مرکز متون تشکیل شده ، ارزشمند و پربرکت است.

گامی مهم در راستای تحول در حوزه

این استاد با اشاره به این که یکی از نیازهای جدی در بحث تحول در حوزه همین تحول در کتب و متون درسی است، خاطرنشان کرد: البته ضرورت مساله تحول در حوزه باید برای همه بزرگان کاملاً روشن شود و به خصوص این نکته به درستی تبیین شود که اگر قرار است کتب متحول و به روز باشد این مساله خللی در غنای حوزوی آن ها ایجاد نمی کند.

وی یادآور شد: به هر حال با توجه به نیازها و اقتضائات روز لازم است که ما تحولی را در این باره شاهد باشیم و حقیقتاً نیز باید بگویم که قدم های خوبی در این رابطه در مرکز مدیریت حوزه های علمیه برداشته شده که ما آرزوی توفیق بیشتر در ادامه راه را داریم.

اسلوب های قدیم آموزشی حوزه فراموش نشود

حجت الاسلام و المسلمین سبحانی ، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی که اتفاقاً خود عضو کمیته تدوین کتاب کلام جدید و از نویسندگان کلام یک می باشد، با بیان این که در کتب قدمای ما یک سری روش ها و اسلوب هایی وجود داشته که موفق هم بوده است، تصریح کرد: آنچه ضرورت دارد این است که ما مراقب باشیم در تدوین کتب جدید این روش ها و اسلوب ها نباید فراموش شود که انصافاً این دغدغه هم مورد توجه بوده است.

وی افزود: البته از سویی باید توجه داشت که علوم و دانش در حال تکامل است و علما و مراجع بزرگ و دانشمندان روی موضوعات جدید کار می کنند و طبعاً دستاوردهای جدیدی هم ارایه می دهند ، ضمن آن که امروزه پرسش های جدیدی مطرح است که طبعاً باید در حوزه های علمیه به آن ها پاسخ لازم داده شود.

لزوم حفظ پل ارتباطی گذشته و آینده

مدیر پژوهشکده کلام اهل بیت(ع) وابسته به دارالحدیث ادامه داد:این مساله طبعاً اقتضا می کند که ما بین گذشته و وضع آینده یک پیوند و پل ارتباطی برقرار کنیم که همین امر

می طلبد که ما دستاورد علمای گذشته را چه به لحاظ روشی و چه به لحاظ محتوایی حفظ کرده و از آن سو از دانش ها و اندیشه های جدید که نتیجه تلاش حوزه است غافل نشویم.

وی گفت: همچنین باید به شیوه های جدید آموزشی عنایت خاصی داشته باشیم و در بسته بندی های آموزشی این نکته را لزوماً مدنظر قرار دهیم.

تلاش بر جمع همه محاسن و رفع نقاط ضعف بوده است

این استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: امروزه شیوه هایی آمده که آسان تر و سریع تر می تواند همان معارف و گنجینه های دانشی را منتقل کند و از سویی روزآمد است و اساساً هدف مرکز مدریت حوزه نیز این است که تمام محاسن را با هم جمع کرده و متون جدیدی را عرضه کند .

اهمیت اتاق فکر در تدوین کتب درسی جدید

وی همچنین به اهمیت و برکات تشکیل همین اتاق های فکر در این گونه نشست ها و همایش ها اشاره کرد و افزود: تاکنون در این خصوص دو بار اتاق فکر تشکیل شده که

یک بار قبل از تدوین کتب جدی بوده که اساتید و نخبگان روی شیوه ها و محتوا بحث کردند و سرفصل ها را نوشتند و نقشه کلی کار را تهیه کردند و یک بار هم بعد از تدوین کتب که به نقد و بررسی آن ها پرداخته شده است.

گزارش از : سید محمد مهدی موسوی