به گزارش خبرگزاری «حوزه»، بیست و سه سال از زمان شهادت سید شهیدان اهل قلم می گذرد و از آن زمان تاکنون نام و یاد این هنرمند و نویسنده متعهد و انقلابی، زینت بخش بسیاری از محافل فرهنگی و هنری بوده است، خاصه آن ها که دل در گرو انقلاب و ارزش های دینی و الهی آن داشته و دارند.
در آستانه بیستم فروردین ماه سالروز عروج شهید سید مرتضی آوینی که به همین مناسبت به عنوان «روز هنر انقلاب اسلامی» نام گذاری شده ، گفتگویی داشته ایم با یکی از شخصیت های حوزوی که سال هاست در عرصه آکادمیک و نیز مسئولیت های متعدد، آشنایی و شناخت بسیاری نسبت به هنر متعهد و انقلابی و همچنین شهید آوینی به عنوان طلایه دار این وادی مقدس دارد.
آنچه در ادامه می آید، مشروح گفتگوی خبرنگار خبرگزاری حوزه با دکتر کمال اکبری، رییس سابق دانشکده صدا و سیما و عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما است که در عین حال چندین مسئولیت دیگر همچون ریاست کمیسیون فرهنگی وپژوهشی بنیاد ملی نخبگان و عضو شورای تحول علوم انسانی کشور را برعهده دارد.
به نظر شما چه چیزی باعث ماندگاری نام و یاد و به ویژه آثار شهید آوینی آن هم پس از گذشت بیش از دو دهه از شهادت ایشان در جامعه ما شده است؟!
به عقیده بنده بیش از هر چیزی این اخلاص و دغدغه کار انقلابی و نگاه دینی بود که شهید آوینی را متمایز می ساخت و به لطف الهی آثار و فیلم های ایشان همچنان پرمخاطب ودر عین حال بسیار اثرگذار است.
ایشان کسی بود که اولاً ویژگی های انقلاب اسلامی و نهضت امام (ره) را به خوبی می شناخت و ثانیاً با شناخت و آگاهی و البته تعهد بالای خود در مسیر حراست از آرمان های انقلابی و دینی با بهره گیری از هنر و ادبیات می کوشید و در این راستا با کسی هم تعارف نداشت.
به عنوان یک شخصیت حوزوی و دانشگاهی بفرمایید که فرهنگ و هنر انقلابی دارای چه ویژگی ها و شاخصه هایی است که شهید آوینی به تعبیر رهبر معظم انقلاب پرچمدار این جریان بود؟
ببینید انقلاب اسلامی به هر حال یک انقلاب تاریخی و بزرگ بود که مایه اصلی اش فرهنگ و اعتقادات بوده است و در این میان هنر به عنوان یک ابزار پیش برنده در این انقلاب به شمار می رفته است.
از این حیث باید گفت که انقلاب اسلامی به صورت بسیار مهم و حساب شده ای با مباحث فرهنگی و هنری عجین و در هم آمیخته بوده است.
از سویی شکی نیست که ترویج فرهنگ دینی و ارزش های انقلابی بدون بهره گیری درست و هوشمندانه از هنر متعهد امکان پذیر نیست چه آن که این امر خود باعث خلق فکر و فرهنگ مانا می شود.
هنر در واقع روحی در کالبد همه ساختارها و جوانب کار است و از این منظر انقلاب اسلامی نیز برای توسعه و ترویج اهداف و برنامه های خود باید از این ابزار مهم استفاده کند.
ضمن آن که ما اگر به حق می گوییم و معتقدیم که انقلاب اسلامی یک انقلاب تمدن ساز است و ما قرار است به آن تمدن اسلامی دست یابیم بازهم نیاز به هنر داریم و انقلاب اسلامی با این ویژگی ها سرآغاز تحول گسترده ای در هنر شد.
به ویژه امروز که ما به دهه چهارم انقلاب اسلامی رسیده ایم، هنر کشور همچنان تاثیرپذیر از ماهیت و هویت انقلاب اسلامی است.
انقلاب اسلامی داشت هنر را که به وادی نامناسبی می رفت و از خودبیگانه می شد، روح و هویت جدیدی داد و در برهه کنونی به خصوص چه در عرصه نویسندگی و شعر و قصه و موسیقی و چه فیلم ، هنر نمایشی و هنرهای تجسمی به شدت نیازمند هنر متعهد و انقلابی و ارزشی هستیم.
در دنیای کنونی ، هنر متعهد و انقلابی چطور می تواند عدالت خواه بوده و به مقابله با نظام سلطه بپردازد؟
به هر حال نمی توان منکر این شد که انقلاب اسلامی ایران باعث دمیده شدن روح استکبارستیزی در کالبد ملت شد و امروز به لطف الهی این روحیه استکبارستیزی در حال اشاعه به سایر ملت های آزادی خواه جهان است.
بنابر این ما باید در وهله نخست این روحیه را در جامعه خود به ویژه بین هنرمندان تقویت کنیم و در پرتو اندیشه فرهنگی انقلاب به شرح و بسط آن بپردازیم.
به برکت انقلاب و نهضت امام راحل و روشنگری های حکیمانه مقام معظم رهبری که شناخت بسیار خوبی نسبت به ساحت هنر دارند، ما در طول این سال ها همواره شاهد زایش و رویش های هنری متاثر از فرهنگ و هنر انقلابی بوده ایم که یک بخش مهم آن در راستای مقابله با جریان باطل و نظام سلطه بوده است.
همین را باید دنبال کرده و به این طریق به دفاع از مظلومان عالم و تبیین و تشریح اهداف متعالی انقلاب اسلامی بپردازیم. البته در این جدال مستکبران عالم و اربابان مثلث شوم زر و زور و تزویر، این مساله را برنمی تابند اما ما باید با توکل بر خدا و استعانت از ائمه اطهار(ع) همچنان مقاوم و استوار در صحنه بمانیم و از ارزش ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی حراست کنیم.
نقش هنرمندان متعهد و انقلابی را در فرهنگ سازی در این راستا چگونه ارزیابی می کنید؟
ما وقتی از هنر صحبت می کنیم باید قبلش به این نکته مهم توجه داشته باشیم که اساساً هنر به دنبال خلق یک اثر تاثیرگذار است که با فطرت آدمی در ارتباط می باشد و اثر هنری در نگاه دینی قرار است فطرت ها را به سوی خدا و فضیلت ها هدایت و جهت دهی کند، هر چند که هنر می تواند ضد این امر را نیز انجام داده و در مسیر ضلالت و گمراهی آدمی قرار گیرد.
یکی از ویژگی های هنر اسلامی و انقلابی که در فعالیت هنرمندان متعهد تجلی می یابد همین ارتباط نزدیک با خدای متعال به عنوان خالق همه زیبایی هاست و در واقع هنرمندی که اثر هنری را خلق می کند نگاهش به آفریننده همه زیبایی هاست ، اما از آن سو هنر غیر دینی که در غرب ترویج می یابد، انسان را به سمت شهوت و غفلت سوق می دهد.
این در حالی است که یک هنرمند متعهد و انقلابی در درجه اول وظیفه اش بیدار کردن فطرت های بشری به سمت و سوی بندگی خدای متعال است که در این راستا با هنر ناب و جذاب و متعهد خود دست به فرهنگ سازی در جامعه زده و به اصلاح امور کمک می کند.
واقعیت آن که امروز در بین برخی هنرمندان یک نوع بیقراری را مشاهده می کنیم که محصول تمدن غرب است که نتوانسته با خالق زیبایی ها ارتباط برقرار کند، بنابر این ویژگی فهم و ارتباط با خالق متعال بسیار مهم است که اگر این موضوع محقق شود در این صورت آثار هنری ما فاخر شده و معنا پیدا می کند و یک اثر هنری در این صورت نامیرا خواهد بود.
این که ما می گوییم شهید آوینی اُسوه و نماد هنر متعهد و انقلابی است نیز به همین خاطر است چه آن که این بزرگوار که شیفته راه و مرام امام(ره) و ولایت فقیه بود بیش از هر کسی معتقد بود که هنر می تواند دین را ترویج کند و اساساً چنین هنری متعالی و انسان ساز است.
به عنوان آخرین سوال بفرمایید که از میان آثار به جای مانده شهید آوینی چه در عرصه فیلم و مستند و چه کتاب و آثار مکتوب ، کدام یک از نگاه شما تاثیرگذارتر بوده است؟
به نظر من هر کدام در جای خود مهم ، اثرگذار و تحول آفرین بوده است. مجموعه فیلم های روایت فتح که بارها نیز از رسانه ملی پخش شده باعث شکل گیری یک سبک خاص در کشور شد که به لطف الهی این روند همچنان تداوم داشته است و امروز هم شاهد تولید این آثار هستیم.
بنده همیشه این ها را نگاه کرده ام و انسان حقیقتاً با مشاهده روایت فتح یک روح بزرگی را حس می کند که در پشت دوربین و در همه لحظات فیلم حضور دارد و با تو سخن می گوید.
آثار مکتوب ایشان را نیز بارها دیده و استفاده کرده ام که به نظرم "آیینه جادو" ایشان که حاوی مقالات سینمایی این بزرگوار است، دارای حرف های نوینی بوده که تا آن موقع افراد دیگری این گونه درباره هنر هفتم صحبت نکرده و قلم نزده بودند.
گفتگو از: سید محمد مهدی موسوی
