به گزارش خبرگزاری «حوزه»، در ابتدای این نشست علمی، حجت الاسلام والمسلمین حسن بستان، ارایه دهنده نظریه «روش شناختی برای علوم اجتماعی»، گفت: امروز نظریه، جایگاه مهمی در تحقیقات رشته های گوناگون از جمله علوم انسانی دارد و این به دلیل کارکردهای مهم آن به ویژه نظم بخشیدن به داده های متنوع و پراکنده، فراهم کردن امکان تبیین و پیش بینی پدیده ها و رفتارهای انسانی و کمک به اتخاذ روش های صحیح تر در مقام سیاست پردازی و برنامه ریزی اجتماعی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: نظریه جامعه شناسی خانواده هرچند به پیشرفت های ارزشمندی در زمینه توضیح چگونگی فرایندها و کنش های متقابل خانوادگی دست یافته اند؛ اما با توجه به ضعف مبانی فلسفی و غلبه بیش تجربه گرایانه بر محافل علمی غرب که به ناتوانی آنها از ارایه تبیین های فراگیر و قابل اعتماد در باب علل شکل گیری، استمرار و فروپاشی خانواده انجامیده، نمی تواند در مطالعات اسلامی خانواده با تکیه بر آموزه های متون دینی صورت گیرد؛ انجام این کار افزون بر کمک به پیشبرد ادبیات جامعه شناسی خانواده برای هدف کلان تر تثبیت اندیشه های علوم انسانی اسلامی اهمیت راهبردی دارد.
وی خاطرنشان کرد: در این پژوهش بر پایه این پیش فرض که گزاره های توصیفی و تجویزی متون اسلامی از این ویژگی برخوردارند که الهام بخش مدل هاو نظریه هایی تبیینی در موضوعات مختلف اجتماعی، کوشش شده تا با تکیه بر آموزه های دینی و با رویکردی جامعه شناختی، مدلی نظام مند درباره ثبات خانواده ساخته و پرداخته شود که بتواند از عهده تبیین این مساله در عصر معاصر برآید.
وی بیان کرد: مدلی که ارایه خواهد شد مدلی تبیینی و مبتنی بر مفروضات پارادایمی نسبتا جدید است که بنابر یک تلقی موسع می تواند نظریه به شمار آید ولی حتی اگر از اطلاق عنوان نظریه بر آن پرهیز داشته باشیم، دست کم ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به نظریه یا استخراج نظریه از آن دارد.
حجت الاسلام والمسلمین بستان گفت: از این نظریه به ظور عام و نظریه علمی به طور خاص و نظریه با تطبیق بر علوم اجتماعی به طور اخص، تعریف های گوناگونی ارایه شده است. از آنچه در اینجا از واژه نظریه ارایه شده، عبارت است از مجموعه ای مفاهیم و گزاره های بیانگر ارتباط میان آن مفاهیم که ویژگی های ذیل را دارا باشد؛ انسجام منطقی و خالی از تناقض بودن حاوی درجه ای از انتزاع بودن ناظر بودن به واقعیت تجربی و آزمون پذیری تبیین، امکان پیش بینی و قابلیت انتقادی بودن قهرا این ویژگی ها در مدل نظری اسلامی خانواده لحاظ خواهند شد.
وی اظهارکرد: یعنی این پژوهش در صدد ارایه مدمل نظری منسجم انتزاعی و آزمون پذیری است که در تبیین علی و پیش بینی ثبات و یا بی ثباتی خانواده کار آمد بوده و امکان انتقادی به این پدیده را فراهم می کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: اهداف این پژوهش در دو محور خلاصه می شود؛ نخست ، دستیابی به مدلی نظری در باب خانواده که برخلاف نظریه های رایج و دارای خاستگاه غربی و ویژگی هایی چون تقارن و انسجام منطقی، بومی بودن و انطبقا با آموزه های اسلامی داشته باشد و بتواند در قانونگذاری ها، سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های خرد و کلان اجتماعی مبنا و مرجع قرار گیرد.
وی گفت: دومین هدف این پژوهش معرفی الگویی برای نظریه پردازی دینی یا دست کم مدل سازی دینی به جامعه علمی کشور، به منظور خارج کردن اندیشه علم دینی از حیطه مباحث صرفا فلسفی و کشاندن از آن به حوزه مباحث روشی و روش شناسی.
متون دینی پر از اطلاعات و گزاره هایی است
در ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی گفت: این نظریه باید رویکرد میانی را انتخاب کند و اگر به رویکرد حداکثری عبور می کند، باید ادله کافی را بیان کند.
وی افزود: در پل اول به دنبال آن هستیم که آیا رویکرد چندروشی در حوزه داوری می تواند به عنوان یک چارچوب روش شناختی داشته باشد یا خیر؛ این نظریه باید این مشکل را حل کند.
مدیرعامل بنیاد امامت بیان کرد: نکته دیگر این است که این دیدگاه باید در یک قالب نظریه سازی ورود کند؛ این نظریه در تمام مراحل خود، باید چند روشی را تبیین کند؛ زمانی که این عنوان در طرح نامه بیان شده است که این بحث با روش فراتجربی بیان شده ، چندان نمی تواند ما را به الگوی چند روشی نزدیک کند.
استاد حوزه خاطرنشان کرد: فرایندی که در این مدل آمده است برای توضیح این نکته که توانسته است نظریه چند روشی را پیاده کند؛ نکته بعدی آن است که سوال آن است که آیا از مجموعه این روش ها می خواهیم مدلی برای نظریه پردازی علوم اجتماعی ارایه کنیم یا اینکه صرفا به دنبال یک چارچوب کلی هستیم.
وی گفت: در این زمینه باید عنوان مدل بیان شود؛ مدل باید نظریه پرداز را در گام های خاص این نظریه به خصوص در نقاط چارچوبی و مفهومی راهنمایی کند؛ در این جهت باید گفت که آیا این فرایند می تواند به عنوان یک مدل کاربردی برای یک نظریه پرداز علوم اجتماعیمطرح شود؟
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی افزود: اولین چالشی که در این زمینه باید به آن پاسخ داد این است که این نظریه در پاسخ به گزاره هایی که بیان کرده است چگونه عمل می کند؟ اگر متن وجود دارد با چه خصوصیاتی مطرح شده است.
مدیرعامل بنیاد امامت بیان کرد: وقتی به متن دینی اشاره می کنیم، این متون پر از اطلاعات و گزاره هایی است که برخی از آنها از دید فقها مورد قبول نبوده است؛ متون دینی در این نظریه به دو دسته متون توصیفی و ارزشی هنجاری تقسیم می شود؛ وقتی نظریه اسلامی اجتماعی را بیان می کنیم باید استناد آن را به متون دینی به تمامت برسانیم و به همین دلیل گزاره های توصیفی از نظر استنادی به شکل کامل بررسی شود.
استاد حوزه خاطرنشان کرد: نکته دیگر آن است که روش تبلیغ گزاره های ارزشی به توصیفی نیز چنانچه در این تحقیق به عنوان یک ابداع بیان شده است در این تحقیق دیده نمی شود.
محقق همه گزاره های توصیفی را به دست آزمون گران تجربی داده است
در ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین سوزن چی گفت: فضایی که این طرح نامه بیان کرده است علوم تجربی تلقی و قبول شده و فقط یک انضمامی از آن روی د اده است که شالوده این نظریه است.
وی افزود: اگر تعبیر میانی و حداکثری را بپذیریم، این رویکرد چیزی بیش از رویکرد میانی نیست همان دیدگاه دکتر باقری است که از این جهت بیش از سخنان وی نیست.
این محقق حوزه و دانشگاه بیان کرد: محقق همه این گزاره های توصیفی به دست آزمون گران تجربی داده است؛ ولی در ارزش ها چون از جنس پیش فرض ها است به سند نیازمند شده است.
حجت الاسلام والمسلمین سوزن چی بیان کرد: پارادیم های تفسیری با عناصر خود در فضای علوم انسانی دیده نشده است که در فضای خود غرب، تک بودن آن قابل مقایسه است و در فضای این رساله کاملا مشخص می شود.
وی افزود: در این نگاه تلقی مکانیکی از علوم وجود دارد یعنی پیشاپیش می توانیم یک روشی بیان کنیم که ای جهانیان پس از من کاری که من گفته ام را ادامه دهید که بازهم این روش مکانیکی درست نیست.
این استاد دانشگاه بیان کرد: نقطه بارز این طرح، آنجایی است که به دنبال مفهوم شناسی و استخراج گزاره و گزاره پردازی ومدل پردازی نظری و عملی است که در این زمینه مولف بیش از حد به دبنال استیلای آرای شخصی است.
حجت الاسلام والمسلمین سوزن چی بیان کرد: مفهوم نظریه از بت های دوران مدرن است؛ این مساله دارای چند شرط است که در ابتدا باید منطقی باشد و دارای انتزاع و تجربه پذیری است؛ در این زمینه مشکلات و اغلاط بسیاری در نظریه پردازی ها و تفکرات ما در نگاه انتزاعی ایجاد شده است که باید با بازشناسی درست این مباحث، به بهترین کاربست برسیم.
علم دینی باید به دور از پیچیدگی باشد
دکتر محمد فتحعلیان در ادامه این نشست علمی گفت: در زمینه علم دینی باید با ساده نویسی و دوری از پیچیده گویی به دنبال استفاده بهتر دیگران از این مطالب باشیم، زیرا امروزه درگیر بسیاری از نظریه پردازی هایی هستیم که اکثرا تفسیر پذیر است و مخاطب را به درستی به مقصود فرد نمی رساند.
وی افزود: نظریه پرداز در این تحقیق به بیان فرایند نظریه بیان می کند و در این تحقیق به ارایه روش پرداخته است؛ زمانی که فردی روش عرضه می کند، مدعی است که به دنبال بیان فرایندی است که الزامات یک روش شناختی خاص را بیان می کند.
استاد دانشگاه بیان کرد: محقق در این زمینه تلاش کرده است که مقام گردآوری را به شکل منظم و مدون و منضبط شکل دهد که در این زمینه توقعاتی ایجاد می شود که این توقعات در این نظریه پاسخ داده نمی شود.
