به گزارش خبرگزاری«حوزه»، در این فصلنامه مقالات متعددی همچون، پایه های مشروعیت حکومت اسلامی، نهضت عاشورا و عقلانيت ديني و سياسي ما،«نسبت ولي فقيه و مرجعيت ديني ملاک کرامت مندی انسان در اندیشه علامه جعفری و کانت، سياست هويت و جنبش هاي اجتماعي جديد و راهبردهاي اخلاق سياسي در اسلام منتشر شده است.
عناوین و چکیده مقالات به شرح ذیل می باشد:
* «پايه هاي مشروعيت حكومت اسلامي (با تاكيد بر آراي آيت الله العظمی خامنه اي)» به قلم قاسم ترخان.
در چکيده این مقاله می خوانیم:
لحاظ جمهوريت و اسلاميت به عنوان دو پايه مشروعيت و تلقي نقش همسان يا پلكاني براي اقبال عمومي، نظريه مشروعيت مجموعي (دوگانه) را با ابهام هايي روبه رو كرده است. این نوشتار ضمن توجه به اين نظريه در سه مرحله تعريف، توجيه و پيامدها، كوشيده است با موشكافي، دقت و ارائه ديدگاهي خاص، ابهام هاي پيش رو را در هر يك از مراحل تبيين و حل كند. بر اساس مباني كلامي، قدر متيقن نظريه هاي سه گانه در حوزه مشروعيت (انتصاب، انتخاب و دوگانه) آن است كه حاكم در صورتي حق حاكميت دارد كه شرايط شرعي را داشته باشد، ولي اينكه افزون بر آن، لازم باشد شرط ديگري مانند اقبال عمومي را داشته باشد يا نه، محل اختلاف است. سبب اين اختلاف، عدم تفكيك ميان دو مقام حق حاكميت و تشكيل (تصدي) حكومت است.
بر اساس هيچ يك از ديدگاه هاي سه گانه، معصوم و غيرمعصوم مجاز نيستند حكومتي را با زور برپا كنند؛ يعني براي تشكيل حكومت، رضايت عمومي و اقبال مردمي شرط است، ولي در مرحله حق حاكميت، همان گونه كه معصومان ـ چه مردم اقبال كنند يا نكنند ـ از اذن الهي برخوردارند، فقها نيز مجازند و حق حاكميت دارند؛ حتي اگر بپذيريم حاكم در زمان غيبت معصوم، معين نيست و مردم در تعيين آن نقش دارند.
* «نهضت عاشورا و عقلانيت ديني و سياسي ما» به قلم قدرت اله قرباني. در چکيده این اثر آمده است:
لازمه عقلانيت ديني و سياسي ما در پاسداشت نهضت عاشورا، بازشناسي و تفكيك نقش سه متغير مهم اهداف، روش ها و ابزارها در اين نهضت است. در اين زمينه ويژگي هايي چون كليت، ثبات، جهان شمولي، تقدس، مطابقت با فطرت بشري و نصوص ديني و نيز پذيرش حداكثري اهدافِ نهضت عاشورا، جايگاه آن را در خصوص روش ها و ابزارها محوري تر مي كند و حتي ماهيت و نقش آنها را تنها در پرتو اهداف معنادار مي سازد. براين اساس، امر به معروف و نهي از منكر، به عنوان مهم ترين هدف ديني و سياسي و ديگر اهداف نهضت عاشورا، ماهيت و نحوه كاركرد روش هايي چون عزاداري و ابزارهايي چون حسينيه ها و تكايا را تعيين مي كنند؛ زيرا روش ها و ابزارها تنها در خدمت اهداف ارزشمندند. ضمن اينكه توجه به رابطه طولي سه متغير شناخت، محبت و پيروي از امامان، به ويژه امام حسين(ع) در الگوگيري ديني و سياسي از نهضت عاشورا اهميت بسياري دارد؛ زيرا ما را از افراط در عاطفه گرايي به دور ميدارد و بر اهميت عقلانيت ديني و سياسي مان مي افزايد. نهايت اينكه، توجه به نقش هدايتگري ديني پيشوايان معصوم، كه امر به معروف از آن سرچشمه مي گيرد، مهم تر از تمركز بر طلب حاجت هاي دنيوي و اخروي از آنهاست. پس عقلانيت ديني و سياسي ما ايجاب مي كند هدف از امامت و نهضت عاشورا را دنبال و از آن پيروي كنيم و در اين راه تنها از روش ها و ابزارهايي بهره بريم كه سودمند و اثرگذار باشند؛ زيرا روش ها و ابزارها، موقت و گذرا هستند و تقدس برنمي دارند.
* «نسبت ولي فقيه و مرجعيت ديني (نقد و بررسي الگوها و نظريههاي كلاسيك و جديد)» به قلم عبدالوهاب فراتي. در چکيده این نوشتار می خوانیم:
شايد يكي از مهم ترين مسائل حكومت ديني، نحوه تعامل ولي فقيه با مجموعه سازمان روحانيت، به ويژه نهاد مرجعيت است كه مي تواند بخشي از تزاحم ها يا همسويي هاي جامعه ديني را با رهبري سياسي تحت تاثير قرار دهد. از يك سو، ديدگاه هايي كه مرجعيت ديني درباره نحوه تعامل خود با رهبري سياسي دارد و از سوي ديگر، مرجع بودن يا نبودن شخص ولي فقيه مي تواند به ابعاد اين رابطه پيچيدگي هاي خاصي بخشد و رابطه اين دو نهاد را به يكي از موضوع هاي حساس ذيل حكومت ديني بدل سازد. مروري بر رويه و متون استنادي موجود نشان مي دهد، دراين باره، ايده و الگوي مورد وفاقي وجود ندارد كه اين رابطه را تحت پوشش قرار دهد و اين تعامل بيشتر تحت تاثير شرايط تاريخي و سياسي دچار قبض و بسط شده است. با اين همه، تاملات كنوني نشان مي دهد چندين نظريه و الگو در اين باره وجود دارد كه مي توان آنها را در دو رويكرد كلاسيك و جديد بازخواني كرد و به ارزيابي نتايج روش شناختي آنها پرداخت.
* «ملاك كرامت مندي انسان در انديشه سياسي كانت و علامه جعفري در قالب سه نظريه انسان گرايانه، افزوده و انسانيت بالقوه» به قلم آقایان: محمد كمالي گوكي، حجت زماني راد و ابوالفضل شكوري. در چکيده این مقاله آمده است:
در اين پژوهش، مسئله كرامت مندي انسان در انديشه سياسي دو انديشمند بزرگ غرب و اسلام واكاوي شده و اين مهم در قالب سه نظريه انسان گرايانه، افزوده و انسانيت بالقوه صورت گرفته است. پرسش اصلي اين است كه: مبناي كرامت مندي انسان چيست؟ در كنار اين مسئله، پرسش هاي ديگري مطرح شد؛ همچون اينكه: آيا امكان سلب كرامت از انسان وجود دارد و اگر اين امكان هست، با چه توجيهي؟ پاسخي كه در قالب فرضيه به اين پرسش داده شد، اين است كه كانت با نگاهي انسان گرايانه امكان سلب كرامت را از انسان منتفي مي داند و علامه جعفري با نگاهي دين مدارانه انسان را خليفه خدا برمي شمارد كه در قبال جايگاه خود وظايفي دارد و در صورت نقض اين وظايف، كرامتش نيز به دست خودش از او سلب مي شود. اين پژوهش بر اساس روش توصيفي ـ تحليلي ابتدا انديشه هاي اين دو انديشمند را تشريح و سپس آنها را در قالب موردنظر تحليل كرده است.
* «سياست هويت و جنبش هاي اجتماعي جديد» اثر آقایان: سيدمحمدتقي آل سيدغفور و عليرضا زهيري. در چکيده این مقاله می خوانیم:
تجربه سياسي در ايرانِ پس از انقلاب، نشان از اختلال هاي كاركردي دولت ها و ظهور شكل هاي جديدي از نزاع هاي سياسي در ميان گفتمان ها دارد. هريك از اين گفتمان ها هنگامي كه بر دولت تسلط يافتند، به گفتماني برتر تبديل شدند و «دگرها»ي خود را به حاشيه راندند؛ بدين معناكه براي تبيين جهان فرهنگي خود، در كنار بيان سازه هاي هويتي، تمايزها و غيريت ها را با ديگران آشكار ساختند و رقيبان خود را طرد كردند. در نتيجه، هويت ها به كانون هايي براي ستيز ميان نيروهاي سياسي و اجتماعي تبديل شدند. سوژه-هاي سياسي طردشده، از راه بازنمايي هويت به مقابله با گفتمان دولت مسلط مي پردازند و شكل جديدي از جنبش هاي اجتماعيِ معطوف به هويت پديد مي آيد. بنابراين، پرسش مقاله حاضر اين است كه چرا و چگونه هويت در كانون نزاع هاي سياسي قرار مي گيرد و چگونه سياسي شدن هويت به شكل گيري جنبش هاي اجتماعي جديد مي انجامد؟ از راه سياست هويت مي توان به پاسخ اين پرسش و تبيين واكنش سوژه هاي سياسي پرداخت. بدين ترتيب، سياست هويت به امكان هاي سياسي شدن سوژه ها تحت تاثير هويت اشاره دارد. هنگامي كه گفتماني مسلط مي شود و هويت برآمده از گفتمان با منابع قدرت، پيوند برقرار مي سازد، جماعت هايي كه در اين موقعيت به حاشيه رانده مي شوند، از راه بازنمايي هويت به مقاومت در برابرگفتمان مسلط مي پردازند و جنبش هاي اجتماعي هويتبنيان شكل مي گيرد.
* «راهبردهاي اخلاق سياسي در اسلام» به قلم آقایان: حامد مشكوري و عليرضا صدرا. در چکيده آن آمده است:
رعايت اخلاق در عرصه سياست، از مسائل و موضوعاتي است كه روزبه روز اهميت آن براي همگان آشكارتر مي شود. در يك نظام اسلامي كه اسلام و قوانين الهام بخش آن پايه اصلي و جزء لاينفك آن است، بيش از هر چيز توجه به اصول و آموزه هاي اخلاقي ضرورت دارد. در اين مطالعه به راهبردهايي مي پردازيم كه با الهام از وحي و كلام پيشوايان معصوم و نيز بنيان گذار نظام جمهوري اسلامي، امام خميني و مقام معظم رهبري مي توان از آن در توسعه اخلاق سياسي در نظام و جامعه اسلامي استفاده كرد. نتايج اين تحقيق مي تواند اولاً، به عنوان طرح عملي و كاربردي در اختيار سياست مداران و كارگزاراني قرار گيرد كه درصدد اجراي دستورات اخلاقي اسلام در مناسبات سياسي خويش هستند و ثانياً، براي سازمان ها و نهادهاي متولي اشاعه فرهنگ سياسي اسلامي راهگشا باشد.
* «بررسي فقهي وظايف حكومت اسلامي درباره عبادات» به قلم نجفعلي غلامي. در چکيده این نوشتار آمده است:
عبادات در اسلام و فقهُ العبادات در ابواب فقهي، از جمله مباحثي است كه گرچه جنبه فردي آن بر جنبه هاي ديگر غلبه دارد، با يكسري مسائل اجتماعي و حكومتي در تعامل و ارتباط است كه حكومت نيز درباره اجرا، تحقق، حمايت و نظارت بر حسن اجراي آن در جامعه وظيفه، رسالت و بهتبع آن اختياراتي دارد. اين مقاله درصدد واكاوي طرح ادله اجتهاديِ وظيفه مند بودن حكومت در خصوص ابعاد سه گانه تحقق، حمايت و نظارت در عرصه عبادات است. نويسنده با تكيه بر ادله اجتهادي مي كوشد وظايف يادشده را براي حكومت اسلامي در عرصه عبادات مستدل كند.
هفتاد و چهارمین فصلنامه علمی – پژوهشی "علوم سیاسی" در 192 صفحه، با قیمت: 6000 تومان از سوی دانشگاه باقرالعلوم(ع) وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است.
علاقه مندان جهت تهیه فصلنامه و یا ارسال مقالات خود می توانند به دانشگاه باقرالعلوم(ع) واقع در قم، پردیسان، بلوار دانشگاه، انتهای بلوار، دانشگاه باقرالعلوم(ع) مراجعه و یا با شماره تلفن: 32136635-025 تماس حاصل نمایند.
همچنین برای دست یابی به مقالات الکترونیکی این فصلنامه می توانند به سایتhttp://psg.bou.ac.ir مراجعه نمایند.
