به گزارش خبرگزاری «حوزه»، عناوین اصلی کتاب مذکور شامل: «ضرورت تشکیلات و اهمّیّت مدیریّت»، «پیامبر اسلام مدیر و فرمانده بی نظیر!»، «مسؤولیّت ها و وظایف دهگانه یک مدیر و فرمانده»، «صفات و شرایط: مدیران و فرماندهان اسلامی»، «آفات مدیریّت»، «نمونه هائی از ویژگی ها و شرایط مدیریّت و فرماندهی در اسلام»، «توصیه های مهم به فرماندهان و مدیران» می باشد.
مقولۀ مدیریت و فرماندهی در اسلام به عنوان یکی از مهمترین شاخصه های حکومت اسلامی و از جمله الزامات بنیادین در ادارۀ جامعۀ اسلامی به شمار می آید.
لذا ضرورت واکاوی مدیریت در آموزه های اسلامی، نویسندۀ فرهیختۀ این اثر ذی قیمت را بر آن داشت تا با بهره گیری از قرآن کریم، سیرۀ پیامبر(صلی الله علیه و آله) بالأخص غزوات آن حضرت و نهج البلاغه به ویژه نامه های حضرت علی(علیه السلام)، ابعاد و زوایای ناگفتۀ مدیریت در اسلام را تبیین نماید و اینچنین تألیف ارزشمند کتاب گرانسنگ «مدیریت و فرماندهی در اسلام» را به منصۀ ظهور برساند.
کتاب یادشده مباحث متعددی در خصوص نوع مدیریت در حکومت اسلامی را مورد بحث قرار داده است، به نحوی که نگاه حضرت آیت الله مکارم شیرازی، نگرش اسلام از حکومت را مد نظر قرار می دهد و آن را وسیله ای برای تحقق بخشیدن به اهداف عالی دین می داند سپس مدیریت پیامبر بزرگ اسلام را در مقاطع مختلف مورد ارزیابی قرار می دهد، هم چنین جو حاکم بر آن روز را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و سپس مدیریت کلان پیامبر(صلی الله علیه و آله) و نگاه جهانی ایشان را در رابطه با سایر کشورها مورد بررسی قرار داده و دلایل و استنادات متفاوت ایشان را در رابطه با سایر کشورها مورد واکاوی قرار می دهد؛ هم چنین تبیین آموزه های مدیریت علوی نیز در این اثر فاخر به خوبی مورد اشاره قرار گرفته است؛ نثر روان، توضیحات جامع و نکات آموزنده ، خوانندگان و مخاطبان این اثر فاخر را به سوی فهم چیستی مدیریت اسلامی و چگونگی اجرای آن اصل مهم در حکومت اسلامی رهنمون می سازد.
* غایت شناسی در مدیریت اسلامی
در بخش نخست کتاب، تبعات وآسیب سوء مدیریت، به حق فراتر از کمبودها و تحریم ها ذکر شده است، لذا از نگاه معظم له در مدیریت و فرماندهی، باید ها از هستی نشأت گرفته و اینچنین مدیریت با جهان بینی توحیدی، رنگ و بوی تازه ای به خود می گیرد.
هم چنین از نگاه مولّف، اهتمام به استمرار نظام تشکیلاتی و اهتمام به کار جمعی توأم با سازماندهی و مدیریت از جمله مولفه هایی است که جهت دهی و انگیزه سازی و هماهنگی را موجب خواهد شد.
لذا آگاهى بخشي به انسان ها،تربيت معنوى و احياى ارزش هاى اخلاقى، اقامه قسط و عدل به صورت خود جوش و برخاسته از متن جامعه و آزادى انسانها از زنجيرهاى اسارت، از جمله مهم ترین اهداف مدیریت محسوب می شود که در نگاه ژرف اندیش معظم له مورد تأکید قرار گرفته است.
از این رو ایشان، لزوم مقابله با استعمار فکری و نیز اهتمام به تولید معارف اسلامی در مدارس و دانشگاه ها و نیز تغذیۀ فکری مردم از طریق رسانه ها را از جمله مسائلی به شمار آورده است که لزوم به کار گیری مدیران متدین و متخصص را در متن مدیریتی نظام اسلامی صد چندان می کند.
از نگاه مولف ارجمند، پیوند ذاتی مدیریت و فرماندهی با اهداف کلی الهی و انسانی اصل مذهب و مقولۀ تشکیل حکومت بر مبنای کتاب و سنت غیر قابل انکار است، لذا رعایت موازین اسلامی از جمله الزامات مهم در اصل مدیریت اسلامی به شمار می رود.
* تبیین اصول مدیریتی پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله و سلم
بخش دوم کتاب «مدیریت و فرماندهی در اسلام» به تبیین سیرۀ مدیریتی رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) اختصاص یافته است، لذا صاحب آن اثر فاخر، اصول مدیریتی آن حضرت را در فرازهای متعدد به مخاطب عرضه می دارد، از تدبیر فوق العاده آن حضرت در نصب «حجرالاسود» تا مدیریت ماهرانۀ آن حضرت در انتحاب مسکن به هنگان ورود به مدینه که نشان دهندۀ عمق تدبیرآن حضرت در مسألۀ مدیریت اسلامی است.
هم چنین اجرای عقد مُواخات با هدف همگِن سازی مهاجران مکه و انصار مدینه، مسجد محوری،پیمان عدم تعرض به یکدیگر و نیز تدبیر صحیح آن حضرت در اجتناب از نبرد در جبهه های مختلف، هم چنین اتخاذ رویکرد دیپلماسی اسلامی و ارسال نامه به سران کشورهای بزرگ جهان و دعوت آنان به اسلام، بیعت گرفتن و ایجاد روحیۀ تازه در لحظات بحرانی و نیز بینش دقیق پیامبر (صلی الله علیه و آله)در آئین نبرد از جمله بهره گیری از جنگ روانی با هدف پیروزی بر دشمن... همه و همه بیانگر اوج تدبیر و مدیریت پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) است.
* مدیریت و فرماندهی؛ مسئولیت ها؛ رسالت ها
در منظومۀ فکری حضرت آیت الله مکارم شیرازی، تصميمگيرى، برنامه ريزى، سازماندهى، هماهنگى و كنترل، ايجاد انگيزه و ابتكار، چاره جوئى و پيشگيرى، بررسى و ارزيابى عوامل پيروزى و ناكامى، جمع آورى اطلاعات و آمار لازم، جذب نيروهاى صالح و تشويق و توبيخ به عنوان مهمترین مسئولیت و رسالت مدیر اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.
در این میان رجحان و برتری تجربه بر آموزش های کلاسیک در زمینه مدیریت، لزوم بهره گیری از مشورت و قاطعیت در تصمیم گیری و نیز تبعات استبداد رأی و نظر در میان مدیران و فرماندهان به عنوان مهمترین الزام و ضرورت برای مدیران اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است.
از سوی دیگر عدم اعتماد به نفس از جمله آفات مهم در تصمیم گیری های نابجا برشمرده شده است لذا از دیدگاه معظم له، باید احتیاط و هوشیاری به عنون اصل ضروری در برنامه ریزی اعمال گردد.
کیفی گرایی، شفاف سازی، بهره گیری از ظرفیت های بی بدیل نیروی انسانی و توجه به زمان بندی و از همه مهمتر مدیریت بحران از جمله شاخصه های موجود در اصل برنامه ریزی در مدیریت اسلامی است که از نگاه تیزبین مولّف دور نمانده است.
دور نمای فکری نویسنده در مولفۀ سازماندهی بر محورهایی هم چون شایسته سالاری، لزوم انسجام کاری، ارتباط و هماهنگی میان بخش های مختلف با مدیر و فرمانده منحصر شده است.
لزوم انگیزه سازی توسط مدیران و فرماندهان بر مبنای فرهنگ«ایمان به الله» آنچنان حائز اهمیت است که آیت الله العظمی مکارم شیرازی آن را در قالب انگیزه معنوی بازتعریف کرده است حال در این میان رویکردهای نرم افزاری و فکری همچون بهره گیری از آیات قرآن کریم، آموزه های روایی، بازشناسی حکومت نبوی(صلی الله علیه و آله) و سیرۀ مدیریتی ائمه اطهار(علیهم السلام)، دعا محوری، آموزش محوری و برخی اقدامات فرهنگی دیگر به عنوان راهبردهای کلیدی در انگیزه سازی مورد توجه مولف آن اثر قرار گرفته است. البته عدم مغایرت تحقق این مسأله با ارتقای انگیزه های معقول مادی انکار ناپذیر است.
از سوی دیگر حفظ خونسردی، اهتمام مدیران به رویکرد خود ترمیمی، رعایت اصل تقوا، قاطعیت و شجاعت و توکل به خدا برای مهار بحران از جمله اصول مدیریتی در مدیریت بحران محسوب می شود که نویسندۀ آن اثر فاخر بدان اشاره نموده است.
ضرورت جمع آوری اطلاعات و آمار برای آگاهی از حوزه مدیریت و فرماندهی، عدم اعتماد به اطلاعات نادرست و مبالغه آمیز به ویژه مقابله با تحریف واقعیات توسط برخی اطرفیان مدیر،عدم اتکاء به منابع ضعیف خبری و اجتناب از خوش بینی های مفرط و یا سوء ظن های بی مورد، عدم جواز ورود مدیران به حریم خصوصی افراد تحت امر، لزوم جزئی نگری در اطلاعات و آمار و ارقام، استمرار اطلاعات و هم دلی مدیران با افرادزیر مجموعه...از جمله شاخصه های مهم در نهادهای مدیریتی کشور است که با اشراف فکری و نظری نویسندۀ دانشمند این اثر جامع به مخاطبان ارائه شده است.
اهمیت مسألۀ گزینش از جمله نکات مدیریتی است که از نگاه معظم له دور نمانده است، لذابه بیان ایشان انتخاب افراد محافظه کار و منفعت طلب که چشم و گوش بسته تسلیم اوامر مدیران قرار می گیرند و از هر گونه پیشنهاد یا انتقادسازنده برای پیشبرد امور خودداری می کنند ضایعه ای جبران ناپذیر در امر مدیریت محسوب می شود.
مولف، تبیین ابعاد و زوایای مختلف«قدردانی،تشویق و توبیخ» را در فراز پایانی بخش سوم کتاب «مدیریت و فرماندهی در اسلام» مورد نظر قرار داده است.
* مدیران و فرماندهان اسلامی؛ صفات و ویژگی ها
صاحب این اثر مهم در مقولۀ مدیریت اسلامی، «انتخاب اصلح» را به عنوان اصولی ترین شرایط برای انتخاب مدیران مد نظر قرار داده است، لیکن برای تبیین این اصل کلی، معیارهای متعدد و بی شمار قرآنی و روایی را در گزینش مدیر اصلح، ذکر کرده است، که به عناوینی هم چون ایمان به هدف،علم و قدرت، امانت و رستگاری، صداقت و راستی،حسن سابقه، وراثت صالحه،سعۀ صدر، دلسوزی و عشق به کار، تجربه و آزمودگی، شجاعت و قاطعیت، عدالت و دادگری، برخورداری از پایگاه مردمی، پایبندی به اصول و ضوابط.... منتهی شده است.
* آفات و آسیب های مدیریت
بی تردید تبیین آفات و آسیب های سی گانۀ مدیریت از جمله بخش های مهم این اثر گرانسنگ محسوب می شود که تبعیض، جاه طلبی، مال اندوزی، تجمل گرایی و اسراف و تبذیر، محافظه کاری، استبداد رأی، هواپرستی، سازشکاری در برابر منحرفان و مستکبران ولجاجت در اشتباه از جمله اهم آفات مدیریت، از دیدگاه حضرت آیت الله مکارم شیرازی است.
گفتنی است بخش ششم از کتاب «مدیریت و فرماندهی در اسلام» به تبیین نمونه هایی از ویژگی ها و شرایط مدیریت و فرماندهی در اسلام به ویژه شاخصه های پنج گانۀ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و مدیریت امام علی (علیه السلام) منحصر شده است که تعمیق در این فرازها می تواند الگوی کامل از مدیریت جامع در حکومت اسلامی به مخاطبان ارائه نماید.
بخش پایانی این اثر مهم مدیریتی نیز در راستای تبیین و تفسیر توصیه های امام علی (علیه السلام) به مدیران و فرماندهان متمرکز شده است که در نوع خود می توان به عنوان منشور کامل مدیریت علوی در نظام اسلامی مورد اهتمام مدیران و فرماندهان قرار گیرد.
لازم به ذکر است کتاب «مدیریت و فرماندهی در اسلام» با بهره گیری فراوان از منابع متعدد قرآنی، روایی و تاریخی به همراه شرح و تفسیر آن، الگوی کامل و جامع از تولید نرم افزاری و فکری در مقولۀ مدیریت اسلامی به مخاطبان ارائه می دهد، لذا این اثر فاخر می تواند به عنوان نقشۀ راه اجرای مدیریت کامل اسلامی، برای همۀ مدیران و مسئولان نظام اسلامی مورد توجه قرار گیرد. به تعبیر مؤلف دانشمند این اثر؛ «مطالعه اين كتاب نه فقط براى كسانى كه مشاغل مديريت و فرماندهى (اعم از كليدى و غير كليدى) در اختيار دارند ضرورى است، بلكه مطالعه آن براى همه كسانى كه مىخواهند اسلام را بهتر و عميق تر بشناسند مفيد و راه گشاست».
در خاتمه باید گفت تألیف این اثر توسط آیت الله العظمی مکارم شیرازی، در١٨٤صفحه و در قطع وزیری توسط انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام به زیور طبع آراسته شده و در سال ١٣٧٦ منتشر شده و تا کنون چندین مرتبه تجدید چاپ شده است.
