در آخرین روزهای سال 1394، حوزه علمیه قم یکی از استوانه‌های علمی‌خود را از دست داد. استاد بزرگوارم عالم وارسته و با فضیلت، آیت الله حاج شیخ مصطفی اعتمادی پس از عمری طولانی که سراسر به تحصیل و تدریس علوم دینی گذشت، بار سفر بر بست و در آرامشی کم نظیر به دیدار حق شتافت. او که توفیق یافته بود تا از عنفوان جوانی محضر استادان والامقام عصر خود را درک و در تبریز و قم از خرمن پر فیض آنان خوشه‌چینی کند، خود نیز برای چند دهة متوالی فیض‌بخش طالبان دانش و بینش شد و با افراشته داشتن مشعل آگاهی، توانست راه را به آنان نشان دهد.

*از نسل عالمان سنتی حوزه

 این عالم فرزانه که از نسل عالمان سنتی حوزوی بود، با اعتقادی راسخ به ضرورت سنتگرایی، اصالت‌ورزی و تداوم مستمر راه و روش پیشینیان، تمامی‌تلاش علمی‌خود را در این راستا به کار برد و با احتراز از هرگونه تغییر در سبک تالیف و تدریس حوزوی، پایبندی خود را به سنت استادان خود و فقیهان پیشین، در عمل به اثبات رساند.

*کرسی پررونق تدریس

حوزه تدریس او از پرجمعیت ترین محافل درسی قم بود. دقت و نظم شگفت او در رفتار شخصی، تدریس منظم و منسجم، ارائه مطالب سخت کتابهای درسی حوزوی با بیانی شیوا و رسا، رعایت حقوق طلاب و حاضران در جلسه درس، نمونه و مثال زدنی بود.

در تدریس دانش اصول فقه، کم نظیر و در اداره جلسه درسی که معمولا صدها طلبه حضور داشتند، بسیار توانا می‌نمود. شمرده و دقیق سخن می‌گفت و برای تفهیم مطلب به حاضران در جلسه درس، از جان مایه می‌گذاشت. با این که کتابهایی را که تدریس می‌کرد، بارها درس داده و بر‌آن‌ها شرح نگاشته بود، اما همه روزه یک ساعت قبل از تدریس به آماده ساختن مطالب و دسته بندی آنها می‌پرداخت و هیچگاه دیده نشد در جلسه درس بدون آمادگی کامل حضور یابد. بی ادعا، متواضع‌، قانع، بی توقع، زاهد، متقی و فوق العاده متین و محترم بود. هر دورة تدریس او حدود سه سال به طول می‌انجامید. رفتارش برای طلابی که در این دوره‌ها در محضر وی حضور می‌یافتند، درس آموز بود. درس را بسیار جدی تلقی می‌کرد و هرگز در‌حین تدریس از محدوده متن خارج نمی‌شد. هیچگاه جلسه تدریس را به موضوعات غیر درسی نمی‌آمیخت و در این زمینه سخت‌گیر بود. طلاب پرسشگر و نکته‌سنج را که با دقت و مطالعه سخن می‌گفتند، دوست می‌داشت. بیش از هر چیز، به دانش و علم بها می‌داد.

*حتی در مرگ مادر درس را تعطیل نکرد

برای وقت طلاب ارزش بسیاری قائل بود. هرگز فراموش نمی‌کنم که در سالهای نخست دهة شصت که توفیق حضور در محضر او را داشتم، حتی برای فوت مادرش درس را تعطیل نکرد. بلکه پس از اتمام درس اعلام کرد:” جنازه مادرم اکنون در صحن مطهر حضرت معصومه(س)است. اگر آقایان طلاب برنامه‌ای درسی یا مباحثه ندارند و مایل باشند، شرکت فرمایند!”این رفتار شگفت، نشانگر اهتمام ویژه او به دانش بود.

کتابهایی که برای توضیح مشکلات متون درسی حوزه نگاشت از بهترین شروح بوده و مرجع طلاب و استادان است. هرچند به لهجه شیرین آذری، به فارسی تدریس می‌کرد، اما کتابهایش را به عربی می‌نگاشت تا سنت پیشینیان را کاملاً مراعات کرده باشد.

*از هیچ کس چیزی نمی‌خواست

مجموع این ویژگی‌ها موجب شده بود تا با وجود اینکه بر اساس سنت حوزه‌ها، یک کتاب درسی‌توسط استادان مختلف تدریس می‌شود، اما هیچگاه از اقبال طلاب به وی کاسته نشود.

بسیار أبیّ النفس و عفیف بود. از هیچ کس چیزی نمی‌خواست. شمار زیادی از مسئولان روحانی فعلی در شمار دانش آموخته‌های او بوده اند، اما هرگز شنیده نشد از کسی چیزی مطالبه کرده باشد.

دکتر مصطفی بروجردی - تونس