خبرگزاری «حوزه»/ به‌طورکلی هر دینی دارای مقرراتی است که به آن دستورالعمل‌ها «عبادت» گفته می‌شود و این دستورالعمل علاوه بر تقویت روحیه توحیدی یک فرد، در جهت تأمین نیازهای روحی انسان نیز تشریع شده است و «اعتکاف» یکی از عباداتی است که دین مبین اسلام در جهت تزکیه آحاد جامعه از زنگارهایی که در زندگی پر فراز و نشیب امروز مرتکب آن می‌شویم قرار داده است.

*ضرورت خودسازی در ایام البیض

قبل از آنکه به بحث ضرورت خودسازی در ایام البیض اشاره کنیم ذکر این نکته را خالی از لطف نمی‌دانیم که اعتکاف اختصاص به دین اسلام و مسلمانان ندارد و انبیای الهی همچون حضرت ابراهیم(ع) و پیروان پیامبران در طول ادوار مختلف نیز معتکف می‌شدند.

از آنجایی که سنت اعتکاف در بهار معنویت ایام البیض، آمیزه‌ای از چند عبادت پر فضیلت با شرایط خاصی است، هرکسی این توفیق را پیدا نمی‌کند که با زبان روزه و ۳ شب بیتوته در مسجد به این سعادت دست پیدا کند. لذا در جامعه امروز که تهاجم فرهنگی غرب از هر سو مردم ما خصوصاً نسل جوان را تحت تأثیر قرار داده است ضرورت دارد تا اعتکاف‌های با محتوای دینی، فرهنگی، اجتماعی شکل گرفته و علاوه بر تقویت روحیه عبودیت آحاد جامعه سرمایه‌گذاری معنوی را بر روی نسل جوان انجام داده تا به دام‌های مختلف شیطان و شیطان‌صفتان امروز دچار نشوند.

*عبادت در اعتکاف

جامعه امروز ما آن‌قدر رنگارنگ است که دل کندنِ ولو موقتی از آن، برای عده‌ای سخت است ولی جوان معتکف در مسجد ۲ روز خود را اسیر می‌کند تا روز سوم او را دستگیر کنند.

خوابیدن در مسجد کراهت دارد، اما چرا کراهت آن در ایام اعتکاف برداشته شده است؟ شاید خداوند این خط قرمز را در خانه خود از میان برداشته تا فرد معتکف و جوان متعبد در سایه‌سار عشق و محبت دو طرفه از جانب معبود و معشوق به حقایقی دست پیدا کند که ممکن است خارج از این مکان به آن دسترسی نداشته باشد.

گویی اعتکاف و ایام البیض طرح دوستی است که خداوند رحمان، آن را طراحی کرده تا فردی که درگیر و دار رذایل اخلاقی افتاده است با او آشتی کند و گناهان گذشته بنده‌اش را نادیده بگیرد.

پیامبر اعظم(ص) فرمود‌ند: «من إعتکف ایمانا وإحتسابا غفر له ماتقدم من ذنبه» ؛ «هرکس باایمان و اخلاص معتکف شود گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌گردد.» (۱)

آن مؤمنین و جوانانی زیرک هستند که در فرصت سه روزه‌ای که خداوند متعال در اختیار آنان قرار داده است زنگار از دل خود برای خدایی شدن و خدایی ماندن پاک نموده و زندگی دیگری را شروع نموده و تولد مجددی را تجربه نمایند.

ایام البیض و به‌ویژه اعتکاف، فرصت خوبی است تا آحاد جامعه خصوصاً نسل جوان اشتغالات روزمره و دل‌بستگی‌های خود را کنار گذاشته تا روح خود را در چشمه‌سار خدای منان شستشو داده و با معطر شدن به عطر بندگی ره‌توشه یک سال زندگی معنوی خویش را فراهم نمایند.

در این نوشتار مختصر برآن شدیم تا بخشی از آثار حضور جوانان را بیان نماییم و امید است که مورد توجه و دقت نظر قرار گیرد.

*متعبد محض بودن در اعتکاف

روحیه عبادت و بندگی موجب می‌شود بنده در تمام مراحل زندگی، اعمال و رفتار خویش را مطابق با رضای خداوند متعال قرار دهد.

از احکام اعتکاف این است که شخص معتکف نمی‌تواند از چهاردیواری مسجد خارج شود، مگر برای امور خاصی که در احکام اعتکاف به آن اشاره شده است.

حال آنکه این مسأله شاید ظاهر بوده و ممکن است در باطن معنای این حکم به‌گونه‌ای دیگر باشد! شاید خداوند متعال با این حکم به بندگانش می‌خواهد بفهماند که ایام اعتکاف تمرینی است برای عدم خروج از چهارچوب مسجد! تا پس از آن جوان متعبد نیز خود را مقید کند که از چهارچوب دایره ایمانی و اعتقادی نیز عبور نکند!

به عبارتی باید گفت؛ اعتکاف و اعمال ایام البیض را به همان میزان که انجام می‌دهیم بیشتر از آن میزان باید وقت صرف کرد که حکمت‌های دستورات الهی در این ایام را متوجه شویم. اگرچه برای آموختن همه حکمت‌های دین هرچقدر وقت بگذاریم، بازهم کم‌کاری کرده‌ایم.

اگر یک جوان بی اندیشد، مشاهده خواهد کرد در ایام اعتکاف مؤمنین کمتر با یکدیگر صحبت می‌کنند، در این حالت انسان با خدای خود خلوت می‌کند، فکرش به کار می‌افتد تا خویش را دریابد، بیشتر به عیوب خود می‌پردازد و شنیدن غیبت برایش دردآور و اذیت کننده می‌شود.

یک جوان در این ایام متوجه تلخی گناه می‌شود و سعی می‌کند از کثرت و اجتماعی بودن در یک عمل دسته‌جمعی و اجتماعی مانند اعتکاف به خود برسد؛ زیرا می‌داند اگر خود را پیدا کرد همان وقت است که اعتکاف او جواب داده و به خدا هم رسیده است.

لذا روحیه تعبد مؤمنین معتکف، بالأخص جوانان در ایام اعتکاف بالاتر می‌رود و فقط تلاش دارد در مسیری قدم بردارد که خط‌کشی آن مسیر توسط معبود انجام گرفته است.

*آماده‌سازی دل برای خدا

جوانی فصل شور، غرور و غلبه شهوت بر دیانت و عقلانیت است. هرچند که یک جوان با اختیار خود و البته نه سر از خود، بلکه با إذن الهی و تحت امر پروردگار فاصله می‌گیرد، دنیایش هم راحت‌تر می‌شود.

رسول خدا(ص) در این رابطه فرمودند: «إن الله عزوجل اوحی الی الدنیا أن إتعبی من خدمک و إخدمی من رفضک» ؛ «خداوند به دنیا وحی کرد: ای دنیا هرکس به تو خدمت کرد او را به رنجش بینداز و هرکس تو را دور افکند به او خدمت کن» (۲)

هرچه انسان قلب خود را مطمئن تر به عظمت، قدرت و رأفت الهی کند، کنار آمدن با سختی‌ها و پیچ‌وخم‌های مسیر زندگی برایش آسان‌تر می‌گردد. همچون «روزه گرفتن» که انسان با اختیار نمی‌خورد و نمی‌آشامد! و البته کار آسانی هم نیست! اما وقتی جوان متعبد می‌بیند اولاً؛ امر الهی است و اوامر خدا بی‌حکمت نیستند، گوش جان می‌سپارد. ثانیاً؛ علاوه بر امتثال امر خدا و عبادت، دستگاه گوارشی بدن سالم می‌ماند و سلامتی بیشتر با روزه گرفتن تضمین می‌گردد. اعتکاف هم سه روز، روزه گرفتن از دنیا و مافیهاست تا معتکفین بتوانند قلب خویش را صیقل دهند.

آنچه یک جوان در ایام اعتکاف انجام می‌دهد، داشته‌های او در این سه روز و توبه از گناهان دیروز است. و وقتی خدا داشته‌های جوان معتکف را دید به آن نظر می‌کند.

نبی گرامی اسلام(ص) در این رابطه می‌فرمایند: «إن الله لاینظر إلی صورکم و إلی أموالکم ولکن ینظر إلی قلوبکم و أعمالکم» ؛ «خداوند تبارک‌وتعالی به چهره و دارایی شما نمی‌نگرد، بلکه به دل‌ها و کردارهای شما می‌نگرد». (۳)

*ارتقاء سلامت اخلاقی در جامعه

یک جوان معتکف که سه روز در مسجد به تمام اوامر و نواحی الهی سر تعظیم فرو می‌آورد و نفس خویش را نهیب می‌زند! نمی‌تواند خارج از مسجد و در جامعه برای مردم گردن کشی کرده و سلامت اخلاقی و اجتماعی را به خاطر غرور جوانی یا رذایل اخلاقی به خطر اندازد؛ چراکه پذیرش عبودیت، منجر به آن می‌شود که فرد ملزم به دستورالعمل‌های الهی در بخش اجتماعی و اخلاقی شود.

با توجه به روایات معصومین(ع) خداوند حقوق بندگان را مقدمه حقوق خود قرار داده و کسی که حق بندگان خدا را ادا کند، حق خداوند را نیز ادا می‌کند.

جوان معتکف می‌کوشد تا به دستورات دین در حیطه اجتماع همچون «صله‌رحم»، «کمک به فقرا»، «حمایت از ستم دیدگان و ستم نکردن به دیگران»، «خوش‌رویی»، «اقتصاد و کسب حلال» و... که از جانب خداوند حکیم متعال وضع شده، عمل نماید؛ زیرا در سه روزی که معتکف بود روحیه تعبد و توحیدی خویش را تقویت نمود و آموخت که دین مجموعه‌ای از بایدها و نبایدهای فردی و اجتماعی الهی است و با این دستورات نمی‌شود گزینشی برخورد نمود، بلکه باید به کل آموزه‌های دینی عمل کرد.

این سه اثر، آثار کلی حضور جوانان در اعتکاف و بهره‌مندی از بهار معنویت ایام البیض بود که بیشتر با جنبه فردی و اجتماعی بیان شد.

پاورقی؛

(۱): کنزالعمال، بیروت، ج ۸، ح۲۴۰۰۷

(۲): إمالی، شیخ صدوق، ص۲۷۹

(۳): مستدرک الوسائل، ج١١، ص٢٦٤

حجت الاسلام امین شریعت شوشتری