خبرگزاری «حوزه»/ حضرت امام خمینی (ره) در سال 59 با هدف هم‌افزایی معارف اسلامی و پژوهش‌های علمی ایده وحدت حوزه و دانشگاه را مطرح کردند تا باب مشارکت این دو نهاد در تولید محصولات فکری به ویژه در علوم انسانی باز شود.

امروز 37 سال از رهنمود بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران می گذرد و سئوال اینجاست که چقدر به آن آرمان مد نظر امام(ره) جامه عمل پوشانده شده است؟

برای بررسی این موضوع خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، در گفتگو با حجت الاسلام سید وحید معتمدی، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران و مدرس حوزه علمیه، به واکاوی بحث وحدت حوزه و دانشگاه پرداخته است.

حوزه: مسئله وحدت حوزه و دانشگاه از جمله مسائل مهمي است که همواره مورد توجه ویژه امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب قرار گرفته است. در این میان شهید آیت‌الله دکتر مفتح یکی از معدود بزرگان حوزوی بود که حتی در سال‌های قبل از انقلاب با حضور در دانشگاه سعی در ایجاد و حفظ وحدت بین این دو نهاد علمی داشت. ارزیابی شما از اقدامات و فعالیت‌های وحدت آفرین این شهید بزرگوار به ویژه بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی چیست؟

همان طور که می‌دانیم؛ انقلاب اسلامی مردم ایران انقلابی فرهنگی بود، بر این اساس مهمترین بخش های انقلاب فرهنگی در ارکان فرهنگی جامعه اتفاق افتاد، و در روند پیروزی انقلاب اسلامی نیز همین اتفاق شکل گرفت یعنی نهضت اصلی انقلاب از حوزه های علمیه و دانشگاه ها که مهمترین بخش جامعه بودند اتفاق افتاد و سپس متن جامعه و عموم مردم به حمایت از نهضت انقلاب اسلامی برخاستند. از آنجا که انقلاب اسلامی شروعی برای ساختن تمدن اسلامی است و مراحلی که مقام معظم رهبری در این باره ترسیم کرده‌اند اشاره به همین امر است بنا بر این تمدن اسلامی با دو استوانه مهم فرهنگی حوزه و دانشگاه بنا می‌شود.

بشریت در طول تاریخ تجربه تلخی از تمدن غرب که بعد از رنسانس اتفاق افتاد دارد، و همزمان با سرعت گرفتن علم و تکنولوژی، کانون دین و مبلغان دینی به دلایل مختلفی کلاً کنار گذاشته شدند و به همین دلیل تمدن غرب یک تمدن سکولار بود و تمدنی بود که در آن معنویت و اتصال انسان به مبدا هستی دیده نشده بود و بدیهی است که این تمدن انسان را به سعادت ابدی نمی‌رساند هر چند که در مسائل مادی و تکنولوژی پیشرفت چشمگیری داشته است، ولی هم اکنون اثبات شده و همگان دریافتند که این تمدن بشر به سر منزل مقصود نمی رساند.

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران نقطه عطفی در تمدن جامعه بشری شکل گرفت. تمدنی که بر پایه علم و دین بود، و متولیان حوزه و دانشگاه نقش ویژه ای در شکل گیری این تمدن داشتند. بنا بر این اگر حوزه و دانشگاه به وظایف خود در این راستا به خوبی عمل کنند، می توانند انقلاب فرهنگی، علمی و اسلامی را به سر منزل مقصود تمدن اسلامی برساند از این رو ضرورت دارد هر دو قشر طلبه و دانشجو و اساتید هر دو نهاد که نقش تاثیرگذاری در ساختن فرهنگ جامعه دارند، با اعتماد کامل به یکدیگر، با هم همکاری نمایند و وحدت در همه زمینه ها را ایجاد کنند.

در همین راستا؛ آیت الله شهید مفتح(ره) یکی از طلایه داران و علمداران وحدت حوزه و دانشگاه بود و در کنار ایشان بزرگان دیگری همچون شهید مطهری و شهید بهشتی نقش بسزایی در این زمینه داشتند.

شهید دکتر مفتح هم در بعد علمی حوزوی یک مجتهد مسلم بودند و هم در علوم دانشگاهی بالاترین مدارج علمی را کسب نموده بودند و شناخت خوب و دقیقی نسبت به هر دو نهاد داشت و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم به جهت شخصیت علمی شان و هم مسئولیت های مهمی که بر عهده داشتند، حضور پررنگی در مجامع دانشگاهی داشت و بدین جهت از ایشان به عنوان پرچمدار وحدت حوزه و دانشگاه یاد می شود. البته ناگفته نماند که ایشان تحت تاثیر و تربیت علما و اساتید بزرگی همچون حضرت امام خمینی(ره) و علامه طباطبایی(ره) بودند و در این زمینه از نظرات و آراء اساتید خود استفاده می کرد.

هم اکنون نیز علمایی همچون آیت الله العظمی جوادی آملی، آیت الله مصباح یزدی، استاد علی اکبر رشاد، استاد خسروپناه و دیگر بزرگان حوزوی نقش بسزایی در ایجاد وحدت بین حوزه و دانشگاه دارند، و در راس همه این بزرگان مقام معظم رهبری قرار دارند، زیرا ایشان از همان دوران طلبگی شان و قبل از پیروزی انقلاب، جلسات دانشجویی مختلفی با دانشگاهیان داشتند و بعد از پیروزی انقلاب، این ارتباطات بیشتر شده است، به طوری که هم اکنون مقام معظم رهبری به عنوان طلایه دار وحدت در حوزه و دانشگاه شناخته می شوند.

حوزه: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی قطعاً بسترهای ایجاد وحدت بین حوزه و دانشگاه بهتر و وسیع‌تر از دوران طاغوت فراهم شده است. ارزیابی شما از اقدامات صورت گرفته در تحقق این هدف که همواره مورد تاکید حضرت امام و مقام معظم رهبری بود، چیست؟

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گام های موثر و خوبی در حوزه و دانشگاه برای تحقق این هدف صورت گرفته است، ولی با وجود همه تلاش هایی که در زمینه ایجاد وحدت در همه ارکان حوزه و دانشگاه صورت گرفته است، به نظر می رسد این مسئله همچنان نیاز به اهتمام بیشتر و همکاری مضاعف هر دو قشر دارد.

به اعتقاد بنده در مسئله وحدت حوزه و دانشگاه باید به وحدت حداقلی و وحدت حداکثری قائل باشیم. یعنی برای ایجاد وحدت در همه زمینه ها ابتدا باید یک وحدت حداقلی به عنوان نقطه آغاز شکل بگیرد و سپس با توجه به پیشرفت های صورت گرفته، به تدریج زمینه های دیگر وحدت که در بیان امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری تبیین شده است، مطرح و پیگیری شود تا به وحدت حداکثری دست بیابیم.

به نظر می آید وحدت حداقلی بین حوزه و دانشگاه شکل گرفته است و هر دو قشر به عنوان مربیّان جامعه به یکدیگر اعتماد کامل دارند البته معدود افرادی هستند که این اعتماد را نداشته باشند، ولی به صورت کلی بین دانش آموختگان حوزوی و دانشگاهی اعتماد خوب و کاملی برقرار است و باید تلاش شود این ارتباط و اعتماد هر روز بیشتر شود و با شناسایی نقاط ضعف که حتما هم وجود دارد هر دو قشر نسبت به رفع آن ها اقدام نموده و هم حوزه از برکات علمی دانشگاه و دانشجویان بهره مند شود و هم دانشگاه از برکات علمی و تجربیات حوزویان و طلاب استفاده کند.

حوزه و دانشگاه برای رسیدن به وحدت کامل باید نسبت به اهمیت موضوع آگاه شده و دچار غفلت و تردید در این زمینه نشوند، زیرا این دو قشر خود را خادم و خدمتگزار مردم می‌دانند و به پیشرفت و سعادت جامعه توجه دارند از این رو برای تحقق این هدف، اتحاد و همکاری بین این دو قشر ضروری است.

حوزه: به عنوان مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم بهزیستی، نقش نهادهای نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها را در تحقق وحدت حوزه و دانشگاه چگونه ارزیابی می‌کنید؟

برای پاسخ به این مطلب ابتدا باید عرض کنم بنده به عنوان کسی که سال ها در حوزه علمیه تحصیل کردم و هم اکنون نیز از حوزه جدا نشده ام و در برخی حوزه ها در حال تدریس و فعالیت علمی و پژوهشی هستم، و به لطف خدا همزمان با حضور در دانشگاه با فضای حاکم بر آن آشنایی کامل دارم؛ معتقدم همان طور که ما در سطح جامعه بین اقوام، احزاب و گروه های مختلف به یک وحدت کلی احتیاج داریم تا همه اعضای جامعه با حفظ نظم و تقوا به سعادت و رشد و تعالی برسد، در ارتباط و وحدت بین حوزه و دانشگاه نیز تقوا و اعتماد متقابل نقش مهم و کلیدی دارد.

در میان دانشجویان عزیز چه بسیار جوانان و اساتید بزرگواری که در پاکی، طهارت، تقوا و منش طلبگی، کم از طلبه‌ها نیستند و ما در دانشگاه ها چه بسیار انسان های شریفی را می شناسیم که هم در بعد علمی و هم معنوی بسیار ممتاز هستند. از آن طرف در حوزه های علمیه نیز بزرگان و علمای گرانقدری را داریم که در علم و تقوا سرآمد هستند. و اگر هر دو قشر، شناخت کاملی نسبت به یکدیگر پیدا کنند شاهد تحولات بسیار خوبی در این زمینه خواهیم بود.

با تحقق این وحدت و استمرار آن، ندای تفرقه ای که از سمت دشمنان هر دو قشر شنیده می شود و به شدت در حال تخریب روابط این دو نهاد هستند، نتیجه ای جز شکست برای آن ها نخواهد داشت.

در این میان نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه ها از جایگاه مهمی برای ایجاد زمینه های وحدت در بین دو نهاد حوزوه و دانشگاه، برخوردار است، زیرا مسئولین نهاد نمایندگی در دانشگاه ها هم نماینده رهبر انقلاب اند و هم به تعبیر حضرت آقا پرچمدار و نماینده حوزه علمیه در دانشگاه ها هستند. و این فرصت ویژه‌ای است که به برکت پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایجاد شده است زیرا حضور یک روحانی در دانشگاه نقش مهمی در حفظ و استمرار وحدت حوزه و دانشگاه دارد.

مسئولین نهاد نمایندگی رهبر معظم انقلاب در دانشگاه ها باید این فرصت را مغتنم بدانند و از فرصت ایجاد شده در راستای تحقق کامل وحدت بین این دو نهاد مهم استفاده کنند زیرا یک زمانی بود که بزرگان ما به مسئولین وقت دانشگاه می‌گفتند به اندازه یک ساعت به ما اجازه بدهید تا با دانشجویان گفتگو و نشست علمی داشته باشیم! ولی هم اکنون مسئول نهاد رهبری در هر دانشگاهی می تواند در کلاس های درس دانشجویان و اساتید حضور یابد و در جلسات علمی و نشست های اجتماعی و سیاسی آنان شرکت نموده و نسبت به مسائل دانشگاه نظر بدهد.

همچنین باید به این نکته مهم توجه داشت که مهمترین عوامل اعتماد دانشجویان و اساتید به مسئولین نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه ها، این است که مسئول نهاد نمایندگی از ویژگی هایی چون تقوا، معنویت، باسواد بودن، آگاهی داشتن به مسائل روز، و حفظ آداب زی طلبگی برخوردار باشد. بنابراین تقوا و قدرت علمی مسئولین نهاد نمایندگی می‌تواند اعتماد و انگیزه دانشگاهیان را نسبت به ضرورت وحدت به دنبال داشته باشد.

حوزه: شما به عنوان مسئول نهاد رهبری در دانشگاه علوم بهزیستی چه اقداماتی در راستای تحقق وحدت و ارتباط مستقیم و همکاری های دو جانبه در زمینه‌های مختلف علمی، بین دو قشر طلبه و دانشجو دنبال کرده‌اید؟

ما در مجموعه نهاد نمایندگی رهبری در این دانشگاه، در راستای حفظ ارتباط و همکاری های علمی و فرهنگی و توجه دادن دانشجویان و اساتید گرامی به اهمیت مسئله وحدت حوزه و دانشگاه، برنامه های متنوعی را دنبال و اجرائی کرده‌ایم.

به عنوان مثال، در طول سال تحصیلی جلسات و نشست های هم اندیشی مختلفی در موضوعات گوناگون و با حضور اساتید حوزه و دانشگاه، از طرف نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم بهزیستی برگزار می‌شود.

برگزاری کرسی های آزاد اندیشی با دانشجویان در موضوع حوزه های علمیه و اظهار نظر آزادانه آنان درباره موضوعات مختلف، از دیگر فعالیت های نهاد نمایندگی این دانشگاه بوده و سعی کردیم در این نشست ها به شبهات برخی دانشجویان نسبت به روحانیت و نظام حوزه پاسخ قانع کننده و قابل قبولی بدهیم.

همچنین یکی از کارهایی که شناخت بیشتری از نظام حوزه به دانشجویان می دهد بحث حوزه دانشجویی است. در حوزه دانشگاهیان یک سیر مطالعاتی و معرفت دینی تحت عنوان کلاس های اخلاق، اندیشه و نظایر اینها توسط اساتید حوزوی به دانشجویان و اساتید دانشگاه ارائه می شود که همین امر می تواند یکی از تجلیّات حوزه درون دانشگاه باشد.

برگزاری مسابقه فوتبال بین طلاب و دانشجویان، حضور دانشجویان در حوزه علمیه و بیتوته در حجرات و اطلاع از زندگی طلبگی و مباحثات علمی طلاب، حضور در مدرسه علمیه فیضیه قم و شرکت در درس اخلاق بزرگان حوزه و دیدار با علما از دیگر اقدامات نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم بهزیستی بود.

حوزه:  نقش طلاب و حوزه های علمیه در حفظ وحدت و فراهم کردن فضای همکاری دوستانه با دانشجویان و دانشگاه‌ها را چگونه ارزیابی می کنید؟

برای این که حوزه علمیه بتواند نقش محوری خود را در تحقق وحدت دو نهاد حفظ و استمرار دهد، به نظر می آید در حوزه های علمیه باید یک سیر مشخص و تخصصی برای تربیت طلابی که مستعد حضور در دانشگاه ها هستند، وجود داشته باشد، ولی در حال حاضر این طور نیست!

ولی آن دسته از طلابی که علاقمند هستند در این مسیر حرکت کنند باید به چند نکته مهم توجه کنند. به عبارت دیگر علم و تقوا دو رکن اصلی برای طلاب و روحانیون جهت ورود به عرصه تبلیغ دین در فضای علمی و دانشگاهی است. بنابراین اگر طلبه‌ای از همان دوران شروع طلبگی به این دو امر اهتمام داشته باشد و مهارت های تبلیغ را به خوبی فرا بگیرد و خود را مجهز به علم روز و متناسب با نیازهای جامعه جوان کشور کند، قطعا چنین فردی به هنگام حضور در متن دانشگاه خواهد توانست ارتباط موثر و پرفایده‌ای را با عموم دانشجویان و اساتید داشته باشد.

با این حال روند وحدت در بین دو نهاد حوزه و دانشگاه، روند رو به رشدی بوده است، و با این که غفلت هایی در این زمینه صورت گرفته است و شیطنت هایی برای بر هم زدن فضای وحدت وجود دارد، ولی با هوشیاری طلاب و دانشجویان انقلابی و متدین، زمینه های وحدت و اتحاد در حال توسعه و گسترش خواهد بود.

گفت و گو: مهدی زارعی