به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه در کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی در کمیسیون علوم ادبی، مقاله ای به عنوان نقش ادیبان شیعه در پیدایش و گسترش دانش لغت عربی اثر آیت الله ابوالقاسم علیدوست و حجت الاسلام حسینی کمال آبادی ارائه شد.

حجت الاسلام سید مرتضی حسینی کمال آبادی، مقاله را به شرح ذیل ارائه داد:

ادبیات عربی به شرط شی و شرط مذهب نیست و ادیبان نیز مذهب را برای پژوهش های خود محور نگرفته اند، ولی نقش مذهبی به دو انگیزه می ­تواند در نظر گرفته شود:

1. پاسداشت خدمات مذاهب به علوم اسلامی

2. پاسخگویی به افرادی که ضمن لایه های غیر علمی دادن به مباحث، نقش و خدمات مذهبی را کم رنگ می نمایانند.

شیعه در گذر زمان، گوهر وجودی خود را در لفافه های تقیه و کتمان حفظ کرده است و لذا تشخیص شیعه از غیر شیعه با معیار های امروزین برای تشخیص گذشته، ناصواب است و این مهم امروز تشخیص به گرایشی شده است و معیارهای علمی دارد، ولی از آنجا که مساله مقاله با این مبنا متفاوت است، نگارندگان ترجیح داده اند که از مصطلح شیعه و متشیع بهره ببرند و از کسانی که به این پارادایم فکری تعلق دارند سخن به میان بیاورند.

با رصد پژوهش های صورت گرفته در دانش لغت عربی، نقش ادیبان شیعه را در محورهای ذیل می­توان یافت:

1.پیدایشی

2.اصلاحی

3.گسترشی

4.گرایشی

5. تبویبی

1. خلیل بن احمد با نوشتن اولین کتاب معجم لغت عربی کتاب العین (نقش پیدایشی) و با تبویبی خاص که برخاسته از دانش تجوید و صرف است (نقش تبویبی) و با جا به جایی حروف و پیگیر مساله اشتقاق اکبر شدن (نقش گرایشی) داشته است.

2. ابن سکیت با نوشتن کتاب اصلاح المنطق به پیرایش لغت عربی از اغلاط پرداخته و با رصد اشتراک لفظی، واژگان چند معنا، تغییرات شکلی الفاظ و تفاوت لفظی و اشتراک معنایی (نقش اصلاحی) و با نوشتن کتاب الالفاظ اولین کتاب معجم موضوعی را رقم زده است و با این کار (نقش تبویبی) را نیز به عهده گرفته است.

3.ابن درید با نوشتن کتاب جمهرة اللغة، جانشین خلیل نام گرفت و عناصر بسیار را ثبت کرد و (نقش گسترشی) ایفا کرده است0

4.ابن فارس قزوینی با نوشتن کتاب مجمل اللغة (نقش گسترشی) در جمع موارد استعمال داشته است و با نوشتن کتاب معجم مقاییس اللغة و جراحی واژگان و کشف دلالت ماده کلمات (نقش گرایشی) ایجاد کرده است.

5. ابن منظور با نوشتن موسوعه لسان العرب، در گردآوری و سامان دهی میراث مکتوب لغوی در تا زمان خود، همت گماشت و (نقش گسترشی) ایفاد کرده است.

6. سید علیخان مدنی با نوشتن کتاب الطراز الاول همت بر آن داشته تا چند گرایش لغت عربی را توسعه دهد، این گرایش ها عبارتند از فرق نهادن میان معانی حقیقی و مجازی یعنی ادامه کاری که زمخشری در اساس البلاغة پی ریزی کرده بود. لغت قرآن، لغت روایات، مصطلحات و امثال عربی به زعم بنده چون کار را خیلی بزرگ طراحی کردند، نتوانستند آن را به اتمام برسانند.

7.ابوهلال عسکری نیز با نوشتن کتاب فروق اللغات، به جنگ ایده ترادف حقیقی میان کلمات رفته و بنیان های نظری اعتقاد خویش را در فصل یکم آورده است و بدین سان (نقش گرایشی) داشته است و با نوشتن جمهرة الامثال و گردآوری مثل عربی گرایش دیگری درلغت عربی را پیگیری کرده است.

8. فخر الدین طریحی نیز با نوشتن کتاب مجمع البحرین گرایش غریب نویسی را با محوریت کتب اربعه امامیه پیگیری کرده است.

9. نور الدین جزایری نیز با نگاشتن فروق اللغات بر اساس دیدگاهی که ابوهلال دنبال می کرده و اختلاف نظری که با رمانی در کتاب الالفاظ المترادفة داشته است، نقش گرایشی را پیگیری کرده است.

در این وادی سخن بسیار است می توان از صاحب بن عباد و حتی راغب اصفهانی و از معاصران از التحقیق فی کلمات القرآن مرحوم مصطفوی و پژوهشی که در غریب نویسی بحار صورت گرفته است، سخن گفت، به اعتقاد بنده، لغت عربی، در آغاز راه خود است و گرایش های ایجاد شده در آن نیز به خوبی پیگیری نشده است و ما در پژوهشکده ادیب فقه جواهری با پروژه ای نوعی از گرایش فیومی در المصباح المنیر را در محور اسناد فقهی امامیه دنبال می کنیم.

.