خبرگزاری حوزه – تبریز:

کودتای ۲۸ مرداد یکی از حوادث سرنوشت‌ ساز در تاریخ معاصر ایران بود که در دوازدهمین سال حکومت پهلوی دوم به وقوع پیوست و سبب تثبیت حاکمیت او تا ربع قرن دیگر شد؛ تابستان سال ۱۳۲۰ در میانه جنگ جهانی دوم، نیروهای بریتانیا و شوروی وارد ایران شدند، رضاشاه پهلوی از کشور تبعید شد و محمدرضا به جای پدر بر تخت سلطنت نشست. عدم اقتدار نسبی شاه جوان، بویژه در سال‌ های ابتدایی، به تنش میان نیروهای سیاسی و تزلزل نهادهای قدرت دامن می‌‌ زد.

همه چیز درباره کودتای 28 مرداد

در ابتدای این گزارش بهتر است، مروری گذرا بر نحوه وقوع کودتای 28 مرداد داشته باشیم، از آنجایی که دکتر مصدق نخست وزیر وقت، پایبند به مصالح ملی بود و با ملی کردن صنعت نفت دست بیگانگان را از سرمایه های کشور کوتاه کرده بود، دولت بریتانیا نقشه کودتای 28 مرداد را طراحی کرد تا بتواند دکتر مصدق را برکنار کرده و منافع از دست رفته را به دست بیاورد.

شاه در روز 18مرداد، در ملاقات شبانه و مخفیانه ای که با «روزولت» داشت فرمان کودتا را صادر و خودش به نوشهر سفر می کند تا اگر کودتا با شکست مواجه شد بتواند از کشور خارج شود.

محمد رضا شاه پهلوی روز 24 مرداد 1332 دو نامه خیلی مهم را امضا کرد که یکی حکم عزل دکتر مصدق از مقام نخست وزیری و دیگری حکم انتصاب نخست وزیر جدید زاهدی بود؛ سرهنگ نصیری فرمانده گارد جاویدان حکم ها را به دست زاهدی و مصدق می رساند. دستور این بوده که اگر مصدق حکم عزل رو بپذیرد نقشه کودتایی که طرح شده منتفی اعلام شود و اگر نپذیرفت نقشه کودتا عملی شود.

ولی دکتر مصدق از طریق عوامل نفوذی وزیر دفاع یعنی تقی ریاحی از کودتا مطلع شده بود و بنابراین سرهنگ نصیری در زمان ابلاغ حکم عزل دکتر مصدق دستگیر شد و فرماندهان سه گانه به همراه وزیر دفاع درصدد خلع سلاح و مقابله با نیروهای کودتا کننده برآمدند و بسیاری از این نیروها را دستگیر و زندانی کردند که البته در نهایت این کودتاچیان آزاد شدند.

محمدرضا شاه بعد از شنیدن خبر شکست کودتا از نوشهر به بغداد فرار کرده و از اونجا هم عازم رم ایتالیا شد.

در همین موقع یعنی در روز 25 مرداد «لویی هندرسن» سفیر آمریکا از پاکستان به ایران آمد و در ملاقات با دکتر مصدق اعلام کرد که دولت آمریکا دیگر حکومت او را به رسمیت نمی شناسد و به مصدق توصیه کرد که از سمتش کناره گیری کند، اما دکتر مصدق نپذیرفت و هندرسن را از منزلش بیرون کرد.

هندرسن که از این اتفاق به شدت عصبانی شده بود با رابطانش تماس گرفته و اعلام می کند دولت آمریکا تنها دولت زاهدی را دولت قانونی ایرانی می داند و دولت مصدق یک دولت غیر قانونی است و باید منحل شود.

از طرفی با فرار شاه در کل کشور هرج و مرج و تظاهرات به وجود آمد و مردم خشمگینانه به خیابان ها ریختند و مجسمه های شاه و پدرش را پایین کشیدند و عکس های خانواده سلطنتی را از ادارات و مراکز دولتی جمع کردند.

در تجمعی که در بهارستان صورت گرفته بود دکتر فاطمی وزیر خارجه اعلام کرد که نظام سلطنتی باید برچیده شده و حکومت جمهوری اعلام شود، اما سایر اعضای کابینه اعتقاد داشتند که شاه باید برگردد.

دکتر مصدق در این برهه، انحلال مجلس را اعلام کرد، مردم به حمایت از مصدق به خیابان ها آمدند و شروع به تظاهرات کردند ولی دکتر مصدق دستور داد که همه به منازل شان برگردند و کشور را به هرج و مرج نکشانند، در این میان کودتاچیان بیکار نبودند و نقشه کودتای جدیدی را طرح ریزی می کردند.

هشدار آیت اللّه کاشانی به دکتر مصدق

آیت الله کاشانی در روز 27 مرداد، نامه ای به دکتر محمد مصدق نوشت و در آن، با لحن تلخ و شکوه آمیز، حتمی بودن وقوع کودتا را به دست ژنرال زاهدی مطرح ساخت و با پیشنهاد مذاکره برای مبارزه مشترک، دو تن از یارانش را نزد مصدق فرستاد. در کمال شگفتی، دکتر مصدق پیشنهاد آیت الله کاشانی را رد کرد و در پاسخ چنین نوشت: «اینجانب مستظهر به پشتیبانی ملت ایران هستم.» مصدق می توانست با صدور اعلامیه ای مشترک، همان روز، مردم را به مبارزه با کودتا فراخواند و به همه مسئولان نظامی هشدار دهد. بی شک، پخش پیام مشترک رادیویی از سوی دو رهبر مذهبی و سیاسی، حتی در صبح روز کودتا کافی بود تا آن نقشه شوم اجرا نشود.

بالاخره 28 مرداد فرا رسید!

بالاخره روز 28 مرداد فرا رسید، سرهنگ حسن اخوی طراح کودتا نقشه کودتا را به این شکل طراحی کرده بود که از جمعی از مردم و اراذل و اوباش علیه دولت مصدق استفاده کند، بهترین زمان را هم برای این کار انتخاب کرده بود چون مصدق به هوادارانش تاکید کرده بود که در خیابان ها تجمع نکنند.

از نقاط مختلف شهر مردم یا همان افراد اجیر شده گروه گروه به حرکت درآمده و با شعار زنده باد شاه خودشان را به منزل مصدق رساندند. افراد گارد جاویدان هم به جمعیت اضافه شدند و منزل دکتر مصدق را محاصره و خودش را دستگیر کردند. بعد از این ماجرا از رادیو اعلام شد که دکتر مصدق از نخست وزیری برکنار شده و سرلشکر زاهدی نخست وزیر جدید معرفی می شود، از شاه هم خواسته شد که به کشور برگردد.

پیدایش فاصله میان خواص

دکتر مصدق و آیت الله کاشانی، دو عنصر غیروابسته به بیگانه با طرز تفکرهای متفاوت بودند، آیت الله کاشانی معتقد به مبارزه بر اساس اندیشه اسلامی بود، ولی مصدق با همه مسائل، بدون توجه به معیارهای اسلامی، برخوردی سیاسی داشت.

دکتر مصدق که با حمایت و همراهی آیت الله کاشانی به نخست وزیری ایران رسیده بود، تا پیش از واقعه 30 تیر سال 1331، به توصیه ها و دیدگاه های ایشان توجه ویژه داشت، مصدق پس از این قیام خونین که با رهبری حکیمانه آیت الله کاشانی و فداکاری های ملت ایران دوباره به زمامداری رسید، روش دیگری در پیش گرفت؛ با آنکه دولت وی می توانست با تشکیل دادگاه، عوامل جنایت کشتار مردم را به کیفر برساند، چنین نکرد.

حتی مصدق، سرلشکر وثوق، یکی از سران این توطئه را به سمت معاونت خود برگزید و این، سرمنشأ اختلاف های اساسی میان مصدق و آیت الله کاشانی شد، مصدق همچنین با طرح شعار جدایی دین از سیاست، به صراحت از مداخله علما در امور سیاسی اظهار نارضایتی می کرد. بدین ترتیب، در دولت وی، محدودیت های آیت الله کاشانی بیش از پیش شد تا جایی که مطبوعات بی شرمانه به او توهین کردند و گروه هایی از اراذل و اوباش، به خانه اش هجوم بردند.

در واقع فاصله گرفتن دکتر مصدق از روحانیت و علما و عدم توجه به هشدار آن ها، کودتای 28 مرداد را در این کشور رقم زد.

تلاش آمریکا تکرار کودتای ۲۸ مرداد است

آیت الله محسن مجتهدشبستری نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه آمریکا همواره درصدد است که حادثه کودتای ۲۸ مرداد را دوباره در کشور تکرار کند، اظهار داشت: برخی غرب زده ها از این واقعیات چشم می پوشند اما باید بدانند که وضعیت فعلی نظام اسلامی با شرایط ۲۸ مرداد ۳۲ بسیار متفاوت است، امروز به برکت انقلاب اسلامی ایران و رهبری هوشمندانه مقام معظم رهبری قدرت اول در منطقه هستیم.

وی افزود: آمریکا، مزدوران غربی و غرب زدگان داخلی باید بدانند که هیچ قدرتی نمی تواند در شرایط فعلی کشور به حکومت اسلامی کوچکترین آسیب و ضربه ای وارد کند.

کودتای ۲۸ مرداد نتیجه اعتماد به آمریکا بود

نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی نیز با اشاره به اینکه متاسفانه همزمانی مطرح شدن تحریم با تهدید نظامی و طرح موضوع مذاکره موجب شد برخی افراد مجددا به بحث مذاکره با آمریکا بپردازند، گفت: واقعیت همان طور که رهبر معظم انقلاب اشاره کردند، این است که یک جنگ روانی به راه افتاده و هدف این اقدامات با پشتوانه رسانه ‌ای قوی شکل گرفته تا با ایجاد هراس در برخی مسئولان و مردم، فضای ترس و دو قطبی جنگ روانی ایجاد کنند.

حجت الاسلام والمسلمین آل‌ هاشم با تاکید به اینکه حتی طرح مذاکره بدون شرط در آمریکا جدی گرفته نشد و وزیر خارجه بلافاصله شروط ۱۲ گانه را مطرح کرد، عنوان کرد: در داخل کشور عده‌ای تلاش کردند که به این موضوع پرداخته و دوباره آن را مطرح کنند که جای تعجب داشت.

وی تصریح کرد: در کودتای 28 مرداد، عواملی با هدایت آمریکا دولت قانونی دکتر مصدق را سرنگون کرده و ایران را به دوران استبداد پهلوی کشاند که این سرنگونی نتیجه اعتماد دکتر مصدق به آمریکایی‌ ها بود.

امام جمعه تبریز همچنین با بیان اینکه دکتر مصدق با همکاری نیروهای مذهبی و ظرفیت ‌های داخلی موفق شد دست انگلیسی‌ ها را از صنعت نفت کوتاه کند، افزود: متاسفانه مصدق در دوران نخست وزیری خود به جای تداوم اتحاد با روحانیت، به آمریکا روی آورد و وعده‌های آنها را باور کرد که نتیجه آن ۲۸ مرداد شد.

حجت الاسلام والمسلمین آل هاشم با تاکید به اینکه تاریخ معاصر ایران مملو از تجربه عدم اعتماد به آمریکاست که هرگونه اعتماد نتایج تلخ در پی خواهد داشت، تصریح کرد: برجام نیز یکی از آن تجارب است که نشان می‌ دهد آمریکا غیرقابل اعتماد است و رهبر معظم انقلاب نیز به صراحت و قاطعیت تکلیف را مشخص کرده و فرمودند نه جنگی رخ خواهد داد و نه با آمریکا مذاکره ‌ای خواهیم داشت.

آمریکا بارها بدعهدی خود را نشان داده است

حجت الاسلام والمسملین علی نعمت زاده امام جمعه مرند نیز در ادامه به سالروز کودتای ۲۸ مرداد اشاره کرد و گفت: مردم در سال ۱۳۳۲ با علما متحد شدند و در برابر مزدوران انگلیس ایستادگی کردند اما انگلیس با همدستی آمریکا در ۲۸ مرداد کودتا کردند و دولت سقوط کرد و شاه با بازگشت خود ۲۵ سال در این کشور، حکومت کرد.

حجت الاسلام نعمت زاده تصریح کرد: ما در طول ۴۰ سال بارها و بارها با آمریکا مذاکره کرده ایم که بدعهدی آمریکا در مساله برجام برجسته تر شد.

وی بر ضرورت بازنگری مذاکرات با آمریکا تاکید کرد و افزود: دولت مستکبر و شیطان بزرگ آمریکا بارها و بارها در مذاکرات قبلی، بدعهدی و طمع خود را به اثبات رسانده است.

امام جمعه مرند عنوان کرد: اگر خطوط قرمز را در مذاکرات خود رعایت کرده بودیم، امروز شاهد بدعهدی آمریکا در قبال تعهدات نبودیم.

کودتای مرداد نقشه استکبار جهانی و برخی کشورهای اروپایی بود

 امام جمعه آذرشهر نیز گفت: کودتای 28 مرداد ماه سال 1328 نقشه امریکا و برخی کشورهای اروپایی برای ادامه حکومت رژیم ستم شاهی بود.

حجت الاسلام محمود نورپور گفت: امریکا و انگلیس با طراحی کودتای 28 مرداد رژیم ستم شاهی را حدود 30 سال بر این کشور اسلامی مسلط کردند.

وی خاطر نشان کرد: استکبار جهانی در سال های گذشته در مذاکرات خود با جمهوری اسلامی با رفتارهای متناقض نشان داده که هیچ گونه قابل اعتماد نبوده و نیست.

تفرقه بین خواص، عامل اصلی کودتای 28 مرداد

اما امام جمعه میانه با تشریح علل شکل گیری کودتای 28 مرداد 1332 گفت: تفرقه و اختلاف بین خواص، عامل اصلی کودتای 28 مرداد بود. حجت الاسلام عبدالله محمدی به تلاش های دشمن برای به انحراف کشیدن و نابودی انقلاب های مذهبیون در کشور از زمان قاجار تاکنون اشاره کرد و اظهار داشت: نفوذ غیرخودی ها در بدنه اصلی انقلاب های مذهبیون و ایجاد اختلاف بین سران انقلاب، یکی از عوام مهم شکست این انقلاب ها بوده است.

وی با بیان اینکه تاکنون سه انقلاب در ایران به رهبری روحانیت شکل گرفته است، گفت: در همه این انقلاب ها چه انقلاب مشروطیت، چه انقلاب صنعت ملی شدن نفت و چه انقلاب اسلامی، دشمن تمام توان خود را برای نابودسازی و به انحراف کشیدن انقلاب به کار گرفته است.

حجت الاسلام محمدی علت ناکامی دشمن در شکست انقلاب اسلامی را آگاهی و اقدام به موقع امام و رهبری دانست و افزود: اتحاد مردمی و تبعیت از ولی فقیه زمان مانع از دستیابی دشمن به اهدافش می شود.

وی به دار آویخته شدن و کشتار سران و رهبران انقلاب مشروطیت را ناشی از بی بصیرتی خواص و جهل عوام عنوان و بیان کرد: ملی مذهبیون بازمانده از 28 مرداد همچون مهندس بازرگان، با نفوذ در بدنه انقلاب اسلامی سعی در انجام کودتایی دیگر داشتند که بواسطه آگاهی و اقدام بموقع امام خمینی(ره)، ناکام ماند.

امام جمعه میانه با اشاره به اینکه دشمن با همراهی منافقان داخلی، کودتاهای مختلفی علیه انقلاب اسلامی به راه انداخته است اما ملت بصیر و رهبران آگاه مانع از به ثمر رسیدن آن شده اند، گفت: اکنون انقلاب اسلامی با گسترش در پهنه جهانی، نفس های دشمن را به شماره انداخته است.

گزارش: بیت اله احمدی