خبرگزاری «حوزه» - اردبیل، پژوهش، زیر بنای پیشرفت های علمی و به نوعی گام نخست برای آغاز تولید علم است. اگر چنان که کشور از مسیر پژوهش به تولید برسد، می توان امیدوار بود که بتواند به قله های پیشرفت در عرصه علم، صنعت و ... دست یابد.
سخن در این حوزه بسیار است و در این زمینه گفتگویی با حجت الاسلام مجتبی نورزاد، عضو هیئت علمی دانشگاه اردبیل و عضو هیئت امنای دانشگاه های آزاد اسلامی استان گیلان انجام شده است که در ادامه می خوانید:
به عنوان اولین سؤال، نگاه اسلام به آموختن و پژوهش چگونه است؟
پیدایش علم و دانش با خلقت انسان برابری می کند، همواره بشر در صدد آن است که بفهمد و درک نماید. علم و دانش در زندگی انسان دارای جایگاه ویژه ای است. نقش علم در زندگی انسان این است که راه سعادت، تکامل و راه ساختن را به انسان می آموزد.
در صدها آیه به طرق مختلف نام علم و دانش به میان آمده است که در بیشتر آیات مقام بزرگداشت علم آموزی است؛ خداوند متعال در مقام منت گذاری بر انسان فرموده است: «عَلَّم الاِنْسان ما لَمْ یَعْلَم» و باز می فرمایند: «یَرْفَع الله الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ اُوتُوا العِلْم دَرَجات».آیات قرآنی در این باره بسیار است.
گذشته از آیات قرآن کریم موکد ترین و صریح ترین توصیه های رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) درباره ی علم است، رسول خدا(ص) می فرمایند: «طَلَبُ اَلْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ» تعلّم و دانشجویی بر هر مسلمانی فرض و واجب است و این فرض اختصاص به طبقه، گروه، صنف یا جنس خاصی ندارد و نیل به آن تضمین کننده سعادت انسان است.
نگرش یک جامعه اسلامی نسبت به امور پژوهشی در چه سطحی باید باشد؟
بدیهی است که جامعه اسلامی به عنوان ماهیت بیرونی و عینی مطلوبات شریعت و نسخه عملیاتی فرامین و مطالبات غایی الهیه، باید تنها راه خود در مسیر فتح قله های فلاح و نصر را در گرو تنظیم ساختارهای علمی و نظریه پردازی جستجو کند تا فرآیند تبدیل به جامعه تمدنی و سبک حاکمیتی دینی را تسریع و تنقیح سازد، لذا از این روست که سطح توقع جامعه اسلامی، متولیان و مدیران امر از چنین اکسیر پر بهائی، نباید بسنده کردن به اقل و صرفاً پاسخگویی به مسائل جزئی و جاری باشد، بلکه لازم است به برآورد جامع از مسائل روز و تمسک به علوم و فنون مورد نیاز زمانه، مسیر رشد و بالندگی، فراگیری مکتب اسلام، انقلاب را مهیا و تمهید کنند؛ سطحی که اسلام را جهانی و حاکم بر اندیشه های پوشالی و سطحی خواهد کرد.
به عنوان استاد دانشگاه، رویکرد انقلاب اسلامی در رابطه با ارج نهادن به امر تحقیق و پژوهش را چگونه ارزیابی می کنید؟
چنانچه اطلاع دارید پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، به منظور گسترش فرهنگ «پژوهش» در جامعه و ارج نهادن به مقام شامخ «پژوهشگران»، ۲۵ آذر از سوی «شورای فرهنگ عمومی» کشور به نام «روز پژوهش» نامگذاری شد و وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» نیز از سال ۱۳۷۹ چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری کرد که این خود از نشانه های متین سیاستهای انقلابی در مواجهه با مقوله پژوهش و علم آموزی است.
هر چند رهبر معظم انقلاب بارها تاکید فرموده اند، که هرچند ما پس از انقلاب در کنار همه مخالفت های جامعه استکباری، رشد فزاینده ای در عرصه های مختلف پیشرفت و خصوصاً زمینه های علم و فناوری داشته ایم ولی با جایگاه واقعی، مطلوب و مورد انتظار جامعه اسلامی بسیار فاصله داریم که قطعاً رسیدن به چنان جایگاهی تلاش شبانه روزی جوانان، طلاب و دانشجویان و صاحبان علم و اندیشه را طلب خواهد کرد.
نمونه بارز چنین اهتمامی تشریح اصول و مبانی انقلاب تحت عنوان بیانیه گام دوم انقلاب است که حضرت آقا نقطه نظرات عملیاتی، سازنده، راهگشا، استدلالی، محققانه و به روز را در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی ایراد فرمودند که از جمله اساسی ترین رهنمودها مطالبه حرکت علمی و پژوهش محور و نظریه پردازانه در تمام لوازم اداره جامعه است.
با پیشرفت های پژوهشی و علمی مطلوب و مورد نظر اسلام چه میزان فاصله داریم؟ برای نزدیک شدن به آرمان های اصیل در این حوزه، چه راه هایی را بایستی طی کنیم؟
شاید مختصری از سؤالتان در جواب قبلی گذشت، اما موکداً باید عرض کرد که جبران عقب‌ماندگی‌های علمی در کشور فقط از طریق «جهش علمی»، «انقلاب‌های معرفتی» و «بهره‌گیری از راه‌های میان‌بر» ممکن است، چون رسیدن به این مطلوب زمان بر و البته پرزحمت خواهد بود و شایسته همت و تلاش مضاعف در این مسیر است؛ اعتقاد راسخ جوانان انقلابی به اصل «ما می‌توانیم» و اینکه علم و دانش باید اخلاق‌مدار باشد.
همچنین هدایت جوانان در مسیرهای علمی؛ تشویق برنامه‌محور نخبگان به ارائه ایده‌های نوآورانه و ایجاد هماهنگی لازم با مراکز علمی، تحقیقاتی و صنعتی در جهت عملیاتی نمودن ایده‌های نوین کاربردی و موردنیاز کشور؛ اتخاذ سازوکار لازم جهت تشویق رقابت‌پذیر بخش‌های صنعتی در جذب نیروهای نخبه، فناور و نوآور به عنوان اقدامی تحول‌گرا در جهت اعتلای علمی صنعتی کشور؛ هماهنگی و هم‌افزایی در عملیاتی‌سازی طرح‌های تحقیقاتی کلان زیربنایی با رویکرد ملی و اثربخشی کشوری با هماهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تحول در ساختار پژوهشی نظام دانشگاهی کشور بر پایه شکوفایی استعدادهای نخبه از طریق تدوین ساز وکار جدید پژوهش‌محوری در دانشگاه‌ها؛ اتخاذ ساز و کار لازم در جهت هدفمند سازی پایان نامه‌های تحصیلی در جهت خود اتکایی کشور و رفع مشکلات و معضلات جامعه؛ بکارگیری ساز و کار لازم جهت تشکیل هیئت‌های علمی اندیشه ورز در حوزه‌های مختلف اقتصادی و بسیاری از این چنین سیاست هایی لازم است تا علم، اساس و زیربنای پیشرفت و توسعه همه جانبه کشور تلقی گردد و گام های محکمی در مسیر تحقق یک جامعه آرمانی هماهنگ با متن شریعت برداشته شود.
یکی از آفت های علمی در این روزها، مدرک گرایی است، حال آن که رسالت اصلی دانشجویان بایستی فراگیری باشد، چه راهکاری برای برون رفت از این آسیب پیشنهاد می کنید؟
حقیقتاً مدرک گرایی محض که به دور از توجه به مهارت ها و سازوکارها و لوازم آن علم و پژوهش و حرفه باشد از آفات و ناهنجاری هایی است که دامن گیر مجامع علمی و دانشی شده است؛ یعنی صرف تلاش برای اخذ سطحی از مدارک در راستای اهداف زودگذر، معضلات عدیده ای را فراروی نیل به اهداف آموزشی کشور کرده است؛ بر همین اساس، آموزش‌های مهارت محور(مهارت گرایی) و دوری از مدرک گرایی به عنوان شاه کلید اشتغال پایدار و حل چالش‌های جامعه محسوب خواهد شد و بدیهی است که به بار نشستن اهداف مدنظر، نیازمند بازاندیشی و ارائه مدل‌های کاربردی در این خصوص است.
مردم سه دسته اند یا مانند کشاورزان و کارخانه‌داران تولیدکننده، یا مانند بازاریان و کامیون‌داران و... توزیع‌کننده و یا مصرف‌کننده هستند؛ جامعه علمی اعم از دانشگاهی و حوزوی نیز همین طورند؛ یعنی اگر عقل و اندیشه یک اهل علمی به کار گرفته شود، به عنوان مثال او تبدیل به شهید مطهری(ره) می‌شود و اگر نتوانست دانش خود را به‌کار گیرد علم مطهری را توزیع می‌کند و اما اگر علمی برای تولید و توزیع نداشت یاد می‌گیرد و عمل می‌کند. از این روست که برای برون رفت از چنین آفاتی باید متناسب با نیازهای جامعه حرکت و تولید علم کنیم تا توانسته باشیم عقب‌ماندگی‌های موجود اجتماع را جبران کنیم.
انتهای پیام
