حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر یحیی جهانگیری سهروردی استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس در نشست علمی پژوهشی تاثیر رسانه بر خانواده با اشاره به دوران پست مدرن و تاثیر رسانه‌های امروزی بر خانواده گفت: یکی از مسایلی که ما باید درباره رسانه بدانیم این است که رسانه‌ی ۲۰۲۰ با رسانه قرن نوزدهم تفاوت اساسی داشته و رسانه دوران پست مدرن است.

وی افزود: رسانه ۲۰۲۰ در عصر پست مدرن رسانه تکصدایی نبوده بلکه چندصدایی است. در واقع پست‌مدرن دنیای ژله‌ها و دوران سیال‌هاست، چرا که در دوران پست مدرن هیچ واقعیتی وجود ندارد و این انسان‌ها هستند که واقعیت را می‌سازند، یعنی یک موضوع آن قدر تکرار می‌شود تا همه باور کنند.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: ما در دنیای مدرن تلویزیون داریم که یک نفر حرف می‌زند و بقیه می شنوند. در دوران مدرن وب سایت‌ها می‌نویسند و همه می‌خوانند. وبلاگ داریم همه می‌خوانند. اما کم‌کم دوران مدرن به دوران پست مدرن می‌رسد که در وب‌سایتها هم می‌توانند کامنت بگذارند و در تلویزیون هم نظر بدهند.

وی اظهار داشت: این مشارکت، کم کم به جایی رسیده که حالا وب سایت هم کنار گذاشته شده و می‌گوید من یک فیس‌بوک می زنم با هزاران نفر که فیدهای آنها من را تایید می‌کند و اینکه چقدر مطلب کامنت می‌خورد چقدر بازدید داشته مهم است نه آنچه منتشر شده است.

این مبلغ بین‌المللی حوزه یادآور شد: در نتیجه در این دوره‌ی ژله‌ای و دوره سیالیت‌ها هیچ معرفت حقیقی و ثابتی نیست و همه چیز سیال و بسیار قابل تغییر است. در دوران پست‌مدرن ما هیچ چیز ثابتی نداریم و همه چیز مدام در حال تغییر خواهد بود.

حجت الاسلام جهانگیری ابراز داشت: هوای امروز هوای پست مدرن است. اتفاقاتی هم که در این دنیا می‌افتد اتفاقاتی است که سنخش سنخ پست مدرنی است. رسانه و خانواده و حجابِ آن پست مدرن است. در یک کلام دنیای پست مدرن دارد همه چیز را به هم می‌ریزد.

وی گفت: در دوران مدرن می گفتند انسانها دو گونه هستند یا زن هستند یا مرد، اما در پست مدرن می گویند چه کسی گفته انسانها به دو گروه تقسیم می شوند! چرا که می‌توانند با تغییر جنسیت و هویت های جنسی خود را تغییر دهند و بگویند چه کسی گفته انسان هویت ثابت داشته باشد در حالی که ثابت ترین هویت انسان ‌هویت جنسی اوست. این دوران پست مدرن در بحث خانواده هم قابل مشاهده است و هویت جنسی دچار تردید است. در گذشته اگر کسی دچار بیماری اختلال جنسیتی بود قدرت بازگو کردن نداشت اما در عصر حاضر انجمن دارند و گروه دارند و دور هم جمع می شوند و این نشان می‌دهد دنیا دنیای پست مدرن شده است و اگر این اطلاعات را نشناسیم دچار تحلیل های غلط خواهیم شد.

مبلغ بین المللی حوزه خاطرنشان ساخت: بنابراین برای شناخت دنیای امروز و رسانه و خانواده اولین واکنشی که باید در دنیا انجام دهیم این است که هوای امروز دنیا را بشناسیم که دوران پست مدرن و دوران ژله ای ها و تغییرات و غیر واقعیت هاست و می‌فهمیم رسانه این دنیا هم دچار تغییر خواهد شد.

وی با اشاره به بروز تفکرات پست مدرن در افغانستان گفت: افغانستان خیلی زودتر از حتی ایران به دنبال تفکرات و تکنولوژی رفته و با سرعت تمام در حال حرکت به سمت تفکرات جدید است. اگر در سال‌های آینده تم روشن‌فکرانه ضد سنت در افغانستان رشد نکرد تردید کنید. این تضادِ بین یک سنت گذشته و جریان بسیار رو به رشد تفکر جدید، افغانستان را دچار چالش می‌کند، چرا که ابزارهای آزادی فکر در افغانستان بیشتر است. با توجه به اینکه افغانستان جامعه‌ای است که سنتی بودنش بیش از ایران می‌باشد، نیازمند یک سیاست فرهنگی درست برای کنترل حرکت به سوی دوران پست‌مدرن است. لذا چالش آینده افغانستان، چالش سنت ماندگی جدی و نو زدگی جدید خواهد بود.

حجت الاسلام جهانگیری بیان کرد: رسانه پست مدرن ساخته انسان است ولی این رسانه مخلوقی است عصیانگر که خالق خود را تحت تاثیر قرار می دهد و این نگاه بسیار غلطی است که بگوییم رسانه را انسان ساخته، چرا که رسانه مانند چاقو است و می تواند خوب یا بد باشد. لذا رسانه امروز، آفریده، عصیانگر علیه آفریننده خود یعنی انسان است و دست ما هم نیست که بگوییم چطور ببرد، حتی علیه انسان شورشگری می‌کند.

مبلغ بین المللی حوزه با بیان اینکه اگر رسانه‌ها را انسان ساخته امروز رسانه ها انسان ها را می سازند افزود: رسانه امروز ذهن انسان را تغییر می‌دهد و این مخلوقی است که خالق خود را هم می‌سازد یعنی اینکه رسانه‌ها ذهنها را  تغییر می دهند.

حجت‌الاسلام جهانگیری خاطرنشان ساخت: ما داریم به سمت دنیایی که رسانه حاکم است و سنخ‌شان سنخ رسانه های مجازی و رسانه های پست مدرن است می رویم. به دنیایی که همه چیز آن مجازی و پست مدرن است. خانواده ها در این دوران تغییر می‌کنند و اگر زمانی خانواده یک رکن و خانه رکن اصلی آن بود، اما امروز ما بیوت داریم ولی اسره نداریم. یعنی مردم به بیت می آیند در جمع هستند ولی با جمع نیستند. در نتیجه خانواده در دنیای امروز دچار مجازی دیدگی شده یعنی یکی از ارکان اصلی خانواده که خانه بوده نمی‌تواند مفهوم خود را در قالب دوران قدیم نمایان کند و فقط بیت است و مفهومی به نام اسره ندارد.
استاد حوزه و دانشگاه ابراز داشت: در دنیای جدید رسانه توانسته مفهوم خانواده را تغییر دهد و روابط را ژله ای کند. هر کدام از اعضای خانواده در دنیای مجازی به دنبال چیزی هستند که دارند مثل همسر و فرزند، پدر و مادر و این یعنی دنیای مجازی تمام ساختارهای لازم در یک خانواده را بریده است.

وی عنوان کرد: در بحث آینده پژوهی اگر می‌خواهیم ببینیم در آینده چه رخ می دهد باید ببینیم درام ‌نویسان و رمان نویسان چه می گویند، چرا که رمان ها و فیلم ها بخشی از واقعیت آینده را می نگارند. در واقع رمان‌نویسان پیشگویی نمی کنند، بلکه پلان ریزی می کنند و ما در این پازل بازی خواهیم کرد.

این مبلغ بین المللی حوزه ادامه داد: رسانه‌های امروز رسانه‌ای نیستند که آینده را پیش‌بینی کنند، بلکه رسانه ای هستند که تجویز می‌کنند و در کل دنیا صحبت می‌کنند و این مطلب از روی فیلم و کارتون ها مشهود است. در دنیایی که خانواده می رود به سوی مجازی دیدگی و مفهوم اسره از دست می رود. این را رسانه‌های پست مدرن اینگونه کرده زیرا مفهوم رسانه امروز تغییر کرده است و دیگر تلویزیون، تلویزیون نیست. با توجه به اینکه در دهه گذشته کودکان بیشتر وقت خود را صرف تلویزیون می کردند و این نشان می دهد رسانه تاثیر دارد ولی امروزه تاثیرش سنخ تاثیر آن زمان نیست و تو را عوض کرده اند در نتیجه خانواده دنیای امروز دچار این تغییرات شده است.

وی افزود: پیش‌بینی ما این است که مجازی دیدگی خانواده را داریم و در آینده به سوی خانواده های مجازی خواهیم رفت، یعنی هر یک از اعضای خانواده با اینکه در جمع هستند اما با جمع نیستند که این امر اتفاق افتاده است ولی آنچه در دوران پست مدرن اتفاق افتاده این است که خانه هست اما دایه های دیگری هستند که به تو شیر می دهند و تو از آنها ارتزاق می‌کنی.
حجت الاسلام جهانگیری ابراز داشت: خانواده مجازی دیدگی سعی می کند آنچه که در گذشته به نام بیت و اسره بوده و به بیت بدون اسره تبدیل شده بود را حذف و کاری کند که اسره بدون بیت بوجود آید. ما همه خانواده هستیم اما خانواده مجازی که هیچ کدام در خانه یکدیگر را نمی بینیم و این تاثیر رسانه‌ی دوران پست مدرن است. هواشناسی پست مدرن می گوید که دخترانی در آینده در رسانه اعلام می کنند که از خانه فرار کرده و به خانه دیگری می‌روند و می گویند پدر و مادر واقعی من پدر و مادر خود من نیستند و افرادی که من در حال حاضر با آنها زندگی می کنم والدین من هستند.

استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: یعنی پدر و مادر دیگر کسانی نیستند که مرا ولادت کرده اند بلکه کسانی هستند که من در کنار آنها و با آنها زندگی می کنم، یعنی این هواشناسی مسیر تندباد مفهوم خانواده و پدر و مادر را در دوران پست مدرن تغییر داده و پدر و مادر مفاهیمی هستند که تو می سازی و واقعیت ها نبودند که بر اساس واقعیت جلو برویم و بلکه در دنیای پست مدرن تو هستی که واقعیت ها را می‌ سازی.

مبلغ بین المللی حوزه گفت: چه کسی گفته من باید حتما تابع پدر و مادر و ابوت او  باشم در حالی  که این من هستم که میتوانم مفهوم ابوت جدید را بازسازی کنم،. مفهوم تغییر پیدا کرده است. دنیای پست مدرن جهان را شناور کرده است و اگر سنت مدرن می آید می گوید یک فاصله سنی ملموسی بین دختر و پسر باشد و مسخره می کردند که چرا پیامبر (ص) با عایشه ازدواج کرده است. آن دوران تمام و در دوران پست‌مدرن می گویند اگر یک دختربچه با بزرگتر از خودش ازدواج کند مشکلی نیست و  او می پذیرد چون خودش کلیشه ها را شکسته و خودش واقعیت جدید تعریف کرده است.

وی تصریح کرد: در شبکه های اجتماعی ما یکی از مفاهیم پر تکرار و پر اثر "شوگر ددی و شوگر مامی" است. یعنی یک دختر جوان با یک پدر دیگر ازدواج می کند و دیگر اینکه یک پسر جوان و با یک مادر بزرگ ازدواج می‌کند و بر اساس آمارها نشان داده شده که چقدر رسانه در تبلیغ این امر دمیده و تاثیر داشته است و یادمان باشد که رسانه این واقعیت را توصیف نکرده بلکه تجویز کرده است و می گوید خانواده باید اینگونه باشد و این نشان می دهد که رسانه چقدر مفهوم خانواده را دچار سیال بودن کرده است.

بر اساس نوشته کتاب (انبوه تنها) دنیا سه دوره است. یکی دوره سنت‌ها که می آمدند خانواده و هنجارها را تعریف می کردند. دوره دوم دوران مدرن و انسان گرا بود و می‌گفت چرا قوانین به من بگویند در حالی که من باید بگویم چگونه باید باشد و حال به دوره سوم رسیدیم پست مدرن که نه سنت ها هنجارها را تعریف می کنند و نه انسان می گوید چگونه باید باشد بلکه این بار رسانه به تو می گوید چگونه باید زندگی کنی، یعنی  هر کس هژمون رسانه بیشتری دارد او برده است و این نشان می دهد در دوران جدید رسانه هویت‌های دینی چقدر تغییر کرده است.

حجت الاسلام جهانگیری اظهار داشت: در واقع این دوره را باید دوران رسانه دایگی  نامید چرا که امروز دایه مردم رسانه است و آنان از رسانه ارتزاق می کنند و بزرگ می شوند. امروز رسانه مانند دایه محرم تولید می کند و ما باید سهم آن را در تغییرات جدی بگیریم، زیرا رسانه مهم است و هر کس قدرت رسانه ای بالایی دارد برنده بوده و برده است.

وی افزود: رسانه در این دوران از قدرت بالایی برخوردار بوده و هر کس در آن دنبال ترویج فرهنگ خودش است و همین سبب می‌شود که حل مسئله برای ما سخت شود که معنای متفاوتی دارد و باید به آن توجه داشته باشیم که غرب می‌خواهد چه محتوایی را از طریق رسانه به ما بدهد و ما چگونه باید از آن استفاده کنیم.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان ساخت: تاثیرپذیری و تاثیرگذاری اعضای خانواده از هم کم است و برای مفاهیمی مانند پدر و مادر بسیار نگرانیم. هر چند این مفاهیم در دوران جدید در دیکشنری ها حذف یا باطل نمی شود، اما مفاهیم جدید پیدا می‌کند. این واقعیت دنیای امروز است و اگر این تاثیر رسانه بر خانواده خوب تبیین نشود خانواده معنای خود را از دست می‌دهد.

مبلغ بین المللی حوزه ادامه داد: ادبیات سازها در حوزه دین کسانی هستند که اثری تولید می‌کنند که ۷۰ درصد مردم آن را می‌بینند و می خوانند و تاثیرگذار هستند، نه فقط تولیدکننده و اگر ما در حوزه رسانه بتوانیم تاثیرگذار باشیم می توانیم بگوییم ما ادبیات ساز بوده ایم.

حجت الاسلام جهانگیری با بیان اینکه چرا در حوزه دین، دانش آموختگان دینی، کمتر تولید کننده و بیشتر ترویج دهنده اند گفت: باید بررسی کنیم که حجم تولیدات ما در حوزه دین بیشتر است یا رقیبان ما. حقیقت این است که ما در این عرصه حتی زمین بازی را نشناخته ایم و در حوزه شبکه های اجتماعی بیشترین رسانه ای که ما را درگیر کرده اینستاگرام است، چنانچه بالای ۷۰ درصد غیر طلبه ها در حوزه حجاب در اینستاگرام فعال بوده و ۲۰ درصد فعالان حجاب زمین بازی را نشناخته و به جای اینستاگرام در توییتر مشغول هستند.

وی ابراز داشت: وظیفه ما در این حوزه این است که سهم خود را بیشتر کنیم، زمین بازی را تشخیص دهیم و بدانیم جامعه ما چه زبانی می خواهد و بدانیم رقیب چه کرده است، در حالی که رقیب زمین بازی را خوب شناخته و ۹۰ درصد فعالیت‌های خود را در اینستاگرام انجام می‌دهند. هر چند جریان فعال تولید ادبیات در حوزه حجاب که موضوعی زنانه است اما طلاب مرد بیشتر فعال می‌باشند. در حالی که تاثیرگذاری رسانه در حوزه زنان توسط طلاب زن بیشتر بوده که متاسفانه غفلت شده و در این قسمت بسیار ضعیف عمل کرده اند.

استاد حوزه و دانشگاه در آخر گفت: همچنین ادبیات در شبکه‌های اجتماعی از ۱۰۰ درصد ۸۰ درصد در دست رقیب است، بنابراین برای حفظ خانواده و هویت دینی جوانان از آسیب های رسانه در دوران پست مدرن اگر ذات رسانه و محتوا را نشناسیم آدمها در  جای خود قرار نمی‌گیرند و نمی توان تاثیرگذاری رسانه را به جامعه تفهیم کرد، چرا که اینها واقعیت های رسانه در دنیای جدید پست مدرن است.

۳۱۳/۶۱