به گزارش خبرگزاری حوزه، نشست علمی پژوهشی «آسیب شناسی رویکردهای عرفانی، تاریخی، فلسفی و کلامی به واقعه عاشورا» به همت انجمن علمی پژوهشی تاریخ معاونت پژوهش جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها به صورت مجازی برگزار شد.
در این نشست صغری فهیمی، استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام به عنوان سخنران حضور داشت و ابتدا به سیر تاریخی و تعریف هر یک از رویکردها و آسیب‌شناسی آن‌ها پرداخت.
استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام بیان داشت: از ابتدای شروع مقتل‌نویسیِ عاشورا، این کار با رویکردهای مختلفی از جمله رویکرد تاریخی، رویکرد فلسفی یا عقل‌گرایانه، رویکرد عرفانی و رویکرد کلامی صورت گرفته است.
فهیمی به تعریف هر یک از رویکردها پرداخت و به اولین افراد و کتبی که به سبک آن رویکردها قلم زده اند اشاره کرد و در ادامه گفت: در رویکرد تاریخی فقط به حوادث و زندگی فرد پرداخته می‌شود و در این رویکرد فرقی بین امام و فرد عادی نیست؛ در واقع عصمت، علم امام و ولایت تکوینی در رویکرد تاریخی وجود ندارد.
وی یادآور شد: اولین مقتلی که درباره امام حسین علیه السلام با رویکرد تاریخی نگاشته شد، مقتل الحسین ابی مخنف (۱۵۷ق) است.
وی ادامه داد: در مورد رویکرد فلسفی یا عقل‌گرایانه نیز می‌توان ابن مسکویه را نام برد که کتاب تجارب الامم را با این دیدگاه نوشته است، با ذکر این نکته در رویکرد فلسفی یا همان عقل گرایانه، خرافات و معجزات کنار گذاشته می‌شود.
این پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام به رویکرد کلامی اشاره کرد و کتاب الارشاد شیخ مفید را در این زمینه نام برد و گفت: قائلان رویکرد کلامی معجزات را قبول دارند. طبق این دیدگاه، امام مکلف به انجام تکلیف بوده است و با وجود داشتن علم غیب امام به ظاهر عمل کردند. بنابراین با توجه به دیدگاه کلامی به شبهات درون مذهبی می‌توان پاسخ داد.
فهیمی اضافه کرد: در مورد رویکرد عرفانی، از ابن طاووس به عنوان اولین نفر که کتاب لهوف را بر اساس رویکرد عرفانی نوشته، نام بردند.
وی ابراز داشت: رویکرد عرفانی، دیدگاه اسطوره‌ای، صوفی‌گری و رویکرد احساسی را هم دربردارد و قائلان این دیدگاه رنج کشیدن بسیار را نشانه ابتلاء و امتحان می‌دانند که باعث تقرب الهی می‌شود.
این پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام افزود: در دوره صفویه بُعد احساسی بودن و گریه نسبت به وقایع عاشورا پررنگ است و این از اسامی کتاب‌ها هم مشخص است. مانند روضةالشهداء کاشفی، که همزمان با آغاز دوره صفویه بود.
فهیمی تصریح کرد: طبق این دیدگاه، امام حسین علیه‌السلام، عاشق شوریده‌ای است که جز به رسیدن به خدا فکر نمی‌کند و همه چیز را در این راه فدا می‌کند، حتی فرزند ۶ ماهه‌اش را. معتقدان این دیدگاه همه چیز را از دریچه ابتلا و تسلیم و تحمل نگاه می‌کنند.
وی یادآور شد: در دوره‌های بعدی نقدهایی بر آثار دوره صفویه انجام شد و کتاب‌هایی مانند لؤلؤ مرجان، نفس المهموم و قمقام زخار و صمصام بتار نوشته شد.
این پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام بیان داشت: در انقلاب خودمان هم به وجهه حماسی و انقلابی بودن امام حسین علیه‌السلام توجه می‌شود، اگرچه حرکت امام سیاسی بود، زیرا با حاکم وقت مخالفت کردند و بیعت نکردند و منجر به کشته شدن در این راه شدند.
فهیمی در ادامه به بررسی اقسام عقل از منظر حضرت آیت‌الله جوادی پرداخت و افزود: عقل از نظر حضرت آیت‌الله جوادی آملی به دو قسم عقل وحیانی و عقل مادی تقسیم می‌شود. عقل وحیانی مبنایش وحی است و عقل مادی محاصره در موهومات، خرافات و نفسانیات است.
وی گفت: دعوت به تعقل در قرآن هم اشاره به همین عقلی ست که مجرد از نفسانیات است. واقعه کربلا در نظر حضرت آیت‌الله جوادی آملی تلاقی عقل و عشق است.
این پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام در ادامه به تبیین هدف امام در نگاه عقل مادی و وحیانی پرداخت و اظهار داشت: با نگاه عقل مادی، هدف امام تشکیل حکومت و قدرت‌طلبی بوده است، اما در نگاه عقل وحیانی هدف امام عدالت محوری است.
فهیمی افزود: اگر حکومت هم می‌خواهد تشکیل دهد براساس عدالت گستری می‌خواهد تشکیل دهد. بنابراین اگر رویکرد مبنای تاریخی صرف باشد و یا مادی باشد، نتیجه‌اش با عقل وحیانی متفاوت است.
وی از مباحث این نشست نتیجه گرفت: اگر واقعه عاشورا با هر یک از رویکردها به تنهایی مورد بررسی قرار گیرد و گرایش‌های سیاسی به آن اضافه شود، نتایج غیرواقعی از تحلیل واقعه عاشورا به دست می‌دهد و در این زمینه می‌بایست تحقیقات میان‌رشته‌ای انجام گیرد تا نیاز جامعه برطرف شود.
استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا علیهاالسلام تصریح کرد: جامعه به مخاطب خاص و عام تقسیم می‌شود و نگاه تخصصی جوابگوی جامعه عام نیست. جامعه عام فقط سوال کننده است و خط کشی و مرزبندی رویکردها را ندارد و لذا می‌بایست تحقیقات میان رشته‌ای انجام گیرد تا در زمینه‌ای مانند واقعه عاشورا بتوان پاسخ‌های مورد قبول و قانع کننده به جامعه اسلامی داد.
