به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، سید قاسم زمانی، عضو هیئت علمی گروه حقوق عمومی و بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی امروز در همایش بین‌المللی «حقوق بین‌الملل و مخاصمات مسلحانه در منطقه»، که در دانشگاه قم برگزار شد، اظهار کرد: از زمانی که حافظه تاریخ یاری می‌کند جنگ و درگیری مسلحانه با حقوق بین الملل قرابتی دیرینه داشته و گویا پیوندی ناگسستنی دارد. اغلب معاهدات بین‌المللی مثل معاهدات صلح وستفالیا(۱۶۴۸)، پس از جنگ‌های ویرانگر، و گویی با مرکّبی از خون‌های بر زمین ریخته شده به نگارش درآمده اند؛ و قدیمی‌ترین کتابهای حقوق بین‌الملل تحت عناوینی مثل حقوق جنگ و صلح نوشته شده اند.
وی ادامه داد: جنگ در روابط بین‌المللی از آنچنان منزلتی برخوردار بود که تا یکصد سال پیش تمام تلاش‌ها عمدتاً به انسانی تر کردن جنگها محدود شده بود و خود عفریت جنگ مصون از ایراد و تعرض باقی مانده بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: فرایند انسانی کردن جنگ که با اعلامیه ۱۸۶۸ سن پطرزبورگ رسمیت حقوقی بین المللی یافت، با تشکیل کنفرانس‌های صلح لاهه در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم(۱۸۹۹ و ۱۹۰۷) و امضای کنوانسیون‌های بین‌المللی را باید گامی بلند در محدودسازی حاکمیت دولت‌ها دراستفاده از سلاح‌ها و شیوه‌های جنگی و کاهش خشونت و وحشیگری در جنگ قلمداد کرد؛ فرایندی که در قرن بیستم با امضای کنوانسیون‌های چهارگانه ۱۹۴۹ ژنو و پروتکلهای الحاقی ۱۹۷۷جهشی چشمگیر را شاهد بوده است.
زمانی عنوان کرد: حقوق بین‌الملل بشردوستانه که به یمن نهادهایی غیردولتی مثل کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در طول حدود یکصد و پنجاه سال سایه خود را به تدریج برتمام جنگها و مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی گستراند در اواخر قرن بیستم درکنفرانس ۱۹۹۸ رم و در قالب اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی، ضمانت اجرایی کیفری یافت وشمار قابل توجهی از اعمال ارتکابی در زمان درگیری‌های مسلحانه وصف جنایی بین المللی یافت.
وی ادامه داد: توسیع این جنایات در اصلاحات بعدی اساسنامه طی دو دهه اخیر، فرایند قبض حاکمیت دولت و بسط حکومت قانون در صحنه‌های نبرد را به خوبی به تصویر کشیده است.
استاد حقوق دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: اما تحول اساسی در جبهه‌های دیگر نمایان گشته است، تحولی که بیش از حقوق بشردوستانه بین المللی فرسایش حاکمیت دولت را به منصه ظهور رسانده است. در سال ۱۹۰۷ برای کمتر کسی این امر قابل تصور بود که محدودشدن توسل به زور برای استرداد دیون ذمه‌ای از دولت‌های بدهکاردر معاهده دراگو – پورتر، سنگ بنای چه تحول بنیادینی را در حقوق و روابط بین‌المللی نهاده است.
وی اضافه کرد: دو دهه بعد با امضای پیمان پاریس در ۱۹۲۸ توسل به جنگ در روابط بین‌المللی ممنوع گشت و در سال ۱۹۴۵ با امضای منشور سازمان ملل متحدگامی فراتر برداشته شد؛ ماده ۲ منشور ذیل اصول هفتگانه خود توسل یا تهدید به زور در روابط بین‌المللی را ممنوع ساخت و طرحی نوین برای مقابله با تهدید بر صلح، نقض صلح و اعمال تجاوزکارانه در قالب فصل هفتم درافکند.
زمانی گفت: تعریف تجاوز مسلحانه توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۴ و جرم انگاری این عمل در اساسنامه دیوان کیفری بین المللی در سال ۱۹۹۸ ، و اعمال صلاحیت دیوان نسبت به این جنایت بین المللی از ژوئیه ۲۰۱۸ ، ظاهراً آخرین حلقه مفقوده در تمهید حکومت قانون به جای حاکمیت زور در روابط بین‌المللی به شمار می‌رود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: به رغم توسعه هنجاری و سازمانی حقوق بین الملل بشردوستانه و حقوق بین الملل توسل به زور در یکصد و پنجاه سال اخیر، هنوز حداقل در بسیاری از مناطق جهان مخاصمات و درگیری‌های مسلحانه رخ می‌دهند و با شدت و حدت قابل تأملی ادامه دارد.
این پژوهشگر حقوق بین‌الملل ادامه داد: بخش مهمی از منطقه غرب آسیا که در دهه ۱۹۸۰ شاهد طولانی ترین جنگ قرن بیستم میان دو کشور عراق و ایران بود، در ده سال اخیر در سیلاب جنگ و خونریزی گرفتار آمده است؛ سوریه، فلسطین، عراق، یمن و افغانستان در ده سال اخیر در آتش جنگ و تروریسم خسارات انسانی و مادی جبران ناپذیری را متحمل شده‌اند.
زمانی اضافه کرد: کشورهای اسلامی که در مارس ۱۹۷۲ با امضای اساسنامه سازمان کنفرانس اسلامی در جده سنگ بنای اولین سازمان بین‌المللی با تکیه بر علقه‌های دینی و مذهبی را گذاشتند تا متحد و یکپارچه زمینه پایان اشغال و تشکیل کشور مستقل فلسطین را فراهم آورند؛ علاوه بر آنکه در ظرف زمان آرمان اولیه چنین سازمانی بین المللی را به بوته فراموشی سپرده و اغلب دست دوستی به سوی رژیم اشغالگر قدس دراز کردند، در نیم قرن اخیر و به ویژه در ده سال گذشته به جنگ و درگیری، و نیز مداخله در امور داخلی یکدیگر ادامه داده‌اند.
وی گفت: دین مبین اسلام همواره منادی صلح، دوستی و احترام به حقوق اولیه تمام انسانها در زمان صلح و جنگ بوده است؛ بر این اساس به نظر می‌رسد مخاصمات مسلحانه در منطقه غرب آسیا پروژه‌ای صهیونیستی –آمریکایی است که کشورهای منطقه در آن گرفتار گشته‌اند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی ابراز کرد: این پروژه چهره‌ای دیگر از طرح معامله قرن جهت تضعیف هر چه بیشتر کشورهای اسلامی است؛ افسوس که بسیاری از دولت‌های اسلامی، رویای اتحاد جهان اسلام را قربانی سیاست‌های تفرقه افکنان رژیم صهیونیستی و یکجانبه گرایی آمریکا ساخته‌اند.
زمانی در پایان یادآور شد: این همایش بین المللی که به ابتکار دانشگاه قم و با همکاری سایر دانشگاه‌ها و نهادهای کشور برگزار می‌شود کمترین تلاش برای اثبات آن است که هنوز به فردایی بهتر می اندیشیم، هنوز آزادانه قلم می زنیم، و هنوز با زبان حق با نسل فعلی و نسل‌های آینده سخن می‌گوییم.
