خبرگزاری حوزه، شیخ انصاری (ره) نه تنها در فقاهت و علوم دینی، گوی سبقت را از دیگران ربوده بود، بلکه در عمل نیز نظیر و همتا نداشت!
بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
السَّلاَمُ عَلَی مَهْدِیِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْکَلِم
موضوع امروز: «شیخ اعظم»
مناسبت روز: امروز هجدهم جمادی‌الثانی، سالروز ارتحال سه عالم بزرگ جهان تشیع است:
۱️ علامه مجاهد و شهید "قاضی نوراللَّه شوشتری" (١٠١٩ ق)
۲️ استادُالمتأخرین شیخ "مرتضی انصاری" (١٢٨١ ق)
۳ عالم مجاهد "حاج آقا حسین خادمی" (١۴٠۵ ق)
لذا سخن امروز را با سلام و صلوات به روح بلند این عالمان گرانقدر و با موضوع «شیخ اعظم» آغاز می‌نمائیم:
آیت‌الله العظمی حاج «شیخ مرتضی انصاری» (۱۲۱۴-۱۲۸۱ ق)، ملقب به «شیخ اعظم»، یکی از نامورترین و پرآوازه‌ترین فقهای بزرگ شیعه و یکی از محقق‌ترین چهره‌های علمی و فقهی در تاریخ اسلام است که بعد از صاحب جواهر، مرجعیت جهان تشیع را بر عهده گرفت؛
نسب ایشان به جناب جابر بن عبداللّه انصاری (ره) صحابی بزرگ پیامبر اسلام (ص) می‌رسد؛ او در کربلا، اصفهان، نجف و دیگر شهرها نزد بزرگانی چون شریف العلماء، کاشف‌الغطاء، علامه شفتی، ملأ احمد نراقی و صاحب جواهر، علوم اسلامی را فرا گرفت و در اوایل جوانی به درجه اجتهاد رسید؛
نام شیخ مرتضی انصاری، در تاریخ همواره توأم با نبوغ و ابتکار و تحول و دقت می‌باشد؛ او آغازگر و پایه‌گذار اصول نوینی در فقه و اصول جعفری است که در قرن‌های اخیر به حق او را شایسته دریافت لقب «خاتم‌الفقهاء والمجتهدین» نموده است، هر چند او در زندگی و حیات مادی و معنوی خویش پیراسته و منزه از هر نوع تظاهر و تفاخر بوده، و در تلاش‌های علمی خود، جز خدا و رضایت او و جز پیشبرد احکام الهی، فکر و اندیشه دیگری نداشته است و به تعبیر شاگرد نامدارش، مرحوم آیت الله حاج میرزا حبیب‌اللّه رشتی، او تالی تلو مقام عصمت در علوم و اصول بوده است! رهبر فرزانه انقلاب نیز شیخ اعظم را «قله رفیع علم و تقوا» نامیده و فرمودند: «به نظرم نمی‌رسد که بعد از شیخ انصاری، هیچکدام از شاگردان ایشان و شاگردان شاگردان ایشان تا امروز به رتبه شیخ انصاری رسیده باشند!» (۱۳۸۹/۰۸/۰۲)
نام شیخ اعظم با دو اثر بی‌نظیر: «فرائد الاصول» و «المکاسب» در اصول و فقه در پهنه معارف اصیل اسلام جاودانه گردیده، کتاب‌هایی که هم‌اکنون در دنیای دانش و معارف اسلامی، اعتبار جهانی دارد و همه‌ی طلاب علوم دینی در چندین سال با درس و بحث و تحقیق، از این دو کتاب ارزشمند بهره می‌گیرند؛
همچنین آورده‌اند که از کرسی درس ایشان، بیش از سه هزار نفر بهره برده‌اند و شاید بتوان گفت، بیش‌ترین مجتهدان و عالمان معروف شیعه در میانه قرن سیزدهم تا اوایل قرن چهاردهم، شخصیت‌هایی هستند که از مکتب علمی شیخ انصاری برخاسته‌اند؛ عالمان بزرگی همچون:
١. آیت الله میرزا محمدحسن شیرازی، صاحب فتوای تحریم تنباکو؛
۲. آیت الله شیخ جعفر شوشتری، مجتهد و خطیب و واعظ پرصلابت؛
۳. آیت الله حاج میرزا حبیب‌اللّه رشتی، صاحب بدائع الافکار؛
۴. آیت الله سید حسین کوه کمره‌ای، از فقهای بزرگ شیعه و صاحب آثار فراوان؛
۵. آیت الله شیخ محمدحسن مامقانی، صاحب ذرایع الأحکام؛
۶. آیت الله شیخ محمدکاظم خراسانی، صاحب کفایة الاصول؛
٧. سید جمال‌الدین اسدآبادی، عالم مجاهد و بنیان‌گذار وحدت مسلمین؛
و....
شیخ انصاری (ره) نه تنها در فقاهت و علوم دینی، گوی سبقت را از دیگران ربوده بود، بلکه در عمل نیز نظیر و همتا نداشت!
شیخ همواره به فکر فقرا و مستمندان بود، و شب‌ها همانند مولایش امیرالمؤمنین (ع) به خانه‌های فقرا سر می‌زد و مواد غذایی بر دوش گرفته، در بین خانواده‌های مستمند و بیچاره توزیع می‌نمود!
در کتاب لؤلؤ الصدف چنین آمده که اغلب عطایای آن عالم ربانی، مخفیانه بوده و فقرا، بعد از رحلت شیخ فهمیدند آن مردی که سال‌ها در دل شب به درب منازل آن‌ها می‌آمده، «شیخ اعظم» بوده! و در یک کلام باید گفت که شیخ انصاری روی اسلام را سفید کرده است!
در زهد و عبادت نیز، شیخ آنچنان بوده که حتی عزیزان اهل‌سنت نیز در شأن وی سخن‌ها گفته‌اند؛ چنانچه چون از والی عراق که از اهل سنت بود، احوال شیخ را پرسیدند: وی در پاسخ گفت: «والله هو الفاروق الاعظم»: به خدا سوگند، او فاروق اعظم است!
همچنین در زهد ایشان آورده‌اند که با وجود آن‌که همه وجوه شرعی شیعیان جهان در آن زمان برای شیخ فرستاده می‌شد، وی زندگی بسیار فقیرانه‌ای داشت و حتی اموالی را که به عنوان هدیه به ایشان می‌دادند، میان طلاب و نیازمندان تقسیم می‌کرد!
و بالاخره شیخ اعظم پس از ۶۷ سال زندگی بابرکت، در شب ۱۸ جمادی الثانی سال ۱۲۸۱ قمری در نجف اشرف درگذشت و با تشییع جنازه با عظمت و به یاد ماندنی در صحن مطهر حرم امیرالمؤمنین (ع) آرام گرفت.
روحش شاد، یادش گرامی، نامش جاودان، و راهش همواره پر رهرو باد.
برگرفته از کتاب «سیمای فرزانگان» نوشته رضا مختاری؛ و «دریای فقاهت» نوشته سید عبدالرضا موسوی
