دکتر مجید حدادی منش معاون سلامت و امور بیمه های مرکز خدمات در گفت و گو با خبرگزاری حوزه، به تشریح برنامه ها و فعالیت های این معاونت از مرکز خدمات حوزه های علمیه پرداخته است که در متن این گفت و گو به این شرح است:

با توجه به اینکه اولین خدمتی که از سوی مرکز خدمات ارائه شد، خدمات درمان بود خواهشمند است توضیحی درباره روند ارائه این خدمت از ابتدا تاکنون بفرمایید.

در طلیعه بحث لازم می‌دانم از رؤسای سابق مرکز، معاونان ایشان و تمامی افرادی که از روز شکل‌گیری مرکز به دستور مقام معظم رهبری مدظله‌العالی تا به امروز زحمت کشیدند و زیرساخت‌های ارائه خدمات را آماده کردند قدردانی کنم. قطعاً فعالیت‌هایی که امروز انجام می‌شود متأثر از زحمات ادوار گذشته است.

حمایت‌های درمانی و قرض‌الحسنه اولین خدماتی بود که از طرف مرکز خدمات ارائه شد. از سال ۸۳ ساختار ارائه خدمات بیمه تغییر و بیمه تأمین اجتماعی طلاب شروع شد و تعدادی از طلاب که در آن زمان واجد شرایط بودند مشمول این بیمه شدند. از سال ۸۶ نیز برخی از افراد تحت پوشش بیمه خدمات درمانی که امروز تحت عنوان بیمه سلامت است، قرار گرفتند.

چه طلبه‌هایی مشمول بیمه تأمین اجتماعی هستند؟ چرا بخشی از طلاب مثل طلبه‌های مجرد تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار نمی‌گیرند؟

طلاب مجرد هم مشمول بیمه تأمین اجتماعی هستند با این توضیح که بعد از اینکه طلبه کد پذیرشی مرکز خدمات را دریافت کند قطعاً مشمول یکی از دو بیمه تأمین اجتماعی یا بیمه سلامت به عنوان بیمه پایه می‌شود. علاوه بر این مشمول دریافت بیمه مازاد درمان و بیمه عمر نیز خواهد شد.

در راستای اجرای طرح هدفمندی خدمات در خصوص بیمه تأمین اجتماعی چندین شاخص در نظر گرفته‌شده است. بیمه تأمین اجتماعی اولاً برای اتباع ایرانی است و بر اساس مقررات امکان اجرای بیمه تأمین اجتماعی برای طلاب غیر ایرانی (با تمام تعهدات موجود) وجود ندارد ولی طلاب ایرانی برادر و خواهر با شرایطی که عرض می‌کنم در حال حاضر مشمول بیمه تأمین اجتماعی هستند.

• طلاب مجرد سطح ۲ مشروط به اتمام سن ۲۴ سال، امکان برخورداری از بیمه تأمین اجتماعی را دارند.
• طلاب متأهل با دو رویکرد هدفمندی و تشویق به ازدواج شرایط‌شان نسبت به طلاب مجرد آسان‌تر است. این گروه با سطح یک و اتمام سن ۲۲ سال، مشمول هستند.

رویکردی که در دوره مدیریت جدید شکل گرفته حمایت بیشتر از طلاب متأهل در راستای موضوع هدفمندی است. مقدمات کار فراهم شده است که در سال آتی سن مشمولیت طلاب متأهل یک یا دو سال کاهش یابد.

ضمناً در خصوص طلاب مجرد هم دغدغه ایشان از حیث درمان با ارائه بیمه سلامت و مازاد درمان مرتفع می‌شود. نسبت به سوابق بیمه‌ای هم شروع بیمه در ۲۵ سالگی سن مطلوبی است که پس از سی سال سابقه بیمه پردازی امکان بازنشستگی حداکثر در سن ۵۵ سالگی برای ایشان فراهم است.

تفاوت بیمه طلاب با بیمه کارکنان ادارات چیست؟

برای پاسخ به این سؤال چند مقدمه لازم است.

۱) بیمه‌های تأمین اجتماعی در دو گروه تقسیم‌بندی می‌شوند، بیمه‌های اجباری و اختیاری یا توافقی. بر اساس قوانین و مقررات، بیمه‌های اجباری در جایی است که کارفرما از نظر قانون مکلف است کارگر و مستخدمی را که به خدمت گرفته بیمه کند. از طرفی قوانین و مقررات تأمین اجتماعی اجازه داده سایر افرادی که مشمول این اجبار قانونی نیستند در قالب انفرادی یا گروهی به صورت اختیاری و توافقی بیمه شوند و بسیاری از گروه‌ها مانند رانندگان، مداحان و ... به صورت گروهی از این شرایط بهره‌مند می‌شوند که نوع بیمه طلاب نیز بیمه اختیاری گروهی است.

۲) مزایای تأمین اجتماعی در دو گروه تقسیم‌بندی می‌شود: تعهدات کوتاه‌مدت مانند درمان و تعهدات بلندمدت که در سه قالب مستمری بعد از فوت، مستمری ازکارافتادگی و مستمری بعد از بازنشستگی تعریف می‌شود.

۳) از نظر مقررات تأمین اجتماعی برای اینکه این دو نوع تعهد مذکور ارائه شود، هر فردی باید ۲۷ درصد از حقوق خود را به صندوق تأمین اجتماعی پرداخت کند. البته در تأمین اجتماعی برای اینکه این تعهدات به‌طور کامل ارائه شود ۲۷ درصد بیشترین مقدار پرداختی است و کمتر از آن نیز در مواردی مانند دانشجویی و زنان خانه دار و ... وجود دارد و وقتی فرد درصد کمتری را می‌پردازد ممکن است از تعهدات ازکارافتادگی یا پس از فوت برخوردار نشود. در نتیجه مناسب‌ترین و کامل‌ترین میزانی که پرداخت می‌شود ۲۷ درصد حقوق است.

۴) قانون مجزایی به نام قانون بیمه بیکاری داریم که ۳ درصد نیز برای این موضوع پرداخت می‌شود و در مواردی که رابطه کارگری و کارفرمایی وجود دارد این ۳ درصد نیز پرداخت می‌گردد. که مجموعه با ۲۷ درصد گفته شده ۳۰ درصد خواهد شد. البته در بیمه‌های اختیاری بیمه بیکاری موضوعیت ندارد.

پس از مقدمات، تفاوت عمده در چند مورد است، نخست اینکه در بیمه طلاب بیمه بیکاری موضوعیت ندارد و دوم اینکه مبنای پرداخت حق بیمه در خصوص کارکنان ۲۷ درصد از حقوق ایشان است درحالی‌که در مورد طلاب ۲۷ درصد از حداقل حقوق اعلانی و مصوب هیئت دولت در هر سال معیار پرداخت حق بیمه است.

در قوانین تأمین اجتماعی معیار پرداخت مستمری بعد از بازنشستگی میانگین دو سال آخر است و اگر حقوق رشد غیرمتعارفی داشته باشد میانگین ۵ سال آخر معیار قرار می‌گیرد. در خصوص طلاب اگر میانگین دو سال آخر را حساب کنیم میانگین ۲۴ ماه از سال آخر کمتر می‌شود، اما در قوانین بیمه‌ای تبصره‌ای وجود دارد که عنوان می‌کند وقتی میانگین عددی ۲۴ ماهه کمتر از حداقل حقوق آن سال باشد، معیار پرداخت مستمری میزان حداقل حقوق خواهد بود. بنابراین معیار مستمری بیمه طلاب در حال حاضر میانگین دو سال آخر نیست بلکه عدد اعلامی همان سال است.

سایر پوشش‌های بیمه‌ای مرکز خدمات را معرفی کنید

بیمه‌های پایه (سلامت و تأمین اجتماعی) در حوزه درمان حمایت‌های محدودیتی دارند که در وضعیت کنونی و با توجه به هزینه‌های درمانی جبران کامل صورت نمی‌پذیرد.

به همین منظور مرکز خدمات قراردادی را تحت عنوان جبران مازاد درمان با یکی از شرکت‌های بیمه‌ دارد که از این طریق بتواند بخشی از هزینه‌های درمانی طلاب را جبران کند. این پوشش‌ها از سال ۹۱ شروع شده است و استمرار دارد.

تعدادی از طلاب در خصوص هزینه‌ای که برای جبران درمان پرداخت می‌شود گلایه دارند و معتقدند که بسیار پایین است و در برخی موارد مانند دندانپزشکی سقف تعیین شده جوابگو نیست.

واقعیت این است که هزینه‌های درمان بسیار بالا است به‌خصوص اینکه در مواردی مانند دندانپزشکی هم تعرفه‌های متفاوتی وجود دارد و هم تحت پوشش بیمه‌های پایه نیست.

البته با رویکردی که در سال جاری وجود داشته، شرایطی فراهم شد که بحمدالله در برخی موارد جدول تعهدات نسبت به گذشته دو یا سه برابر و حداقل ۵۰ درصد رشد داشته است. این رشد یک بار در تیرماه و بار دوم در ابتدای دی ماه صورت گرفته است.

آیا طلاب شاغل نیز از خدمات بیمه مرکز خدمات بهره‌مند می‌شوند؟

بر اساس اسناد بالادستی و سیاست‌های مرکز خدمات، خدمات بیمه مرکز، شامل طلاب شاغل نمی‌شود.

بیمه طلاب شاغل تحت عنوان بیمه اجباری از سوی سازمان و نهادی است که در آنجا شاغل هستند و بالتبع از مزایا بیمه‌ای چه بیمه پایه و سایر پوشش‌های بیمه برخوردار می‌شوند.

ناگفته نماند طلاب شاغل در برخی تسهیلات گروهی مانند بیمه‌های خودرو، بهره‌مندی از برنامه‌های بهداشت و سلامت و ... می‌توانند بهره‌مند باشند.

چه خدماتی به معمرین حوزه که بیمه نبوده‌اند ارائه می‌شود؟

معمرین حوزه افرادی هستند که سالیانی عمر با ارزش خود را جهت انجام رسالت‌های حوزوی صرف کرده‌اند. به تعبیر روایتی از امیرالمؤمنین(ع) عمر انسان به‌اندازه‌ای ارزش دارد که نمی‌شود برای آن قیمت‌گذاری کرد، این افراد این عمر را در احیای دین و در ترویج احادیث صرف کردند و واقعاً نور چشم ما هستند. این عزیزان که در قم و مشهد سنین بالای ۷۰ و در سایر استان‌ها بالای ۶۵ سال می‌باشند در سه گروه تقسیم می‌کنیم.

تعدادی از معمرین در گذشته شرایط سنی لازم را برای بیمه تأمین اجتماعی نداشتند. مرکز خدمات از این افراد حمایت و مساعدت‌هایی را به صورت ماهانه و مستمر پرداخت می‌نماید. برخی هم در حال حاضر دارای بیمه تأمین اجتماعی بوده که پس از تکمیل سنوات بیمه به بازنشستگی خواهند رسید ولی فعلاً تحت پوشش مرکز خدمات می‌باشند.

گروهی از معمرین هستند که مشمول بیمه تأمین اجتماعی بودند و اکنون به سن بازنشستگی رسیده‌ و مشمول مستمری آن سازمان هستند.

در ساختار معاونت سلامت و بیمه‌های مرکز خدمات واحدی را داریم که صرفاً در خصوص حمایت از معمرین و خانواده روحانیون مرحوم فعالیت می‌کند. تکریم معمرین و دیدار با ایشان در استان‌ها، برگزاری همایش‌ها و سفرهای اردویی و زیارتی از جمله برنامه‌هایی هستند که توسط این واحد برنامه‌ریزی می‌شود.

چه خدماتی به طلاب معلول و دارای بیماری‌های خاص و همچنین روحانیونی که همسر یا فرزند معلول دارند ارائه می‌شود؟

حمایت از افراد دارای معلولیت یکی دیگر از برنامه‌های مرکز خدمات در چند سال اخیر بوده است. مسئله مهم، شناسایی این افراد است و بارها از طلاب عزیز درخواست کرده‌ایم افرادی که این مشکلات را دارند، به مرکز خدمات استان‌ مراجعه کنند.

بعد از شناسایی این افراد برنامه‌هایی را در استفاده از ظرفیت سازمان‌هایی مثل بهزیستی، وزارت بهداشت و نهادهایی که متکفل این امر هستند داریم و مرکز خدمات نیز حمایت‌هایی را در پوشش مازاد درمان و مساعدت فصلی دارد که بخشی از دغدغه و نیازمندی آنها را جبران کند.

همچنین تاکنون مرکز خدمات توفیق داشته است که چندین دوره سفرهای زیارتی برای این افراد برگزار کند و اگر شرایط فراهم شود این برنامه‌ها ادامه خواهد داشت.

آیا خانواده روحانیون مرحوم و فرزندان آنان نیز تحت پوشش خدمات مرکز قرار می‌گیرند؟ چه خدماتی به آنان ارائه می‌شود؟

خانواده روحانیون مرحوم نیز در قالب دو گروه تعریف می‌شوند. نخست گروهی که فرد مرحوم بیمه شده تأمین اجتماعی بوده و بالتبع خانواده وی نیز به‌عنوان مستمری بعد از فوت از سازمان تأمین اجتماعی مستمری دریافت می‌کند. باقی خدمات که مرکز ارائه می‌کند شامل این افراد نیز می‌شود مانند پوشش‌های بیمه مازاد یا برنامه‌های اردویی، فرهنگی و دیگر برنامه‌های مرکز.

یک گروه از خانواده مرحومین افرادی هستند که سرپرست ایشان در گذشته شرایط تأمین اجتماعی را نداشته‌ و در نتیجه به عنوان عائله مرکز در حال حاضر مشمول پرداخت مساعدت‌های مستمری مرکز هستند.

پوشش‌های بیمه‌ای برای طلاب خواهر به چه صورتی است؟

طلاب برادر، خواهر، ایرانی، غیر ایرانی، شیعه و اهل تسنن که کد پذیرشی می‌گیرند طبق شرایطی مشمول بیمه می‌شوند.

طلاب خواهری که کد خدماتی دریافت کرده‌اند از بیمه سلامت و خدمات درمانی بهره‌مند می‌شوند. همچنین خواهران طلبه‌ای که سطح ۳ حوزه را داشته و ۱۰ ساعت تدریس در هفته یا ۵ ساعت تدریس و ۵ ساعت کار تبلیغی یا پژوهشی داشته باشند مشمول بیمه تأمین اجتماعی می‌شوند.

همواره از طلاب خواهر و طلاب برادر زیر ۲۵ سال درخواست کرده‌ایم اگر شرایطی دارند که می‌توانند به‌عنوان تحت تکفل یا از طریق همسر یا از طریق والدین بیمه شوند از بیمه پایه مرکز استفاده نکنند.

در ایام کرونا مرکز خدمات یکی از مراکز فعال در ستاد حوزوی مقابله با این بیماری بود؟ چه مسئولیت‌هایی را مرکز خدمات بر عهده داشت و چه خدماتی ارائه کرد؟

فعالیت‌های معاونت سلامت در دو عرصه بهداشت و سلامت و همچنین بیمه تعریف می‌شود. بعد از این که سیاست‌های کلی سلامت توسط مقام معظم رهبری مدظله‌العالی ابلاغ شد یکی از مهم‌ترین اصولی که در این سند دیده شده اصل تقدم پیشگیری بر درمان است.

مرکز خدمات از سال ۹۲ علاوه بر بحث حمایت‌های درمان، مقوله پیشگیری را نیز به عنوان مسئله مهم خود قلمداد و سنجش سلامت و آموزش را در برنامه‌های خود قرار داد.

پس از اعلام شیوع کرونا در اسفند سال ۹۸، مرکز خدمات به این موضوع ورود داشت و در اولین قدم تمام برنامه‌های تجمعی و گروهی را لغو کرد.

با توجه به تفاهم‌نامه‌ای که با وزارت بهداشت داشتیم مدیران استانی مرکز خدمات آمادگی خود را برای همکاری با رؤسای دانشگاه‌ها اعلام کردند و همچنین قرارگاهی در مرکز خدمات برای مقابله با آسیب‌های ناشی از این وضعیت تشکیل شد.

تهیه اقلام بهداشتی از طریق خیّرین و برخی مراکز مربوطه ازجمله فعالیت‌های این قرارگاه بود و این اقلام در اختیار عموم مردم و نیز طلاب قرار گرفت. ضمناً فعالیت قرارگاه همچنان نیز ادامه دارد.

از دیگر برنامه‌های مرکز خدمات در خصوص کرونا مسئله آموزش بود که از طریق مجله الکترونیک سلامت، برگزاری کارگاه‌های آموزشی به صورت مجازی با موضوعات مرتبط با کووید ۱۹ و مرکز مشاوره تلفنی سلامت انجام می‌شود.

تحلیل‌هایی که از آمار مبتلایان و فوت شدگانی ناشی از کرونا در موج‌های مختلف در کشور داشتیم نشان می‌داد که این آموزش‌ها در میان جامعه هدف مرکز خدمات تأثیرگذار بوده است.

سنجش سلامت از چه سالی شروع شده است و شامل چه کسانی می‌شود؟

یکی از محورهای فعالیت مرکز خدمات در راستای اصل تقدم پیشگیری بر درمان، اجرای طرح سنجش سلامت و تشکیل پرونده الکترونیک سلامت برای طلاب بوده است.

اولین گروهی که در راستای این طرح سنجش می‌شوند طلاب جدیدالورود به حوزه هستند. در این برنامه پس از اجرای طرح، افرادی که نیاز به آموزش یا درمان داشته باشند شناسایی و مطالب مربوط به هر فرد در پرونده الکترونیکی شخص‌اش ثبت و به وی اطلاع رسانی می‌شود.

در دو سه سال اخیر و در راستای طرح هدفمندی پایش سلامت برای معمرین، اساتید، فرهیختگان و جامعه نخبگانی حوزه نیز آغاز شده است.

عده‌ای تصور می‌کنند خدماتی که مرکز خدمات برای طلاب دارد خدمات ویژه‌ای است که سایر مردم چنین خدماتی را ندارند آیا چنین چیزی صحت دارد؟

مطمئناً هر سازمان و نهادی در راستای اهدافی که دارد برای جامعه هدف خودش شرایطی را ترسیم می‌کند. مسئله سلامت برای افرادی که در زمینه‌های علمی فعالیت می‌کنند و سرمایه یک کشور محسوب می‌شوند بسیار مهم است. این موضوع در بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز علمی وجود دارد و سلامت افراد رصد می‌شود. برنامه خاصی نداریم که به‌صورت ویژه برای طلبه وجود داشته باشد.

برنامه معاونت سلامت و امور بیمه‌ها در اجرای طرح هدفمندی خدمات چیست؟

در راستای اجرای طرح هدفمندی خدمات معاونت سلامت و بیمه‌های مرکز نیز برنامه‌هایی را به ویژه در بحث متأهلین و فرزند آوری مدنظر قرار داده است، ازجمله اینکه شرایط تأمین اجتماعی برای افراد متأهل سهل‌تر است. با رویکردی که حجت الاسلام والمسلمین میرمحمدی دارند، سن طلبه متأهل برای بهره‌مندی از خدمات تأمین اجتماعی کاهش می‌یابد، اقدامات اولیه این طرح انجام شده است و بعد از نهایی شدن و تصویب هیئت محترم مدیره از ۱۴۰۱ عملیاتی خواهد شد.

موضوع دوم پرداخت هدفمند مساعدت‌های مستمر به معمرین و خانواده مرحومین است.

پایش سلامت اساتید، نخبگان و معمرین و همچنین حمایت هدفمند از افراد بیمار و افرادی داری بیماری خاص از دیگر برنامه‌ها است.

موضوع دیگری که به تناسب در قالب هدفمندی تعریف می‌شود هدفمند شدن آموزش و بهداشت است.

کارگاه‌های آموزشی بهداشت و سلامت در چه موضوعاتی برگزار می‌شود؟

جسم، سبک زندگی، تغذیه، امداد و نجات، خلق و روان، طب سنتی و ... ازجمله کارگاه‌هایی هستند که به همت مراکز استانی در سطح کشور برگزار می‌شود.

قبل از شیوع کرونا عمدتاً کارگاه‌ها به صورت حضوری برای طلاب و خانواده‌هایشان برگزار می‌شد، اما با توجه به شیوع ویروس کرونا این آموزش‌ها به صورت غیر حضوری انجام می‌شود.

برگزاری مسابقات مجازی سلامت و انتشار کلیپ‌هایی با موضوع بهداشت و سلامت در مجله سلامت مرکز خدمات از دیگر برنامه‌های این معاونت در بحث آموزش بوده است.

استقبال از برنامه‌های سلامت‌محور مرکز خدمات خوب بوده است هرچند انتظار ما بیش از این است. قبل از کرونا از حیث آماری تا حدود یک پنجم از کل جامعه هدف در این کلاس‌ها شرکت داشتند و سالانه نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر نیز در مسابقات مجازی شرکت می‌کردند.

برنامه‌های سلامت‌محور مرکز خدمات شامل تمامی طلاب می‌شود و طلاب شاغل و غیر شاغل و خانواده‌های ایشان نیز می‌توانند از این برنامه‌ها بهره‌مند شوند.

علاوه بر موارد مطرح‌شده چه خدمات دیگری از سوی معاونت سلامت و بیمه‌های مرکز خدمات به طلاب و روحانیون و خانواده‌های آنان ارائه می‌شود؟ لطفاً درباره آنها به صورت مختصر توضیح دهید.

در مسئله واکسیناسیون شاید بعضاً شبهاتی که چه تعداد از طلاب واکسن زده‌اند و استقبال حوزویان از واکسیناسیون به چه صورت بوده مطرح شده باشد.

آخرین آمارهایی که از وزارت بهداشت گرفته و تحلیل کرده‌ایم نشان می‌دهد که استقبال طلاب و روحانیون از واکسیناسیون خوب بوده است. تقریباً نزدیک به ۹۰ درصد حوزویان واکسن زده‌اند و در برخی از استان‌ها این آمار بسیار مناسب بوده، به طوری که در این استان‌ها ۹۵ درصد طلاب و روحانیون واکسینه شده‌اند.

در شهر قم نیز وضعیت واکسیناسیون بین حوزویان خوب بوده است و در بین جامعه حوزوی کشور، استان قم پنجمین استان از نظر واکسیناسیون است.

آموزش سفیران سلامت از میان طلاب و روحانیون یکی دیگر از برنامه‌های مرکز خدمات در زمینه بهداشت و سلامت بوده است. حدود ۱۳۰۰ نفر تاکنون آموزش دیده‌اند و ۳ نفر نیز به عنوان سفیر برتر مورد تقدیر وزارت بهداشت قرار گرفته‌اند. این افراد هم خودشان آموزش می‌بینند و هم به‌عنوان سفیر، مبلغ برنامه‌های سلامت‌محور بین خانواده بزرگ طلاب هستند.

استفاده از ظرفیت فرزندان حوزه در عرصه سلامت از دیگر برنامه‌های مرکز خدمات بوده است. برخی از طلاب خودشان یا فرزندانشان یا همسرشان از پزشکان یا رشته های مرتبط هستند و در حیطه سلامت فعالیت می‌کنند و مرکز خدمات از ظرفیت آنها استفاده می‌کند چراکه افرادی هستند که هم تخصص لازم را دارند و هم درک متقابلی از وضعیت طلبه‌ها دارند.

سفرهای زیارتی برای افراد داری ضایعه نخاعی و بیماری خاص، برنامه تکریم و سرکشی به خانواده‌های معمرین و مرحومین از برنامه‌هایی هست که در سال آتی با قوت بیشتر استمرار خواهد داشت.