به گزارش خبرگزاری حوزه، حضرت امام حسن‌المجتبی(علیه السلام) دومین امام شیعیان جهان و سبط اکبر رسول مکرم اسلام حضرت خاتم الانبیاء (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است. پدر بزرگوارشان حضرت امیرالمؤمنین و امام‌المتقین علی‌ابن‌ابی‌طالب(علیه‌السلام) و مادر ارجمندشان حضرت فاطمه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) دختر پیامبر می‌باشد.

امام‌حسن(علیه‌السلام) در شب نیمه ماه مبارک رمضان سال سوم هجری قمری در مدینه منوره متولد شدند که مادر گرامیشان حضرت زهرای‌اطهر(سلام‌الله‌علیها) در آن زمان، دوازدهمین بهار زندگی با برکت خویش را پشت سر نهاده بود. ایشان نخستین پسری بود که خداوند متعال به خانواده امام علی(علیه‌السلام) و حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) عنایت فرمودند.

به مناسبت ایام ولادت با سعادت این امام همام با حجت‌الاسلام مرتضی هاشمی به گفت‌وگو نشستیم.

چرا به امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) لقب کریم اهل‌بیت داده شده است؟

کریم به معنای بزرگوار و پر بخشش است، همه اهل‌بیت کریم، بزرگوار و بخشنده بوده‌اند ولی در بین اهل‌بیت کسی که بیشتر از همه این خصویت را متبلور کرده امام حسن‌مجتبی(علیه‌السلام) است، به این جهت ایشان را کریم اهل‌بیت نامیده‌اند. قیروانی نقل میکند که: «کان الحسن(علیه‌السلام) جوادا کریما لا یرد سائلا و لا یقطع نائلا...» "امام حسن(علیه‌السلام) بخشنده و با کرامت بود و هیچ سائلی را رد نمی‌کرد و امیدواری را ناامید نمی گردانید".

پیامبراکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در وجه تسمیه امام‌حسن(علیه‌السلام) فرموند: «سُمِّیَ الحَسَنُ، حَسَناً لِأنّ بإحسانِ اللهِ قامتِ السّمواتُ والأرَض؛ حسن، حسن نامیده شد به خاطر اینکه با احسان خداوند آسمان‌ها و زمین‎ برپا شد. یعنی تمام حُسن عناصری که در پهنه‌ی هفت آسمان و زمین دیده می‌شود، به دلیل اثرگذاری اسم حسن است؛ یعنی خداوند به واسطه آن امام بزرگوار تمام عوالم دنیا از کهکشان‌ها و آسمان‌های برزخی را حُسن بخشیده است و هرجا که ما حُسنی می‌بینیم، به برکت نام امام حسن‌مجتبی(علیه‌السلام) است.

سیره اخلاقی امام حسن‌مجتبی(ع)

امام معصوم طبیعتا جامع تمام صفات نیکو است، امام‌حسن را نیز می‌توان نماد و جلوه‌گاه تمام صفات نیکو دید، ‌پیامبراکرم می‌فرمایند: «لوکان العقل رجل لکان الحسن» "اگر عقل به صورت یک انسان در می‌آمد،‌ آن امام‌حسن علیه‌السلام بود. ولی همانگونه که عرض کردیم بعضی از معصومین بعضی صفات را به فراخور شرایط و زمان بیشتر جلوه می‌دهند.

امام حسن به کرامت و بزرگواری معروف بودند که در روایت به این بزرگواری بسیار اشاره شده «کان الحسن(علیه‌السلام) من الحلمأ الکرمأ الاسخیأ.» "امام حسن (علیه‌السلام) از بردباری دارای کرامت و بزرگواری و سخاوت بود". و جلوه حلم و سعه‌صدر آن نیز مورد تأکید قرار گرفته،‌ حلم یعنی گذشت و چشم‌پوشی از بدی دیگران، که در آن حضرت مثال‌زدنی و بی‌نظیر بوده و می‌توان گفت اگر ایشان با این بزرگواری و حلم جامعه و شیعیان را اداره نمی‌کردند شاید سرنوشت شیعه و اسلام این‌گونه نمی‌شد. همانطور که در حدیثی آمده که «ان الحسن(علیه‌السلام) کان من اوسع الناس صدرا و اسجحهم خلقا.» "امام حسن‌مجتبی(علیه‌السلام) سعه صدرش از همه بیشتر و از نظر اخلاق معتدل‌ترین مردم بود.

دیگر اخلاق امام که به آن معروف بودند و برای ما بسیار درس‌آموز است،‌ خوش گفتاری آن حضرت است که در روایات داریم که نیکو گفتارتر از ایشان کسی نبوده و هرگز کلمه ناپسندی از ایشان شنیده نشده است. عمیر بن اسحاق می‌گوید: ما تکلم عندی احد احب الی اذا تکلم ان لا یسکت من الحسن بن علی و ما سمعت منه کلمه فحش قط.» کسی نزد من نیکو گفتارتر از امام حسن نبود تا آنجا که هرگاه سخن می‌گفت دوست داشتم سخنش به پایان نرسد و سکوت نکند و هرگز کلمه زشتی از او نشنیده‌ام.

همچنین امام حسن‌مجتبی(علیه‌السلام) در منابع دینی صادق‌ترین افراد و در عین حال خوش بیان‌ترین افراد توصیف شده، زین‌العابدین(علیه‌السلام) می‌فرمایند: ان الحسن بن علی علیه السلام کان اصدق الناس لهجه و افصحهم منطقا.» "امام حسن(علیه‌السلام) از جهت زبان صادق‌ترین مردم و از نظر گفتار فصیح‌ترین آنان بود.

همچنین گفته شده که ایشان بسیار یاد مرگ و معاد می‌کردند، امام‌سجاد(علیه‌السلام) می‌فرمایند: ان الحسن(علیه‌السلام) کان اذا ذکر الموت بکی و اذا ذکر القبر بکی.» امام حسن(علیه‌السلام) وقتی مرگ را به یاد می‌آورد می‌گریست و هرگاه به یاد قبر می‌افتاد می‌گریست. که این نیز برای ما بسیار قابل تأسی و عبرت‌گیری است. ان شاء‌ الله علاوه بر محبت آن حضرت در عمل و اخلاق نیز پیرو ایشان باشیم.

توجه امام حسن مجتبی به نیازمندان

عرض شد که یکی از جهات توصیف امام حسن‌مجتبی(علیه‌السلام) به کریم اهل‌بیت، سخاوت و بخشندگی ایشان است. در روایات داریم که امام هیچ وقت سائلی را از خود نمی‌راند و کسی را که از ایشان امید کمک داشت ناامید نمی‌کرد. سفره‌دار بوده و همنشین فقیران و مستمندان. وَ کانَ الْحَسَنُ علیه‏ السلام یَمُرُّ بِالسُّؤّالِ وَ بَیْنَ أَیْدیهِمْ کَسْرٌ فَیَقُولُونَ هَلُمَّ إلَیَّ الْغَداءَ یَا ابْنَ رَسُولِ‏اللّه‏ِ وَ هُمْ جُلُوسٌ عَلَی الطَّریقِ، فَکانَ یَنْزِلُ عَلَی الطَّریقِ وَ یَأْکُلُ مَعَهُمْ وَ یَقُولُ: انَّ اللّه‏َ لایُحِبُّ الْمُسْتَکْبِرینَ. حضرت امام‌حسن(علیه‏‌السلام) گه‌گاهی در میانه راه به گدایان برخورد می‏‌کردند که نشسته و چند تکه نان می‏‌خوردند، آنان حضرت را دعوت می‏‌کردند و امام نیز می‏‌نشست و از غذای آنان می‏‌خورد و می ‌فرمودند: خدا مستکبران را دوست ندارد.

نقل شده که امام همیشه بیش از درخواست افراد به آن ها کمک می‌کرد، و می کوشید قبل از اظهار نیاز به آنها کمک کند. این بسیار نکته قابل توجهی است که امام در رعایت آن می‌کوشیدند،‌ یعنی رفع نیاز و کمک به افراد قبل از گفتن و درخواست آنها،‌ در روایتی حضرت به شخصی می‌فرمایند که سخاوت و بخشش واقعی آن است که بدون درخواست باشد و وقتی کسی درخواست می‌کند، تو در مقابل آبرویی که هزینه کرده به او کمک می‌کنی.

زرندی از دانشمندان اهل سنت، در کتاب نظم درر السمطین روایت کرده که مردی نامه‌‏ای به دست امام‌حسن(علیه‌السلام) داد که در آن حاجت خود را نوشته بود. امام بدون آنکه نامه را بخواند به او فرمود: «حاجتک مقضیة» حاجتت رواست، شخصی عرض کرد: ای فرزند رسول‌الله خوب بود نامه‏‌اش را می‌خواندی و می‌دیدی حاجتش چیست و آنگاه بر طبق حاجتش پاسخ می‌دادی؟ امام فرمود: «اخشی ان یسئلنی الله عن ذل مقامه حتی اقرء رقعته» بیم آن را دارم که خدای تعالی تا بدین مقدار که من نامه‏‌اش را می‌خوانم از خواری مقامش مرا مورد موآخذه قرار دهد.

کرامات امام حسن‌مجتبی(علیه‌السلام)

همانطور که عرض کردیم کرامت به معنای بزگواری و بخشندگی است. جالب توجه است که کرامت اعم و بالاتر از سخاوت و بخشش اموال است و شامل صفات زیادی از جمله عفو بخشش و پاسخ دادن بدی به خوبی است. روایات زیادی درباره بخشندگی و بزرگواری ایشان ذکر شده است، از داستان مرد شامی که به ایشان ناسزا گفته بود و حضرت با مهربانی و بخشش و کمک جواب او را دادند تا چندین بار بخشیدن تمام اموالشان یا نصف آن در راه خدا. در روایت داریم امام همیشه خوبی دیگران را به چند برابر پاسخ می دادند، روایت زیبایی هست که کنیزی به امام یک دسته گل هدیه میدهد و ایشان در مقابل آن او را آزاد می کنند و اشاره می کنند به آیه شریفه «وَ إِذا حُییتُمْ بِتَحِیةٍ فَحَیوا بِأَحْسَنَ مِنْها»

سیره عبادی امام حسن‌مجتبی(علیه‌السلام)

ما در همه سبک زندگیمان باید به اهل‌بیت تأسی کنیم و از ایشان تبعیت کنیم،‌ به ویژه در مسائل عبادی،‌ بهترین منبع برای الگوگیری ما در مسائل عبادی سیره عبادی اهل‌بیت است. امام حسن‌مجتبی(علیه‌السلام) همچون پدر و مادر و جد خود اسوه تعبد و تضرع به درگاه الهی است و سیره عبادی ایشان می تواند برای ما بسیار درس آموز باشد.

در روایات به نقل از امام سجاد آمده که حضرت هیچ‌گاه و در هیچ حالت و کاری بدون ذکر خدا دیده نمی‌شدند، ‌همچنین از امام صادق نقل شده که حضرت دائما در عبادات و به ویژه صدقه و انفاق می‌کوشیدند و در این راه خود را به سختی می انداختند.

در رابطه با اهمیت نماز و حضور قلب در نماز،‌ در روایات ذکر شده آن حضرت از وقتی شروع به وضو گرفتن می‌کردند بدنشان می‌لرزیده و رنگشان می‌پریده و در نماز نیز همین‌گونه بودند. وقتی از ایشان علت این اتفاق را پرسیدند فرمودند به دلیل بزرگی خدایی است که مقابل او می‌خواهم به نماز بایستم.

فتال نیشابوری روایت کرده که: «ان الحسن بن علی کان اذا توضا ارتعدت مفاصله و اصفر لونه، فقیل له فی ذلک فقال: حق علی کل من وقف بین یدی رب العرش ان یصفر لونه و ترتعد مفاصله، و کان علیه السلام اذا بلغ باب المسجد رفع راسه و یقول: الهی ضیفک ببابک یا محسن قد اتاک المسی ء فتجاوز عن قبیح ما عندی بجمیل ما عندک یا کریم...» حسن بن علی چنان بود که چون وضو می‌گرفت بندهای استخوانش به هم می‌خورد و رنگش زرد می‌گشت، و چون سببش را پرسیدند فرمود: هر کس که در پیشگاه پروردگار بزرگ می‌ایستد باید این گونه باشد که بندهایش به هم بخورد و رنگش زرد شود و چون بر در مسجد می رسید، سرش را بلند کرده و می‌گفت: خدایا میهمانت بر در خانه توست، ای نیکوکار، بدکار به درب خانه‌ات آمده، پس از زشتی‌هایی که نزد من است به خوبی‌هایی که نزد تو است درگذر، ای بزرگوار. همچنین نقل شده که ایشان بهترین لباس‌هایشان را برای نماز می‌پوشیدند. چقدر زیباست که ما نیز بکوشیم چنین باشیم.

همچنین امام حسن(علیه‌السلام) اهتمام زیادی به حج و زیارت خانه خدا داشتند اگر چه امام صادق فرموده‌اند که امام حسن سواره نیز به حج خانه خدا می‌رفتند ولی در جای دیگر از ایشان نقل شده که امام حسن مجتبی بیست و پنج حج پیاده به جا آورده‌اند و از امام باقر نقل شده که حضرت می‌فرمودند من از خدای خودم حیا می‌کنم که او را ملاقات کنم و پیاده به زیارت خانه‌اش نرفته باشم.

امام(ع) بهانس با قرآن و قرائت آن تأکید فراوان داشتند و قرآن را ثقل اکبر، وسیله هدایت،‌ شفای بیماری‌های قلب و حجت روز قیامت معرفی می‌کنند. از امام مجتبی نقل شده که هر که قرآن بخواند دعای مستجابی دارد که دیر یا زود قطعا به استجابت می‌رسد. همچنین در روایات داریم که امام قبل از خواب قرآن می‌خواندند که این برای ما خیلی قابل الگو گیری است.

ان شاء‌ الله توفیق تأسی به اهل‌بیت(علیهم‌السلام) به ویژه کریم اهل‌بیت امام‌مجتبی(علیه‌السلام) را داشته باشیم و در دنیا و آخرت مورد شفاعت آن حضرت قرار بگیریم.

انتهای‌پیام/