عباس کریمی عباسی، فیلمنامهنویس و مترجم سینماست که سرپرست نویسندگی سریالهای سفرهای سعدی، خانهی خاتون و یک فصل از شکرستان را در کارنامه خود دارد و به تازگی کتاب سینمایی «تاریکی فرا میخواند» با ترجمهی او به بازار آمده است. خبرگزاری حوزه، پیرامون سریالهای ماه رمضان و موارد مختلف آن با این مدرس و منتقد سینما به گفتوگو نشسته که در ادامه با آن همراه میشویم.
حوزهنیوز: تعریف شما از یک سریال ماه رمضانی چیست؟
قبل از اینکه به پرسش شما پاسخ دهم ذکر این نکته را لازم میدانم که هر نوع تولید هنری با رویکرد مناسبتی صرف را محکوم به شکست میدانم و تولیدات ماه رمضانی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
به تعبیر دیگر اگر مناسبت بر ساختار و محتوای یک اثر تولیدی مثل همین سریالهای رمضانی که مد نظر شماست استیلا داشته باشد باید فاتحه آن سریال را خواند چرا که لاجرم با پدیده شعارزدگی برخورد میکنیم و نهتنها پیام مورد نظر به مقصد نمیرسد که سابقه ذهنی بیننده برای کارهای آینده نیز خراب میشود. با این توضیح یک سریال ماه رمضانی یک سریال با هر موضوع دیگری میتواند باشد که منتسب به آن رویداد خواهد بود.
اما پاسخ پرسش شما. ماه رمضان زمان مناسبی برای پالایش روح و جسم است و از این منظر تاثیرپذیری و تمرکز مخاطبان بیش از هر زمان دیگر است پس اگر سریالی با محتوای ارزشمند و ساختار مناسب تولید شود تاثیرگزاری بیشتر و مخاطبپسندی بیشتری خواهد داشت. از این منظر یک سریالی که قرار است برای پخش در ماه رمضان تولید شود محل مناسبی برای تولید و انتشار پیامهای مختلف معنوی است به شرط آنکه در تولید آن شرایط مختلف در نظر گرفته شود.
حوزهنیوز: منظورتان چه شرایطی است؟
اول اینکه فیلمنامه سریالی که قرار است در سی شب و پشت هم پخش شود با سریالی که هفتگی پخش میشود تفاوت دارد از شخصیتپردازی گرفته تا گرهافکنیهای مختلف و بازگشایی آنها و ... باید حرفهای و مناسب پخش پیاپی شبانه باشد. همینطور باید به فاصلهگزاریها توجه کرد و درج مناسب پیام به صورت غیر مستقیم– نه آنطور که معمول است و در دیالوگهای شبه فیلسوفانه سنگین گنجانده میشود – مثلا با نمایش کنشها و واکنشها انجام شود.
نکته دوم به انتخاب موضوع بکر و دستمالی نشده برمیگردد که متاسفانه اغلب سریالهای تولیدی شبیه همند. در همه آنها مواردی چون تصادف و اعتیاد و بی پولی و ... وجود دارد و کلانتری، بیمارستان، بانک و ... لوکیشنها را تشکیل میدهند. همینطور مراسم عزا و عروسی جز لاینفک این سریالها هستند بماند که سرشار از مثلثهای عشقی مشروع و نامشروع هستند که اکنون دارد به چندضلعیهای عشقی تغییر حالت میدهد.
حوزهنیوز: به هر حال برای شکلگیری درام، شخصیت و مکان و تنوع لوکشین و ... لازم است. راه حل شما چیست؟
بله درام متشکل از اینها و برخی موارد دیگر است اما میتوان در محدودترین شکل آفرینشی تاثیرگزار داشت. شاهد مثال هم آثاری چون بازرس جوزف منکهویچ یا یک تشریفات ساده جوزپه تورناتوره هستند. در هر دوی این فیلمها فقط دو بازیگر وجود دارند و همه داستان در یک عمارت میگذرد. بااینحال فیلمها آنقدر جذابند که خود من هر کدام را لااقل سه بار تماشا کردهام.
برای اینکه نمونهای ملموس در تکمیل این ادعا داشته باشم به فیلم «فارگو» اشاره میکنم که سریالی موفق هم از روی آن ساخته شده است. در فیلم، ما شخصیت اصلی خاصی نداریم و نقش قهرمان بین چند نفر میچرخد و شخصیتها به نوعی همتایند. در سریال نقش قاتل و اجیرکننده اوست که پررنگ میشود و بااینحال شخصیتهای فرعی همچنان حضوری موثر دارند. همهی داستان هم چه در فیلم چه سریال در یک منطقه محدود شهری سرد و برفی میگذرد و لوکیشن چندانی نداریم و تنوعی هم نمیبینیم اما نمیتوانیم پنج فصل سریال را دنبال نکنیم.
پس راه حل اصلی داشتن پیرنگی بکر با شخصیتهایی جذاب و متناسب پیرنگ است که با تمهیدات داستانی و در ادامه سینمایی و فنی قادر به جذب مخاطبی باشند که در نهایت دریافتکننده پیام خواهد بود.
حوزهنیوز: به عنوان سؤال پایانی عملکرد تلویزیون را در این زمینه چگونه میبینید؟
سیما در برهههای مختلف آثار قوی و ضعیف داشته است اما اغلب، داستانهای جذاب و متفاوت نداشتهاند و با توسل به شعارگویی کار را پیش بردهاند؛ برای همین فقط به نمونههایی خوب اشاره میکنم که میتواند الگوی تلویزیون برای تولید باشند.
فصل اول سریال زیرخاکی که در فصول بعد به تکرار و زیادهگویی افتاد مثال خوبی در این زمینه است.
یا مجموعه دیدنی «صاحبدلان» که با وجود پسزمینه دینی برای همه بینندهها با هر نوع نگرش و عقیدهای جذاب بود و در نظرات مردم قابل استناد است. فصل اول «نون خ» هم که بعدها سریال نوروزی شد از کارهای خوب بومی و ایرانی در این زمینه است.
میبینیم که آثار خوبی وجود دارند که اگر سیما در آن مسیر گام برداد توانایی جذب دوباره مخاطبی را که اکنون به رقبایی چون شبکه خانگی گرایش پیدا کرده خواهد داشت و در این راه توجه به نوآوری و فیلمنامههای متفاوت و جذاب اهمیت زیادی دارد.
انتهای پیام
نظر شما