به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجتالاسلام والمسلمین سید ابوالفضل طباطبایی اشکذری، مدیرعالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبلالصبر، امروز سهشنبه ۲۶ فروردین ماه، در پیشنشست حوزوی «نخستین همایش بینالمللی الهیات مقاومت» که با موضوع «آموزههای قرآنی و روایی مقاومت» در این مؤسسه و با حضور جمعی از علما، اساتید حوزه، دانشگاهیان و طلاب برگزار شد، به تبیین ابعاد معرفتی و قرآنی مقاومت از منظر متون دینی پرداخت.
مقاومت، شریان اصلی سبک زندگی ایمانی است
مدیرعالی مؤسسه و مرکز تخصصی جبلالصبربا اشاره به مفهوم بنیادین مقاومت در منابع اسلامی تصریح کرد: مقاومت در قرآن و روایات از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. شاید اهمیت آن را بتوان در این جمله کلیدی خلاصه کرد که مقاومت، شریان اصلی زندگی همراه با رفتارهای مطمئن است.
به گفته وی، رفتارهای مطمئنه به معنای سبک زندگی است که کمتر در معرض خطر قرار میگیرد، ایمنتر است و موجب آرامش درونی و اجتماعی میشود؛ مقاومت در نگاه قرآن، امنیتآفرین و رکن اساسی زیست دینی و انسانی است.
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی اشکذری با تاکید بر شمول گسترده مفهوم مقاومت در منابع دینی اظهار داشت: آموزههای مقاومت در قرآن و روایات، تمام ابعاد زندگی انسان را شامل میشود؛ از باورها تا رفتارها، از اصول تا فروع، از اعتقادات تا احکام، از اخلاق تا عرصههای اجتماعی و فرهنگی و هیچکدام از ساحتهای حیات بشر خالی از آموزههای مقاومت نیست.
وی افزود: مقاومت نه تنها یک مفهوم محدود فردی یا اجتماعی نیست، بلکه یک منظومه فراگیر است که مسائل فردی، خانوادگی، اجتماعی و حتی سیاسی و بینالمللی را در بر میگیرد. انسان مؤمن وظیفه دارد در برابر تهدیداتی که متوجه مال، جان، آبرو، فرزندان و ناموس اوست، ایستادگی کند و این مقاومت در سطح جامعه نیز نسبت به ارزشها، دین، نظام اسلامی و مصالح امت امتداد مییابد.
مدیرعالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبلالصبر در ادامه با تکیه بر آموزههای قرآنی و روایی، گفت: مقاومت در برابر شرک، کفر، دوگانگی در باورها و نفاق، بخشی از وظایف ایمانی ماست. مطابق تعالیم دینی، ما حق نداریم باورهای خبیث داشته باشیم و در عین حال ادعای اخلاص دینی کنیم.
وی افزود: در علم رجال، گاه کسانی توصیف شدهاند که با وجود ظاهری دیندار، در عقیده دچار نوسان و تزلزل بودهاند؛ روزی با امام علی علیهالسلام، روزی با معاویه، روزی انقلابی دو آتشه و روزی همصدا با ضد انقلاب. این وضعیت ناپایدار، مغایر با آموزههای اصیل دینی است.
مقاومت در عقیده، مقدمه استقامت در عمل اجتماعی و جهاد
وی با استناد به آیه شریفه «إن الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا» تأکید کرد: استقامت پس از ایمان، ابتدا در عقیده تحقق مییابد. کسی که در عقیده محکم باشد، در عرصه عمل، جهاد، جامعه و سیاست نیز مقاومت خواهد داشت و وعده نزول ملائکه و نصرت الهی شامل حال او میشود.
وی با اشاره به تفاوتهای ساختاری عقیده و فقه گفت: اعتقادات برخلاف احکام فقهی که در آن گاه تخییر یا شرایط خاص داریم، حوزه «یا هست یا نیست» است؛ در آن یا ایمان هست یا نیست. بر همین اساس، باید ساختار اعتقادی انسان محکم و مقاوم باشد.
ولایتپذیری، نماد مقاومت در برابر سلطه شیطان و طاغوت
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی در ادامه با اشاره به جایگاه ولایت در ساختار معرفتی اسلام اظهار کرد: پذیرش ولایت الله، رسولالله و اولیای الهی، بهمعنای مقاومت در برابر پذیرش ولایت شیطان و استکبار است؛ مقاومت در برابر سلطههای باطل، اساس حاکمیت دینی و محور دینداری حقیقی است.
وی افزود: فرمان قرآنی «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و لا تنازعوا»، بهوضوح نشان میدهد که اطاعت از رهبری الهی و وحدت مؤمنان در مسیر مقاومت، اساس پیروزی و امنیت امت اسلامی است.
وی با بیان اینکه هدایت الهی تنها در بستر مقاومت شکل میگیرد، اظهار داشت: در برابر گمراهی که ابزار شیطان است، هدایت راهی است که خدا و اولیای او برای مؤمنان قرار دادهاند و شرط بهرهمندی از این هدایت، ایستادگی و پایداری در مسیر حق است. از این منظر، مقاومت جلوهای از حقطلبی و صفبندی در برابر باطل است.
مدیرعالی مرکز تخصصی جبلالصبر در تبیین پیوند مقاومت با مفاهیم حیاتبخش قرآن گفت: قرآن حیات طیبه را وعده داده است به مردان و زنانی که اهل ایمان و عمل صالح باشند. اما شرط اساسی تحقق این حیات طیبه، مقاومت است؛ چه در زندگی فردی و چه در عرصه اجتماعی.
وی افزود: سبک زندگی دینی، اگر بخواهد سالم و امن باشد، نیازمند مقاومت در برابر آسیبها، تهدیدات، فسادها و تهاجم فرهنگی است. بر این اساس، مقاومت نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت حیاتی برای تحقق وعدههای الهی در جامعه است.
پیامبران مأمور دعوت مردم به مقاومت بودند
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی با استناد به آیه «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی الْقِتَالِ» خاطرنشان کرد: قرآن، پیامبران الهی را مأمور دعوت مردم به مقاومت، ایستادگی، جهاد و دفاع از دین میداند. این نشان میدهد که مقاومت نهتنها یک فضیلت، بلکه یک مأموریت تاریخی برای همه پیروان دین الهی است.
وی با اشاره به ضرورت تبیین مقاومت در ابعاد مختلف اجتماعی، اخلاقی و دینی، مقاومت را یکی از ارکان اساسی ایمان و تمدن اسلامی دانست و گفت: نباید از اینکه ما در اقلیت هستیم بترسیم. اگر حتی بیست نفر باشیم ولی اهل مقاومت و عقل باشیم، میتوانیم مسیر را فتح کنیم.
وی با تأکید بر اینکه مقاومت یک تجربه آزمودهشده در دوره معاصر است، اظهار کرد: ما این حقیقت را در جمهوری اسلامی ایران، عراق، سوریه، لبنان و فلسطین تجربه کردیم. بهویژه حزبالله لبنان در سال ۱۹۸۲ میلادی، در حالی که اسرائیل تا پشت دیوار بیروت پیشروی کرده بود، توانست با مقاومت، دشمن را عقب براند. این نمونهای از دستاورد مقاومت صابرین است.
مقاومت؛ راهبردی برگرفته از آموزههای قرآنی
مدیرعالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبلالصبر در ادامه با اشاره به آیات قرآن تصریح کرد: قرآن کریم میفرماید اگر از میان شما بیست نفر صابر باشند، بر دویست نفر پیروز خواهند شد. این وعده الهی برای کسانی است که در راه حق صبر میکنند و عقل خود را بهکار میگیرند.
وی با تاکید بر اینکه صبر و مقاومت تنها در میدان جنگ معنا ندارد، گفت: صبر یکی از بالاترین فضایل اخلاقی است. این صبر میتواند در برابر گناه، مصیبت، بلایا و حتی ظلم سیاسی و اجتماعی باشد. پیامبر اسلام و یارانش نیز با چنین مقاومتی توانستند اسلام را استوار سازند.
سیره پیامبر (ص) در دعوت به صبر و ایستادگی
وی با اشاره به شکایت خباببنارت از وضعیت سخت مسلمانان صدر اسلام، گفت: پیامبر اسلام به او فرمودند که امم پیشین نیز به همین سختی دچار بودند و با صبر به مقام رسیدند. این یعنی صبر یکی از ارکان تربیت دینی و ایمانی است و تحمل در برابر مصائب و مشکلات، مقدمه پیروزی نهایی است.
مدیرعالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبلالصبر افزود: در قرآن و روایات، همراهی با ستمگران به شدت نهی شده است. نهتنها باید از همکاری با ظالمان پرهیز کرد، بلکه حتی رضایت به بقای آنها نیز محکوم است. کسی که با ظالم همراه شود، شریک جرم اوست و روایت داریم که این شراکت، حتی اگر به رضایت قلبی باشد، در حکم خروج از اسلام است.
وی تأکید کرد: مقاومت تنها مختص میدان جنگ نیست، بلکه باید در اخلاق، معیشت، مسائل سیاسی، اجتماعی، حقوقی و حتی حقوق بشر نیز تبلور یابد. مقاومت در برابر تحریف حقوق بشر، مقاومت در برابر تحمیل سلطه، و مقاومت برای دستیابی به حقوق مشروع انسانها، همگی واجب است.
حجتالاسلام والمسلمین طباطباییاشکذری با استناد به آیه «أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا»، گفت: این آیه نه به معنای اجازه بلکه به معنای تکلیف و مأموریت است. یعنی انسان مظلوم موظف به مقاومت است و اگر مقاومت نکند، به ظالم کمک کرده و مرتکب گناه شده است.
تحریرالوسیله؛ منبع غنی برای تبیین فقه مقاومت
وی با اشاره به کتاب تحریرالوسیله امام خمینی (ره) بیان کرد: تحریرالوسیله در حقیقت ترکیبی از سه کتاب ارزشمند فقهی شامل ذخیره الصالحین سید یزدی، تعلیقه آیتالله سید ابوالحسن اصفهانی و شرح و بسط امام خمینی بر آن است. این کتاب یکی از منابع مهم فقهی است که مسئله مقاومت را با صراحت تبیین کرده است.
حجتالاسلام والمسلمین طباطباییاشکذری ادامه داد: در تحریرالوسیله آمده است که کمک به ظالمان در ظلمشان، بلکه حتی در هر کار حرامی، بدون هیچ اختلافی در میان فقها حرام است. این فتوا نهفقط از دیدگاه اسلام، بلکه بر اساس عقلای عالم نیز مورد تأیید است.
وی با اشاره به روایت پیامبر اسلام تأکید کرد: هرکس آگاهانه به سمت ظالمی برود و با او همکاری کند، از اسلام خارج شده است. این نشان میدهد که همراهی با ظلم نه تنها گناه است، بلکه نشانه خروج از مسیر دین است.
مدیر عالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبل الصبر با بیان اینکه در طول تاریخ برخی نحلهها در فقه عامه خواستهاند سازش با ظالم را تا زمانی که به کفر علنی دست نزده توجیه کنند، افزود: این نگاه با فقه اصیل شیعی تفاوت دارد. نگاه شیعی همواره بر مقاومت در برابر ظلم و نفی هرگونه همراهی با ستمپیشگان تأکید داشته است.
حجتالاسلام والمسلمین طباطباییاشکذری به مواضع اخیر برخی از مراکز اسلامی و اتحادیه جهانی علمای مسلمان اشاره کرد و گفت: این مراکز فتوای جهاد در برابر اشغال اسرائیل را صادر کردند که البته برخی از جریانات با این مواضع مخالفت کردند. با این حال، آنچه اهمیت دارد، پافشاری بر اصل مقاومت و تکلیف شرعی در برابر ظلم است، نه مصلحتاندیشیهای سیاسی.
مقاومت برای اقامه دین، وظیفه همگانی است
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی اشکذری، با اشاره به اهمیت و جایگاه فتوای تحریم همکاری با صهیونیسم، آن را فتوایی درست و منطبق بر آموزههای اسلام ناب دانست و افزود: این فتوا، فتوای درستی است. این سخن، سخن حقی است، فارغ از اینکه از چه کسی صادر شده باشد. ما در مقام ارزیابی شخص صادرکننده فتوا نیستیم، بلکه ارزیابی صحت فتوا برای ما اهمیت دارد.
وی با اشاره به بیانات امام خمینی (ره) تصریح کرد: این همان فتوایی است که امام خمینی (ره) فرمودند: «اسرائیل غدهای سرطانی است که باید ریشهکن شود»؛ این عبارت، با عمق فکری و معرفتی، ریشه در مبانی اعتقادی دارد.
وی با قرائت عباراتی از منابع فقهی، از جمله کتاب «مصباح» جلد دوم صفحه ۹۲، حرمت همکاری با ظالم را مورد تأکید قرار داد و افزود: امام به روشنی فرمودند که ورود انسان در شمار اعوان و انصار ظالم، بیشبهه حرام است و خداوند دست یاریدهندگان به ظلم را قطع خواهد کرد.
مقاومت؛ وظیفهای فردی و اجتماعی برای اقامه دین
مدیر عالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبل الصبر در ادامه افزود: مقاومت، دو وجه دارد؛ فردی و اجتماعی. مقاومت فردی در جایی است که فرد در برابر ظلم یا تعرض شخصی مقاومت میکند؛ مانند دفاع از مال یا جان. اما مقاومت اجتماعی، مربوط به امور دینی و اقامه دین در جامعه است.
وی خاطرنشان کرد: آنچه در مکتب امام راحل و اسلام ناب محمدی (ص) آمده، تأکید بر بُعد دوم مقاومت است؛ مقاومتی که به دفاع از اصل دین، حفظ دین و اقامه دین در جامعه اسلامی بازمیگردد.
حجت الاسلام و المسلمین طباطبایی اشکذری با استناد به آیه شریفه «شَرَعَ لَکُم مِنَ الدِّینِ ما وَصّی بِهِ نُوحًا» گفت: قرآن میفرماید خداوند همان دین را برای شما تشریع کرده که به نوح و دیگر پیامبران الهی نیز توصیه شده بود؛ یعنی اقامه دین و پرهیز از تفرقه است.
وی ادامه داد: اگر پیامبر اسلام فقط موظف به ابلاغ دین بود، پس اجرای احکام چه جایگاهی دارد؟ حدود و قوانین اجتماعی مگر امر فردی است که فقط با ابلاغ انجام شود؟ اقامه دین، یعنی اجرای احکام الهی در سطح جامعه، محور دین و حکومت اسلامی است.
حفظ نظام اسلامی؛ اوجب واجبات است
وی با تأکید بر اهمیت حفظ نظام اسلامی گفت: مقاومت برای حفظ ولایت، اسلام و نظام دینی، از اهم وظایف مسلمانان است. این همان چیزی است که امام خمینی (ره) فرمودند: حفظ نظام از اوجب واجبات است. زیرا این نظام، حامل دین در عصر غیبت و راه تحقق احکام اسلام است.
حمزه سیدالشهدا؛ الگوی مقاومت در مکتب پیامبر
وی در ادامه به نمونهای تاریخی از مقاومت اشاره کرد و گفت: دیروز سالروز شهادت حمزه سیدالشهدا، عموی پیامبر اسلام بود؛ کسی که رسول خدا او را «خیرالاعمام» نامید. حمزه با مقاومت جانانهاش، الگویی ماندگار از دفاع از پیامبر و دین خدا شد.
وی افزود: در کتاب کافی، جلد اول صفحه ۴۴۹، آمده است که مشرکین با جسارت به پیامبر اسلام، لباس تازه او را با فضولات شتر آلوده کردند. پیامبر با همان لباس نزد ابوطالب رفت و شکایت کرد. ابوطالب بدون هیچ سخنی، حمزه را فراخواند، شمشیر به دست گرفت و با همراهی حمزه، به سراغ مشرکین رفتند.
وی ادامه داد: در این ماجرا، حمزه نه تنها با زبان، بلکه با اقدام عملی، از رسول خدا دفاع کرد. مشرکینی که فهمیده بودند این بار با جدیتی متفاوت روبرو هستند، با وحشتی آشکار به استقبال قهر ابوطالب و حمزه رفتند. حمزه آلودگیهای لباس پیامبر را به چهره آنها مالید و پیام روشنی به آنان داد: بیحرمتی به پیامبر بیپاسخ نخواهد ماند.
حجت الاسلام و المسلمین طباطبایی اشکذری با تأکید بر لزوم وفاداری عملی به ولایت فقیه تصریح کرد: امروز ولایت و ارزشهای انقلاب جای سهمخواهی نیست که بگوییم چرا به ما نرسید یا مشکل ما حل نشد؛ باید از خود بپرسیم که کجا باید هزینه میدادیم و ندادیم؟ باید به محضر امام زمان (عج) و ولی فقیه زمان برویم و بگوییم ما آمادهایم برای شما هزینه شویم.
امروز نیازمند حمزههای زمان هستیم
وی با ذکر تعبیر پیامبر (ص) درباره حمزه که فرمود: «تا امروز مثل حمزه نداشتهام»، افزود: امروز نیز جامعه اسلامی نیاز به حمزههایی دارد که با تمام وجود برای دین، نظام و ولایت هزینه شوند.
وی با اشاره به خطبههای امیرالمؤمنین علی (علیهالسلام) در نهجالبلاغه گفت: حضرت علی (ع) از یاران باوفایی همچون عمار و خباب یاد میکند؛ کسانی که در راه دین، از جان گذشتند. خباب، ششمین مسلمان بود که سختترین شکنجهها را تحمل کرد و در نهایت، در کوفه به خاک سپرده شد. حضرت علی بر مزار او ایستاد و از مجاهدتهایش تمجید کرد.
مقاومت، رمز بقای دین و عزت جامعه اسلامی
مدیر عالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبل الصبر تأکید کرد: اگر بخواهیم اسلام باقی بماند و احکامش در جامعه پیاده شود، راهی جز مقاومت نداریم. مقاومت، وظیفهای همگانی است؛ هم فردی و هم اجتماعی. اقامه دین، تنها بر دوش پیامبران نیست، بلکه مأموریتی برای تمام مؤمنان است. باید آگاه باشیم که حفظ دین و نظام دینی، با جانفشانیها و ایثارهایی چون حمزه، عمار و خباب ممکن است، لذا با مطالبهگری و توقعات شخصی تحقق پیدا نمی کند.
حجتالاسلام والمسلمین طباطبایی اشکذری، با تأکید بر جایگاه مقاومت در تحقق تمدن نوین اسلامی، اظهار داشت: امروز در مرحلهای قرار داریم که حرکت تمدنی انقلاب اسلامی بدون هزینهکرد و فداکاری در راه ارزشها ممکن نیست و تنها با پایبندی به گفتمان مقاومت، میتوان در برابر دشمن ایستاد.
وی در تبیین این مهم، با ذکر نمونهای تاریخی از صدر اسلام گفت: خباب، صحابی پیامبر اسلام (ص)، آهنگر و شمشیرساز بود. او شمشیری ساخت و آن را به شخصی به نام «ابن وائل» فروخت. خباب برای دریافت بهای آن مراجعه کرد، اما خریدار بهانهجویی کرده و از پرداخت پول خودداری نمود.
مدیر عالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبل الصبر با شرح این واقعه افزود: ابن وائل گفت من این پول را نمیپردازم مگر آنکه محمد را تکذیب کنی. اما خباب در پاسخ، جملهای تاریخی گفت: «من هرگز پیامبر (ص) را تکذیب نمیکنم، حتی اگر بمیری و زنده شوی.» این جمله نشان از نهایت وفاداری به حق دارد؛ حتی به قیمت ضرر مالی و دنیوی.
وی با تطبیق این واقعه تاریخی بر شرایط امروز گفت: امروز هم اگر به ما بگویند «حق تو را نمیدهیم مگر اینکه از آرمانهای انقلاب اسلامی و از حمایت از فلسطین و گروههای مقاومت دست برداری»، آیا ما هم چون خباب خواهیم گفت: «هرگز»؟
وی تصریح کرد: باید بدانیم که دفاع از اسلام، نظام اسلامی و ولایت فقیه، هزینه دارد. همانگونه که خباب شمشیرش را فروخت و پولش را نگرفت، اما به راه حق وفادار ماند، ما نیز باید آماده هزینهکرد در این مسیر باشیم.
حجت الاسلام و المسلمین طباطبایی اشکذری با تأکید بر اهمیت وفاداری عملی به ولایت فقیه گفت: هزینهکرد در مسیر نظام اسلامی و جامعه ایمانی، جزئی از فلسفه حرکت ماست. ما برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی باید با روحیه مقاومت، مسیر را طی کنیم.
وی با اشاره به دو رکن اساسی در گفتمان مقاومت از جمله تشکیل حکومت اسلامی و تضعیف دشمن و تقویت ساختارهای حکومت اسلامی هشدار داد: اگر اقداماتی انجام دهیم که دشمن را قویتر کند یا موجب تضعیف نظام اسلامی شود، از دایره مقاومت خارج شدهایم و دیگر در جبهه اسلام نیستیم.
مدیر عالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبل الصبر با استناد به سخنان امیرالمؤمنین علی (ع) در نهجالبلاغه ادامه داد: حضرت فرمودند: «از خطای مردم بگذرید و کار نیک را پاداش دهید.» اما این گذشت مشروط است؛ امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: «تا زمانی از گناهان دیگران بگذرید که آن گناه به دین آسیب نزند یا موجب وهن حکومت اسلامی نشود. اگر گناهی موجب تضعیف سلطه و اقتدار اسلام شود، قابل گذشت نیست.»
تحلیل راهبردی امام خمینی از ضرورت نابودی رژیم صهیونیستی
وی با اشاره به نگاه ژرف امام خمینی (ره) درخصوص رژیم صهیونیستی گفت: اینکه امام فرمودند «اسرائیل باید از بین برود»، صرفاً یک شعار نیست، بلکه تحلیلی عمیق در مسیر مقاومت است.
وی ادامه داد: امام خمینی تصریح داشتند که اگر تعاملات اقتصادی با دشمن، موجب تقویت دشمن و تضعیف بلاد اسلامی شود، این تعاملات باید قطع گردد. چنین فتوایی ریشه فقهی، سیاسی و دینی دارد و ادامه آن جایز نیست.
نگاه مقام معظم رهبری به اقتصاد مقاومتی و تحریم رژیم صهیونیستی
وی افزود: امام خامنه ای نیز بارها فرمودند که باید شریانهای اقتصادی رژیم صهیونیستی قطع شود. این رویکرد تنها یک تصمیم سیاسی نیست، بلکه بر مبنای آموزههای قرآنی و روایی، یک ضرورت اسلامی است.
مدیر عالی مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبل الصبر اظهار داشت: آموزههای قرآنی و روایی در زمینه مقاومت، فصلی بنیادین از معارف اسلامی است.
وی تأکید کرد: باید این آموزهها را بهدرستی بشناسیم و از سطح تئوری، به سطح عمل و پیادهسازی در جامعه امروز برسانیم. این مهم تنها در یک جلسه محقق نمیشود و نیازمند کار علمی و فکری گسترده است.
گفتنی است هفتمین پیش نشست اولین همایش بینالمللی «الهیات مقاومت» بههمت مؤسسه و مرکز تخصصی حوزوی جبلالصبر با حمایت مدیریت سیاسی اجتماعی حوزه علمیه خراسان با همکاری دانشگاه فردوسی از ۲۴ فروردین ماه سال جاری در محل این موسسه آغاز شده است و تا ۲۷ فررودین ماه ادامه دارد.
نظر شما