به گزارش خبرگزاری حوزه، در ادامه کلاس های حدیث خوانی نهج البلاغه حوزه علمیه قم در سال جدید، حجت الاسلام ایمان شکیبایی به تبیین حکمت ٢٨٣ نهجالبلاغه پرداخت و به خطای راهبردی عوام و کوتاهی خواص اشاره کرد.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: مقوله خواص و عوام از جمله مباحثی است که از زمانهای گذشته، همواره مورد توجه بوده است. یعنی حتی در ادوار گذشته نیز دو گروه خواص و عوام تشکیل دهنده محیط اجتماعی بودهاند.
وی افزود: جامعه به دلیل عملکرد منفی یکی از این دو گروه دچار انحطاط و گاهی به دلیل عملکرد مثبت آنان مسیر کمال و خوشبختی را طی میکند. البته اشتباهات خواص در امور اجتماعی اثر منفی و تخریبی بیشتری دارد ولی اگر عوام دچار اشتباهی شوند، میزان خسارت، بسیار کمتر خواهد بود، زیرا مسئولیت کمتری بر دوش آنها نهاده شده است.
پژوهشگر حوزه و دانشگاه ادامه داد: از سوی دیگر به همان میزان که اشتباهات خواص جبرانناپذیر است، عملکرد مثبت آنها در روند پیشرفت و خوشبختی جامعه نقشآفرین خواهد بود.
حجت الاسلام شکیبایی به حکمت ٢٨٣ اشاره کرد و گفت: امیرالمومنین (علیه السلام)می فرمایند: عالم و جاهلِ شما، هر دو خطاکارند: امیرالمومنین(ع)در این فرمایش حکیمانه خود که جنبه گله و اظهار ناراحتی از مردم آن زمان و اطرافیانش دارد و در عین حال بر بسیاری از مردم هر عصر و زمان صادق است می فرماید: «(شما چگونه جمعیتی هستید که) افراد نادان تان پیوسته بر اعمال خلاف خود می افزایند و دانشمندانتان امروز و فردا می کنند»؛(جَاهِلُکُمْ مُزْدَادٌ،وَعَالِمُکُمْ مُسَوِّفٌ). آنها که نادانند براثر نداشتن بصیرت به راه خلاف افتاده اند و آنهایی که عالم هستند گرفتار تردید و ضعف تصمیم گیری و اراده هستند و به همین دلیل جامعه شما از درون تهی شده است. استاد نهج البلاغه افزود: این در حالی است که عالمان باید الگو و اسوه باشند و راه تهذیب نفس و اصلاح جامعه را به مردم نشان دهند و جاهلان نیز باید از نور علم عالمان بهره بگیرند و در مسیر اصلاح خویش و جامعه خود باشند.
وی ادامه داد: در کتاب تمام نهج البلاغه این جمله به شکل دیگری نقل شده که حضرت می فرماید:« وَعَالِمُهُمْ مُنَافِقٌ، وَقَارِئُهُمْ مُمَاذِقٌ،وَجَاهِلُهُمْ مُسَوِّفٌ مُزْدَادٌ؛ دانشمندانشان(در آن زمان) منافقند و قاریان قرآن شان ریاکار و جاهلانشان امروز و فردا می کنند و پیوسته بر اعمال خود می افزایند».
پژوهشگر حوزه و دانشگاه گفت: در خطبه ٢٣٣ نیز کلامی شبیه به این بود. در بسیاری از خُطَب نهج البلاغه یا نامه ها و کلمات قصار، شکایت امیرالمؤمنین(ع) را از مردم زمان خود مشاهده می کنیم تا آنجا که در خطبه قاصعه(خطبه ١٩٢) می فرماید:«أَلا وَإِنَّکُمْ قَدْ نَفَضْتُمْ أَیْدِیَکُمْ مِنْ حَبْلِ الطَّاعَةِ وَثَلَمْتُمْ حِصْنَ اللَّهِ الْمَضْرُوبَ عَلَیْکُمْ بِأَحْکَامِ الْجَاهِلِیَّةِ؛ به هوش باشید که شما دست از ریسمان اطاعت الهی برگرفته اید و با تجدید رسوم جاهلیت دژ محکم الهی را دَرهم شکسته اید». سپس ادامه می دهد: «وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ صِرْتُمْ بَعْدَ الْهِجْرَةِ أَعْرَاباً وَبَعْدَ الْمُوَالاةِ أَحْزَاباً مَا تَتَعَلَّقُونَ مِنَ الاِْسْلامِ إِلاَّ بِاسْمِهِ وَلا تَعْرِفُونَ مِنَ الاِْیمَانِ إِلاَّ رَسْمَهُ؛ بدانید شما پس از هجرت (از کفر به ایمان) همچون اعراب جاهلیت شده اید و بعد از اخوت و اتحاد و الفت، به گروه های پراکنده تقسیم شده اید، از اسلام، به نام آن اکتفاء کرده و از ایمان جز تصور و ترسیمی نمی شناسید».
وی افزود: در آن زمان سرچشمه همه این مصائب و بدبختی ها انحرافاتی بود که در مسئله خلافت واقع شد، به ویژه در عصر خلیفه سوم که بیت المال به شکل کاملاً نادرستی تقسیم می شد و مقامات مهم جمهوری اسلامی آن زمان، به افراد نالایق و ناصالح سپرده شد. فتوحات، غنائم زیادی را نصیب مسلمانان کرد و گروهی مست مال و ثروت شدند و کارشان به جایی رسید که جاهلان، غرق گناه شدند و عالمان، بی اراده وفاقد تحرک و همان شد که امیرالمومنین(ع) در این کلام حکیمانه در جمله کوتاهی آن را آورده است.
حجتالاسلام شکیبایی گفت: به یقین، این وضع مخصوص مردم آن زمان نبود، بلکه در هر زمان دیگر در شرایط مشابه روی می دهد؛ جاهلان، غرق گناه می شوند و عالمان، فاقد احساس مسئولیت. در عصر و زمان ما نیز این مسئله کم و بیش نمایان است.
استاد حوزه و دانشگاه در پایان گفت:رهبر معظم انقلاب در سخنرانی آغاز سال فرمودند: امسال بیشتر نهج البلاغه بخوانیم و در آن تدبر کنیم، امیدواریم کمافی السابق، علمای بزرگوار و اساتید معظّم به تبیین معارف بپردازند حالا چه از قرآن کریم، چه از نهج البلاغه شریف، چه صحیفه سجادیه و کسانی که بی اطلاع از معارف هستند، جهت پیشرفت علمی، عملی و معنوی به دنبال کسب معارف بروند و از محضر عالمان دینی بهرمند شوند که فرصت های زندگی همچون ابر در حال گذر است.
وی افزود: عالمان بزرگوار ما هم به خوبی می دانند که نباید امروز و فردا کنند و باید لحظه را درک کرد و زمان شناس بود. بنده به دو مورد از فرمایشات مقام معظم رهبری در این زمینه اشاره می کنم، آقا در سال ٨٧ فرمودند:« اگر آن روزی که بعضی از علما در مقابل خودکامگیهای رضاخان ایستادند، همه با آنها همراهی می کردند، اگر آحاد ملت آگاهانه می فهمیدند که چه اتفاقی دارد در این کشور می افتد و می ایستادند، شاید ملت ما پنجاه سال جلوتر بود و خسارتهای پنجاه سال دوران انحطاط رژیم طاغوتی و وابستهی پهلوی را تحمل نمی کرد. غفلت موجب می شود که انسان این خسارتها را تحمل کند. غفلت نبایستی به خرج داد.»
«اگر آن روزی که آمریکائیها در این کشور کودتا راه انداختند - آمریکا و انگلیس تواماً، در سال ۳۲ - حساسیتِ موقع درک می شد، اقدام مناسب انجام می گرفت، یقیناً سالها خسارتهائی که عاید شد برای کشور، پیش نمی آمد. هوشیارانه حوادث را باید رصد کرد.»
إن شاء ألله عالمان ما کما فی السابق زمان شناس باشند و اهل جهاد تبیین و دیگران هم اهل بصیرت.
نظر شما