به گزارش خبرگزاری حوزه،تمدن ایرانی پس از پذیرش اسلام، شاهد شکوفایی بینظیری در عرصههای گوناگون علم، هنر و ادب بوده است. این دوران، تجلیگاه استعدادهای درخشانی است که با خلق آثار ماندگار، عظمت و پویایی فرهنگ ایرانی را به جهانیان عرضه داشتهاند.
فرق ایران قبل اسلام و بعد اسلام از نگاه دکتر علی شریعتی
«اگر ما تمدن اسلامی را نفی کنیم و تأثیر اسلام و موقعیت اسلام را در تاریخ ایران نفی کنیم، ناچار برای نشان دادن عظمت و غنای فرهنگ ایرانی، باید به ایران باستان بپردازیم، یعنی به دوره ای که اسنادی از آن نداریم، شخصیت هایی غیر از بزرگمهر از آن نمی شناسیم و نبوغ ها و آثار علمی مشخص و مستند و آثار فرهنگی و فلسفی و هنری کاملاً بارز و جهانی نداریم، جز یک مقدار ویرانههایی، که از لحاظ معماری ارزش بسیار بزرگ دارد و یک مقدار نوشته های اواخر دوره ساسانی، که از نظر علمی هیچ ارزش ندارد! می بینید چیزی نیست که بشود به آن به عنوان افتخار فکر و نبوغ یک ملت بزرگ، مانند ملت ایران، استناد کرد.
نمی شود بر مجسمه های خراب شده، بر قیافه های موهوم، بر خاطره های بی پایه و بر افتخارات و حماسه های اساطیری متکی شد و در دنیای علم و منطق و تحقیق امروز ملتی را دارای نبوغ و استعداد خارق العاده شناساند.
اما برعکس، وقتی در تاریخ اسلام نگاه می کنیم، به یک معجزه بزرگ می رسیم. چه معجزه ای؟ معجزه اینکه همین ملتی که در دوره ساسانیان و در دوره اشکانیان، جز شخصیت های نظامی و سیاسی، کسی را از آن نمی شناسیم و یک نابغه، یک فیلسوف بزرگ و یک دانشمند جهانی از آن به یاد نداریم
اما بعد از اسلام،بزرگترین نبوغ های جهانی در فلسفه، ادب، هنر، علم، سیاست و مسائل اجتماعی و فرهنگی ظهور می کند، کسانی که امروز می توانیم آن ها را به دنیا معرفی کنیم، و نبوغ و عظمت کارشان سندیت دارد و آثارشان موجود است و دنیا این آثار را میشناسد. صدها بوعلی، خورازمی، فردوسی، کندی و امثال این ها، در رشته های مختلف، در شیمی، در فیزیک و … هستند.»۱
دوران بعد از اسلام در ایران ، شاهد ظهور و شکوفایی تعداد زیادی از دانشمندان و شاعران برجسته بود که نقش مهمی در پیشرفت علم و فرهنگ ایفا کردند.
هرچند ممکن است در دوران قبل از اسلام نیز دانشورانی وجود داشتهاند،اما وسعت و عمق تأثیرگذاری دانشمندان پس از اسلام، بسیار چشمگیر و قابل توجه بوده است.
در ادامه، به برخی از این چهرههای اثرگذار اشاره میکنیم:
دانشمندان دوره اسلامی
ابن سینا
یکی از بزرگترین فیلسوفان و دانشمندان اسلامی بود که در زمینههای مختلف علمی مانند پزشکی، ریاضیات، شیمی، و منطق تحقیقاتی گسترده انجام داد. او بهویژه بهعنوان یک پزشک مشهور شناخته میشود و کتاب «قانون در طب»او یکی از مهمترین منابع پزشکی در قرون وسطی بود و تا قرنها در دانشگاههای اروپایی تدریس میشد.
ابن سینا همچنین در فلسفه نیز دستاوردهای مهمی داشت و بهعنوان یکی از بزرگترین فیلسوفان اسلامی شناخته میشود. او نظرات متعددی در زمینه متافیزیک، اخلاق و منطق داشت که تأثیرات زیادی بر فلسفه غرب داشت.
فارابی
ابنطُفیل، یکی دیگر از فیلسوفان بزرگ ایرانی بود که در قرن ۱۰ میلادی زندگی میکرد. او بهویژه بهعنوان یکی از بنیانگذاران فلسفه اسلامی شناخته میشود. فارابی نظریهپرداز اجتماعی و سیاسی مهمی بود و در حوزههای منطق، علوم طبیعی، ریاضیات و موسیقی نیز تأثیرات عمدهای بر جای گذاشت.
فارابی را میتوان نخستین کسی دانست که بهطور جدی به تعاریف جدیدی از شهر و جامعه پرداخته و روابط انسانها را بر اساس اصول عقلانی تحلیل کرده است.
خوارزمی
یکی از مهمترین ریاضیدانان، جغرافیدانان و اخترشناسان ایرانی بود که در بغداد زندگی میکرد. او بهویژه بهعنوان پدر جبر شناخته میشود و کتاب “الجبروالمعادله” او اساس ریاضیات جبر را بنیانگذاری کرد.
کتابهای او تأثیر زیادی بر علم ریاضیات در دنیای اسلام و غرب گذاشتند. الگوریتمها که واژهای است که از نام او گرفته شده است، امروزه در تمام حوزههای فناوری اطلاعات بهکار میرود.
محمد بن زکریا رازی
پزشک، شیمیدان و فیلسوف ایرانی بود که بسیاری از زمینههای علم را تحت پوشش قرار داد. او بهویژه در زمینه پزشکی و شیمی بهعنوان یکی از بزرگترین پیشگامان تاریخ شناخته میشود. رازی نخستین کسی بود که بیماریهای پوستی و تبهای مختلف را طبقهبندی کرد و روشهای نوینی در درمان بیماریها معرفی کرد.
کتابهای او در زمینه پزشکی همچنان مرجع بوده و بهویژه کتاب “الحاوی” که بهعنوان دایرةالمعارف پزشکی در قرون وسطی شناخته میشود، بهعنوان یکی از مهمترین آثار پزشکی در تاریخ بشری به شمار میرود.
خواجه نصیرالدین طوسی
یک عالم بزرگ ایرانی بود که در زمینههای مختلف علمی مانند ریاضیات، نجوم، فلسفه و منطق تأثیرات زیادی داشت. او بهویژه در زمینههای نجوم و ریاضیات نظری پیشگام بود و در اصلاح تقویم جلالی که در دوران سلجوقی طراحی شد، نقش داشت.
طوسی همچنین در نظریههای مربوط به حرکت سیارات و بررسیهای ستارهشناسی به دستاوردهای مهمی رسید که تأثیرات زیادی بر نجوم دوران اسلامی داشت. او همچنین مؤسس یکی از بزرگترین مراکز علمی در قرن ۱۳ میلادی در مراغه بود.
ابوریحان بیرونی
یکی از بزرگترین دانشمندان ایرانی در دوره اسلامی بود که در زمینههای مختلف علمی مانند ریاضیات، ستارهشناسی، تاریخنگاری و جغرافیا فعالیت میکرد. او بهویژه بهعنوان یک جغرافیدان برجسته شناخته میشود و کتابهای او در زمینههای جغرافیا و تاریخ همچنان بهعنوان مراجع معتبر شناخته میشوند.
ابوریحان بیرونی با استفاده از روشهای علمی دقیق بهویژه در زمینه اندازهگیری شعاع زمین، یکی از اولین کسانی بود که توانست ابعاد زمین را محاسبه کند. او همچنین از اولین افرادی بود که تحقیقات گستردهای درباره فرهنگهای دیگر انجام داد و نقش مهمی در توسعه علم تاریخنگاری و جغرافیا داشت.
حسن بن هیثم
یکی از بزرگترین دانشمندان در زمینههای فیزیک، ریاضیات و اپتیک بود. او را بهعنوان پدر علم اپتیک مدرن میشناسند و کتاب معروف “کتاب المناظر” او یکی از آثار برجسته در زمینه نورشناسی است. در این کتاب، او بهطور علمی به بررسی رفتار نور و نحوه تشکیل تصویر پرداخت.
ابن هیثم همچنین در زمینههای ریاضیات و هندسه تحقیقاتی انجام داد که بعدها بر علم فیزیک و اپتیک تأثیر زیادی گذاشت. نظریات او درباره نور و چشم و روشهای تجربیاش در تحقیق باعث شد تا او بهعنوان یکی از بنیانگذاران متد علمی شناخته شود
جابربن حیان
دانشمند و کیمیاگر و فیلسوف ایرانی که او را پدر علم شیمی می دانند.
غیاث الدین کاشانی
ریاضیدان برجسته، اخترشناس و شمارشگر زبردست ایرانی،از جمله نوآوریهای او «اختراع اعشار»«حل معادلات،محاسبه عدد پی»«اختراع روش امروزی عملیات ریاضی»«اختراع روش کنونی پیدا کردن ریشهٔ n اُم عدد دلخواه» «اختراع روش کنونی پیدا کردن جذر» و بسیار از نوآوری های دیگر که امروز ریاضیدانان و منجمان از آن بهره می برند.
شاعران ایرانی بزرگ بعد اسلام
_رودکی
_ابوالقاسم فردوسی
_سنایی غزنوی
_عطار نیشابوری
_مولوی
_سعدی شییرازی
_نظامی گنجوی
_خیام نیشابوری
_حافظ شیرازی
پی نوشت:
۱.علی، حیات بارورش پس از مرگ، چاپ ۱۳۴۸ش، ص ۳۰ ـ ۳۲
منبع:مرکز پاسخگویی به سوالات دینی
نظر شما