به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، دکتر کاظم فولادی قلعه؛ استاد دانشگاه تهران در نشست علمی «مروری بر دانش سایبرنتیک» که از سوی مجمع عالی حکمت برگزار شد، با بیان اینکه دانش سایبرنتیک هم مانند فیزیک و شیمی شامل محض و کاربردی است، گفت: یکی از مباحث مهم سایبرنتیک مرتبه دوم است که به آن فراسایبر و متاسایبرنتیک و … هم گفته می‌شود. در دیدگاه سایبر دو به این پرداخته می‌شود که یک سیستم سایبر می‌تواند تحت مدیریت مرحله بالاتری قرار بگیرد.

وی افزود: برای تفسیر سایبرنتیک مرتبه دوم خیلی از افراد تلاش کرده‌اند و حداقل چهار پژوهشگر وارد این مسئله شده‌اند که با هم متناقض نیست و همه در ذیل همان تعریف یعنی یک سیستم تحت کنترل مرتبه بالاتر قرار می‌گیرد می‌گنجد. مثلا آقای فون فارستر، سایبر مرتبه اول را دانشی می‌داند که تحت عمل مشاهده قرار می‌گیرد ولی سایبر مرتبه دوم علمی است که به سیستم مشاهده‌گر تاکید می‌کند.

فولادی قلعه با بیان اینکه یکی دیگر از اندیشمندان معتقد است هدف سیستم مرتبه اول رسیدن به مدل است ولی در سایبر مرتبه دوم مسئله خود کسی است که مدل‌سازی انجام می‌دهد، تصریح کرد: فرد دیگری هم سیستم مرتبه دوم را سیستم خودمختار می‌داند. سایبر و هوش مصنوعی هرچند به لحاظ معرفتی وابستگی غیرقابل تفکیک دارند ولی در سال ۱۹۵۶ به بعد جامعه علمی تلاش کرده است که بین این دو تفکیک کنند. همچنین برخی از اندیشمندان سیابر در آمریکا، تعاملات بین مشاهده‌گر و مشاهده‌شونده را مبنای سایبر مرتبه دوم می‌داند.

وی با بیان اینکه تعامل بین جامعه و سیستم، کار سایبرنتیک مرتبه دوم است، افزود: یکی از نکات دیگر در مورد سایبر مرتبه دوم این است که کاربردی تر است و حتی ارزش و قراردادهای اجتماعی را توضیح می‌دهد در حالی که مرتبه سوم و چهارم بیشتر مباحث نظری است.

استاد دانشگاه تهران اضافه کرد: در سال ۱۹۹۰ چارچوب سایبرنتیک مرحله سوم و چهارم از سوی برخی پژوهشگران مطرح شد. از سال دوهزار به بعد مفاهیم پساسایبرنتیک و نئوسایبرنتیک معرفی شده است که تلاش بر آن بوده است تا دیدگاه مکاتب قبلی اصلاح شود. روش کنترل چیزی است که در سال ۲۰۱۰ جمع‌بندی و چارچوب آن مشخص شد. بعد از این دوره هم باز اصطلاحات دیگری در مورد ساز و کار مدیریتی بیناذهنی از سوی کسانی چون نویکوف مطرح شد که بخشی از آن به رسانه و نظام آموزشی بازگشت دارد.

عضو هیئت علمی دانشکدگان فارابی پردیس دانشگاه تهران اضافه کرد: دستاوردهایی از نهضت علمی سایبرنتیک شکل گرفت. طیف گسترده‌ای از دانش‌ها در زیر این دانش قابل مطالعه هستند؛ برخی پژوهشگران و دانشمندان معتقد بودند که سایبر حوزه کاربردی محدودی دارد و دانشی با ظرفیت محدود است و گروه دیگر معتقدند که سایبر می‌تواند همه دانش‌ها را درگیر کند و حتی برخی آن را به عنوان یک دانش هم مورد تردید قرار می‌دهند؛ نویکوف می‌گوید این نظریات نه قابل رد هستند و نه قابل تایید. اصل ماجرا این است که این دانش حاصل کار وینر است؛ او به بحث کنترل و ارتباطات در انسان و دانش پرداخت و روش کنترل را به عنوان یک روش جامع در نظر گرفت.

فولادی قلعه با بیان اینکه در سال ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ سایبرنتیک حوزه مهندسی را درگیر کرد ولی بعدا وارد حوزه زیستی و اقتصادی و اجتماعی شد، اظهار کرد: وینر می‌گوید رشد علوم بنیادین بدون انگیزه نظام تکنولوژیک و نیازهای صنعتی بوده است و البته تقاضای نظام تکنولوژیک هم از حکومت‌ها و قله‌های اقتصادی مورد تقاضا بوده است. سایبرنتیک هم تلاش داشت تا علوم شکل گرفته را با هم ترکیب کند و زبان مشترک علوم را پیدا کند و این همان چیزی است که با عنوان وحدت علمی از آن یاد می‌شود و از این منظر این دانش کمک زیادی کرده است.

وی افزود: نویکوف مثالی از برخی ادعاهای بین‌رشته‌ای از جمله فناوری همگرا مانند نانو و بایو و علوم شناختی زده است؛ اصول حاکم بر حوزه ای تی و بایو و نانو و علوم شناختی شناخته نشده است ولی هر کسی در هر کدام از این رشته‌ها کار می‌کند یکی را گرفته و جلو می‌برد ولی سایبرنتیک، چارچوب کلی ارائه می‌دهد و در اینجا مفاهیمی چون فیبدک مطرح است که در مهندسی و … کاربرد دارد.

دکتر فولادی قلعه با بیان اینکه از همه ظرفیت‌های یکپارچه‌سازی دانش سایبرنتیک استفاده نشده است و بیش از این می‌توان استفاده کرد، گفت: نویکوف اصرار دارد بگوید این ضعف برای این علم نیست بلکه برای کسانی است که تمرکزشان را از این علم برداشته‌اند.