خبرگزاری حوزه | اگرچه در طول تاریخ و با توجه به گسترش علوم اسلامی و شیعی، تعاریف از برخی از عناوین علمی مانند متکلم یا فیلسوف یا فقیه متفاوت شده است اما به عنوان یک نوشته تاریخی و علمی می توان برای شناخت زنان عالمه در طول تاریخ شیعه، از منابعی همعصر یا نزدیک به دوران حیات هر کدام از بانوان برای بیان اوصاف علمی آنان استفاده کرد.
بدین ترتیب بدون توجه به تغییرات زمانی در مفهوم عناوین علمی، می توان جایگاه هر کدام از این بانوان را در دوران حیات خویش دریافت.
در میان بانوان عالمه تاریخ، نام شخصیت هایی را می توان یافت نسبت مستقیم با خاندان وحی داشته اند، به عنوان نمونه : حضرت «فاطمه معصومه» (ع)، دختر امام موسی کاظم و خواهر امام رضا (ع)، «خیزران»، مادر امام جواد (ع)، «حکیمه خاتون» دختر امام جواد (ع)، «سمانه» سمانه مادر گرامی امام هادی (ع)، «سوسن»، مادر امام حسن عسکری (ع) همچنین «نرجس خاتون»، مادر امام زمان (عج) و همسر امام حسن عسکری برخی از این افراد هستند که علاوه بر نقل احادیثی از آنان و معرفی آنان به عنوان عالمه یا محدثه، علم و تقوا آنان نیز مورد تجلیل قرار گرفته است.
از آنجا که هدف اصلی این نوشته، معرفی بانوان فاضله در دوران بعد از غیبت امام زمان (عج) و تقریبا همزمان با تاسیس حوزه های علمیه در مراکز علمی هر دوران مانند: نجف، حله،قم، اصفهان یا خراسان است، بررسی حیات علمی و جایگاه تبلیغی این بانوان فاضله همعصر با ائمه معصومین (ع) از موضوع این نوشته خارج است.
در میان زنان در قرون مختلف که در منابع مختلف تاریخ به عنوان «فقیهه» معرفی شده اند در قرن هشتم می توان به «ام علی، همسر شهید اول» اشاره کرد که براساس فتوای شهید اول، زنان در احکام خود به این بانوی بزرگوار رجوع فقهی می کردند.
در قرن نهم نیز «فاطمه، دختر شهید اول» براساس فتوای پدرش، محل رجوع شرعی بانوان برای دریافت پاسخ های فقهی خویش بود.
در قرن دهم نیز «دختر شیخ علی منشار» که همسر شیخ بهایی بود نیز با عنوان «فقیهه» شناخته می شده و شاگردانی از بانوان در علوم مختلف از جمله فقه داشته است.
در میان زنان فقیهه، «آمنه بیگم مجلسی»، دختر علامه محمد تقی مجلسی، خواهر علامه محمد باقر مجلسی و همسر ملا محمد صالح مازندرانی جایگاه ویژه ای را داراست.
از این بانو، در منابع تاریخی با عنوان «فاضله مقدسه مجتهده» نام برده شده است که در آثار او کتاب فقهی از طهارت تا پایان عبادات دیده می شود.
از نسل این بانوی فقیهه، دهها نفر از مراجع و فقهای بزرگی به دنیا آمده اند که از آن افراد می توان به «آیت الله العظمی بروجردی» اشاره کرد.
ایشان در برخی از بخش های رسائل خود، با اشاره به این بانوی بزرگوار او را با اوصافی همچون «جده ام»، ثقه عالمه فاضله زاهده عابده، «آمنه» می ستاید.
سید علی اصغر حسینی
نظر شما