حجت الاسلام والمسلمین بلادیان مدیر حوزه علمیه خوزستان در گفتگو اختصاصی با خبرگزاری حوزه به بررسی وضعیت حوزه علمیه خوزستان و چشم انداز آینده آن بیان کرد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حوزه‌های علمیه با نظم جدید و ساختاری منسجم‌تر به فعالیت خود ادامه داده‌اند. نظام آموزشی آن‌ها مشخص شده، دارای قوانین و چارچوب‌های دقیق هستند و بخش‌های مدیریتی متعددی در آن‌ها شکل گرفته است. با وجود همه این تغییرات، هدف اصلی حوزه علمیه همچنان همان هدف اولیه، یعنی تربیت نیروهای دینی برای حفظ ایمان مردم و انتقال معارف دینی به نسل‌های آینده است.
مشروح گفتگو به شرح زیر است:
سؤال: تاریخچه شکل‌گیری حوزه علمیه خوزستان به چه دوره‌ای بازمی‌گردد
پاسخ:
پیش از ورود به پاسخ اصلی، اجازه دهید مقدمه‌ای عرض کنم. اگر بخواهیم جایگاه و رسالت حوزه‌های علمیه را به درستی درک کنیم، فهم تاریخچه نیز آسان‌تر خواهد شد. رسالت حوزه، حفظ دین و ارتقای سطح دینداری جامعه است. این نکته مهم تنها با حضور مبلغان و عالمانی که قادر به ابلاغ احکام و تبیین دین هستند، امکان‌پذیر است. بقای دین نیازمند مبلغانی است که احکام الهی را تبیین کرده، شبهات دینی را رفع نمایند و همراه مردم باشند. همان‌گونه که انبیای الهی در کنار مردم بودند، علما نیز ادامه‌دهندگان همان مسیر هستند.
تربیت چنین افرادی نیازمند فضا، ساختار و نظم آموزشی است. در دوران ائمه اطهار علیهم‌السلام، این آموزش‌ها در قالب حضور مستقیم ائمه و کرسی‌های علمی در مدینه و کوفه انجام می‌شد. بعدها این جریان توسط شاگردان آن بزرگواران گسترش یافت و به اقصی‌نقاط جهان اسلام رسید. در نتیجه، حوزه‌های علمیه به مرور گسترش یافتند و از مدینه و کوفه به سایر نقاط اسلامی منتقل شدند.
اگر ساختار رسمی و امروزی حوزه را در نظر بگیریم، یعنی به‌عنوان مکانی مشخص با ساختمان و اسلوب آموزشی تعریف کنیم، می‌توان تاریخ آن را در خوزستان به قرن دوم هجری قمری نسبت داد. مناطقی مانند اهواز، هویزه، شوشتر و بهبهان، همواره مرکز علمی و حوزوی بوده‌اند. حتی نقل شده که دو تن از نواب خاص امام زمان (عج) از همین حوزه‌ها برخاسته‌اند. بنابراین، می‌توان گفت خوزستان همواره خاستگاه علما و مدارس برجسته دینی بوده است. اما اگر حوزه علمیه را صرفاً به چنین تعریفی محدود نکنیم، باید گفت که از همان ابتدای پیدایش دین اسلام، آموزش و تربیت دینی آغاز شده است. در میان اصحاب ائمه اطهار نیز افراد برجسته‌ای از خوزستان نقش مؤثری در حفظ دین و مکتب داشته‌اند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حوزه‌های علمیه با نظم جدید و ساختاری منسجم‌تر به فعالیت خود ادامه داده‌اند. نظام آموزشی آن‌ها مشخص شده، دارای قوانین و چارچوب‌های دقیق هستند و بخش‌های مدیریتی متعددی در آن‌ها شکل گرفته است. با وجود همه این تغییرات، هدف اصلی حوزه علمیه همچنان همان هدف اولیه، یعنی تربیت نیروهای دینی برای حفظ ایمان مردم و انتقال معارف دینی به نسل‌های آینده است.
سؤال: نقش حوزه‌های علمیه در جامعه امروز چیست و چگونه می‌توانند در حل مسائل اجتماعی اثرگذار باشند؟
پاسخ:
برای پاسخ دقیق، ابتدا باید تعریف درستی از حوزه داشته باشیم. اگر حوزه را صرفاً یک مدرسه آموزشی در نظر بگیریم، نقش آن محدود می‌شود. اما اگر حوزه را مجموعه‌ای از عالمان و فضلا بدانیم که از دل همین نظام آموزشی بیرون آمده‌اند و امروز در جامعه حضور دارند، نقش آن‌ها بسیار گسترده‌تر می‌شود.
عالمان دینی، به‌واسطه تهذیب نفس و خلوص در نیت، در دل مردم جایگاه ویژه‌ای دارند. آنان امین مردم‌اند و مردم در همه ابعاد زندگی به آن‌ها رجوع می‌کنند. اگر عالمی علاوه بر علم، اخلاق و تقوا نیز داشته باشد، می‌تواند در حل مسائل دینی، اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی نقش‌آفرین باشد.
حوزه‌ها در صورت همراهی مدرسه، استاد و جامعه، می‌توانند نیروهایی تربیت کنند که منشأ تحولات واقعی و عمیق باشند. در طول تاریخ، حضور علما در مناطق مختلف منجر به تحولات اجتماعی شده است. چه در مواجهه با مشکلات دینی، و چه در حل مسائل سیاسی و اجتماعی، نقش حوزه علمیه همواره حائز اهمیت بوده است. امروزه نیز اگر حوزه‌های علمیه بتوانند همراه مردم باشند، می‌توانند در کاهش مشکلات جامعه و ارتقای سطح فرهنگی و مذهبی نقش مؤثری ایفا کنند.
سؤال: چگونه می‌توان به تنوع علمی و فکری در حوزه علمیه توجه داشت؟
پاسخ:
رسالت اصلی حوزه، حفظ دین مردم است. دین، نسبت به همه شئون زندگی بشر نظر دارد و نمی‌توان موضوعی را یافت که از دایره دین خارج باشد. برای همه جنبه‌های زندگی بشر، احکام و دستوراتی دارد، بنابراین حوزه علمیه باید در تمامی عرصه‌های مورد نیاز جامعه حضور داشته باشد.
امروزه تخصص‌های علمی بسیار گسترده شده‌اند. حوزه علمیه نیز باید متناسب با این تغییرات، ورود تخصصی به علوم انسانی داشته باشد؛ علومی که مستقیماً با انسان، تربیت او، تعاملات اجتماعی، و مدیریت جامعه مرتبط‌اند. حوزه باید در تخصص‌هایی همچون سیاست، اقتصاد، مدیریت، فرهنگ، رسانه و هنر ورود پیدا کند تا بتواند پاسخگوی نیازهای جامعه باشد.
هر طلبه‌ای ابتدا چند سال را صرف فراگیری دروس عمومی می‌کند و سپس وارد مراحل تخصصی می‌شود. حوزه علمیه نیز باید با سرعت بیشتری خود را با این تغییرات تطبیق دهد. امروزه تلاش‌هایی برای توسعه رشته‌های تخصصی حوزه علمیه انجام شده است، اما همچنان نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر و تلاش بیشتر هستیم.
فرایند آموزشی حوزه نیز شبیه نظام پزشکی است؛ ابتدا آموزش‌های عمومی و سپس تخصصی. طلبه در سال‌های ابتدایی، علوم پایه را فرا می‌گیرد و سپس با توجه به استعداد و علاقه، وارد عرصه‌های تخصصی می‌شود. این فرایند آغاز شده اما سرعت و گستره آن هنوز کافی نیست. امیدواریم در استان خوزستان خوزستان هم حالا این دو سال این چند سال رشته ها تعدد بیشتری و اهتمام بیشتری بوده اما ان شاالله در سال پیش رو ما چند رشته جدید رو انشاالله رونمایی خواهیم کرد .
برای پاسخگویی به نیازها و اولویت‌های جامعه، باید رشته‌های متنوعی را در حوزه استان راه‌اندازی کنیم. این مسیر در حال اجراست و امیدواریم با یاری خدا بتوانیم سرعت مناسبی به این فرآیند ببخشیم. همچنین در زمینه اجتهاد، لازم است که شرایط را تسهیل و روند آن را تسریع کنیم تا طلبه‌های استان خوزستان بتوانند این مسیر را به‌درستی طی کنند. خوشبختانه، فضلای برجسته‌ای نیز در این مسیر تربیت شده‌اند که می‌توانند نقش مهمی در پیشبرد اهداف علمی و دینی ایفا کنند.
سؤال: چشم‌انداز حوزه علمیه خوزستان چیست و چه برنامه‌هایی برای توسعه آن در نظر گرفته شده است؟
پاسخ:
استان خوزستان از جهاتی با سایر استان‌ها متفاوت است. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این منطقه، تنوع قومیتی آن است. برخلاف برخی استان‌های دیگر که جمعیت آن‌ها غالباً از یک قوم تشکیل شده، خوزستان میزبان اقوام مختلف همچون عرب، لر، بختیاری و فارس است. این تنوع فرهنگی و قومی، ضرورت حضور حوزه‌های علمیه را در مناطق مختلف استان دوچندان می‌کند.
خوزستان استانی با ویژگی‌های منحصر به‌فرد نیازمند حضور حوزویانی از بطن همان اقوام است. این امر باعث شده تا در سراسر استان مدارس متعددی فعال باشند که هدف آن‌ها تأمین نیاز دینی مناطق مختلف است. یکی از اهداف اصلی حوزه علمیه خوزستان، تأمین نیازهای دینی مناطق مختلف از جمله شهرها، بخش‌ها و روستاهاست. حضور مبلغان در این مناطق به حفظ ارتباط میان مردم و دین کمک می‌کند و نقش حوزه را در برابر هجمه‌های فرهنگی و اجتماعی برجسته‌تر می‌سازد.
اما ظرفیت خوزستان فراتر از این‌هاست. استان ما از دیرباز استعدادهای علمی برجسته‌ای داشته و علمای بزرگی از این خطه برخاسته‌اند؛ شخصیت‌هایی همچون شیخ اعظم انصاری، شیخ شوشتری و سایر بزرگان علمی که تأثیرات عمیقی در علوم دینی و فقهی داشته‌اند. بر همین اساس، یکی از چشم‌اندازهای حوزه علمیه استان، تربیت نیروهای مستعد برای حضور در عرصه‌های علمی، فرهنگی و تبلیغی است. به همین جهت، راه‌اندازی رشته‌های تخصصی و تبدیل خوزستان به قطب علمی در عرصه حوزوی و حتی بین‌المللی، در چشم‌انداز حوزه استان قرار دارد.
ویژگی دیگر خوزستان، زبان عربی است که نیمی از مردم آن به آن مسلط‌اند. این ویژگی می‌تواند خوزستان را به پلی ارتباطی میان حوزه‌های علمیه ایران و دنیای عرب تبدیل کند.
نظر شما