به گزارش خبرگزاری حوزه، نشست علمی تربیت سیاسی و الزامات زمانه ما با حضور حجتالاسلام والمسلمین دکتر مهدی امیدی عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و دکتر محمدصادق خرسند، پژوهشگر علوم سیاسی و دبیر علمی نشست به همت خبرگزاری حوزه برگزار شد.
در ابتدای این نشست، محمد مهدی موسوی به عنوان دبیر علمی برنامه ضمن خیرمقدم به حاضران، اظهار داشت: مایلم این سؤال را برای شروع بحث مطرح کنم: منظورتان از تربیت سیاسی چیست؟ تربیت سیاسی دقیقاً به چه معناست؟ شاخصها و مؤلفههای اصلی آن چه مواردی هستند؟ و این مفهوم با توجه به وضعیت کنونی جامعه چه جایگاهی دارد؟
تربیت سیاسی باید آگاهانه، فعال و انگیزهمحور باشد
حجتالاسلام والمسلمین مهدی امیدی عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، گفت: تربیت سیاسی را بهمثابه یک فرایند میانمدت یا بلندمدت مینگرم که طی آن مجموعهای از آموزهها، ارزشها و رفتارهای اجتماعی و سیاسی به نسل جدید منتقل میشود.
وی در ادامه، آموزش را یکی از ارکان بنیادین در فرایند تربیت سیاسی برشمرد و اظهار داشت: وقتی میخواهیم یک فرهنگ را به نسل جدید منتقل کنیم، طبیعتاً نیاز داریم بخشی از این انتقال را به آموزش اختصاص دهیم. این آموزش باید بتواند ارزشهای حاکم، باورهای اصیل و رفتارهای مناسب اجتماعی را تبیین و تثبیت کند.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی گفت: علاوه بر آموزش، تحقیق نیز یکی دیگر از لوازم مهم تربیت سیاسی است:برای انتقال ارزشها و باورها، باید بستر پژوهش برای نسل جوان فراهم شود؛ بهگونهای که افراد بتوانند از طریق مواجهه با منابع و معارف اصیل، خود به فهم و باور برسند. این درک باید حاصل تحقیق و انتخاب آگاهانه باشد، نه تحمیل صرف.
وی در ادامه با تأکید بر تفاوت میان تربیت سیاسی و الزام قانونی گفت:تربیت سیاسی با اراده انسانها سروکار دارد. برخلاف قوانین که الزامآور و بیرونیاند، تربیت سیاسی زمینهای فراهم میکند که افراد با اختیار و اراده خود کنش سیاسی انجام دهند.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی هدف نهایی تربیت سیاسی را ایجاد توان مشارکت فعال و آگاهانه در عرصه سیاسی دانست و اظهار داشت: از رأی دادن تا نامزد شدن در انتخابات، شرکت در راهپیماییها، تظاهرات، و حضور در احزاب و نهادهای مدنی، همگی از جلوههای مشارکت سیاسیاند. اما این مشارکت زمانی ارزشمند است که آگاهانه و بصیرانه باشد.
وی تأکید کرد: آگاهی سیاسی باید صادق و دقیق باشد و تربیت سیاسی نقشی جدی در بصیرتافزایی دارد. بصیرت، از مهمترین ابعاد تربیت سیاسی است که افراد را نسبت به تحولات و منافع جامعهشان هوشیار میسازد.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی در بخش دیگری از سخنان خود نسبت به مشارکت سطحی و موسمی هشدار داد و گفت: برخی تنها در مقاطع خاص مثل انتخابات مشارکت دارند و در دیگر زمانها منفعلاند. تربیت سیاسی باید بهگونهای باشد که افراد را برای مشارکت دائمی، مسئولانه و فعال در امور اجتماعی و سیاسی تربیت کند.
وی در جمعبندی سخنان خود، تفاوت میان سواد سیاسی و تربیت سیاسی را چنین تبیین کرد:سواد سیاسی عمدتاً بر آموزش و ارتقاء سطح بینش افراد تمرکز دارد. اما تربیت سیاسی، علاوه بر بعد دانشی، به گرایش و انگیزه نیز توجه دارد. یعنی باید بتواند زمینهساز فعالیت اجتماعی آگاهانه و باانگیزه در افراد باشد.
جامعه ما گرایش فطری به مسائل سیاسی دارد؛ رسانهها باید تربیت سیاسی را جهتدهی کنند
موسوی، دبیر نشست علمی با اشاره به فضای عمومی جامعه و گرایش ذاتی مردم به مسائل سیاسی گفت:ما در جامعهای زندگی میکنیم که مردم بهصورت طبیعی و فراگیر به بحثهای سیاسی علاقهمند هستند. از گفتوگوهای رسانهای رسمی گرفته تا بحثهایی که در تاکسیها و محافل عمومی میان مردم جریان دارد، سیاست همیشه حضور دارد.
وی ادامه داد: سؤال اصلی این است که چگونه میتوان این ظرفیت عمومی را جهتدهی کرد؟ رسانهها، بهعنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای اجتماعی، چه وظیفهای در قبال این گرایش عمومی دارند؟ آیا نباید رسانهها تلاش کنند این بحثهای پراکنده و کوچهبازاری را به سمت تحلیلهای عمیقتر و آگاهانهتر سوق دهند؟
موسوی با تأکید بر نیاز جامعه به تحلیلهای عمیق و مبتنی بر شناخت واقعی مسائل سیاسی اظهار داشت:ما در شرایطی هستیم که اگر جامعه به فهم و درک عمیق سیاسی نرسد، شایعات و تحلیلهای سطحی بهسرعت در فضای مجازی گسترش مییابد و افکار عمومی را دچار انحراف میکند. این، تربیت سیاسی مورد نظر استاد امیدی را خدشهدار میسازد؛ تربیتی که بر آگاهی، اراده و بصیرت استوار است.
وی خاطرنشان کرد: رسالت رسانهها در چنین شرایطی این است که آموزش سیاسی را بهگونهای هدایت کنند که مردم به جای پذیرش سطحی اخبار، به درک عمیقتری از معادلات سیاسی جهانی و داخلی دست یابند. ما نیاز داریم به جامعهای که ادراک سیاسی صحیح داشته باشد و در جنگ شناختی امروز، از توان تحلیل و تشخیص بالایی برخوردار باشد.
تربیت سیاسی، رکن اساسی ثبات سیاسی است / رسانهها باید آموزش مشارکت مدنی را بر عهده بگیرند
دکتر محمدصادق خرسند، پژوهشگر علوم سیاسی با اشاره به اهمیت تربیت سیاسی در جامعه اظهار داشت: تربیت سیاسی فرآیندی است برای شکلدهی و پرورش نگرشها، ارزشها، هنجارها، دانش و مهارتهای سیاسی افراد جامعه، بهگونهای که بتوانند مشارکتی آگاهانه، فعالانه و نقادانه در عرصه سیاسی داشته باشند.
وی تصریح کرد: تربیت سیاسی صرفاً به معنای انتقال اطلاعات یا آموزشهای ساده نیست، بلکه هدف اصلی آن، پرورش تواناییهای تحلیلی، اخلاقی و نقادانه شهروندان است. در این چارچوب، باید افرادی تربیت شوند که علاوه بر آگاهی از وظایف و مسئولیتهای خود، در فرآیندهای جمعی و دموکراتیک نیز از نگاهی عمیق و اخلاقمحور برخوردار باشند.
خرسند در ادامه به مفهوم سواد سیاسی پرداخت و گفت: سواد سیاسی، یعنی مهارت و دانش برای شناسایی فرآیندها، ساختارها و مسائل سیاسی. افرادی که از سواد سیاسی برخوردارند، قادرند درک دقیقی از تحولات سیاسی داشته باشند و در آنها مشارکت کنند. این امر نیازمند آشنایی با مفاهیم پایهای چون قانون، دموکراسی، سازوکارهای انتخاباتی، و همچنین توانایی تحلیل اخبار سیاسی و تمایز میان اطلاعات جعلی و واقعی است.
وی با تأکید بر پیوستگی تربیت سیاسی و ثبات سیاسی بیان داشت: تربیت سیاسی و سواد سیاسی مکمل یکدیگرند و رکن اصلی دستیابی به ثبات سیاسی محسوب میشوند. تربیت سیاسی شهروندانی را میسازد که هم از نظام سیاسی شناخت دارند و هم توانایی مشارکت مؤثر در فرآیندهای سیاسی را پیدا میکنند. در جامعهای پیچیده همچون ایران، با ابعاد متنوع و درهمتنیده سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی، تربیت سیاسی نیازمند رویکردهای متنوع، زمینهمند و بومیسازیشده است.
خرسند به نقش رسانهها در این مسیر اشاره کرد و گفت:رسانهها باید تولید محتوای هوشمندانه، جذاب و دقیق را در اولویت قرار دهند. استفاده از پلتفرمهای متنوع همچون پادکستها، برنامههای صوتی و تصویری و ابزارهای نوین رسانهای بسیار مهم است. بهویژه در فضای بحرانی امروز جامعه، مقابله با اخبار جعلی اولویت دارد.
وی افزود: رسانهها باید آموزش مشارکت مدنی فعال را جایگزین گرایشهای رادیکال و تندروانه کنند. همچنین فعالان رسانهای باید نقش میانجی بیطرف را در فضای مجازی ایفا کنند و با گفتوگو میان دیدگاههای متنوع، از تبدیل فضای مجازی به محل نزاع جلوگیری کنند. آموزش خبرنگاران، تقویت نظارت رسانهای و نوآوری در تولید محتوا، بهویژه با توجه به سهم بالای فضای مجازی در اوقات فراغت جوانان، میتواند نقش مهمی در تدوین راهبردهای آینده داشته باشد.
ضرورت تبیین صحیح سیاست در جامعه از سوی نخبگان حوزه و دانشگاه
موسوی، دبیر نشست علمی، در سخنانی با اشاره به نسبت دین و سیاست در اندیشه امامین انقلاب، اظهار داشت: نگاه امام راحل و رهبر معظم انقلاب به سیاست، نگاهی دینی و تمدنی است. سیاست ما عین دیانت ماست؛ اما متأسفانه نتوانستهایم این مفهوم بنیادین را بهدرستی برای عموم مردم تبیین کنیم.
وی افزود: تعریف صحیح از سیاست، فهم آن بهعنوان تدبیر امور جامعه و روش اداره آن است. اما به نظر میرسد این معنا هنوز در لایههای مختلف جامعه بهدرستی درونی نشده و حتی برخی از اقشار مردم، سیاست را با مفاهیم منفی و توطئهآمیز مشابه میدانند.
موسوی بر لزوم ورود نخبگان حوزوی و دانشگاهی به این عرصه تأکید کرد و گفت: نخبگان باید در حوزههای تخصصی، سیاست را برای سطوح مختلف جامعه، بهویژه مدیران نظام، تبیین کنند. تصمیمسازیهای کلان، نیازمند تولید فکر و ایده در بستر اندیشکدهها و مجامع علمی است.
وی در ادامه خاطرنشان ساخت: ما امروز نیازمند تربیت نخبگان فکری هستیم که بتوانند درک صحیحی از سیاست اسلامی را در ساختارهای تصمیمگیری و اجرایی کشور تزریق کنند. این یکی از برکات دولت اسلامی است که باید آن را قدر دانست.
دبیر نشست علمی به نقش انجمنهای تخصصی حوزه اشاره کرد و گفت: برای مثال، انجمن مطالعات سیاسی حوزه میتواند مأمن طرح ایدهها و ارائه الگوهای بومی سیاستورزی باشد، بهگونهای که ارتباط میان نخبگان علمی و مدیران اجرایی برقرار گردد.
ضرورت بازنگری در نظام آموزش، پژوهش و تبلیغ حوزههای علمیه در پرتو انقلاب اسلامی
حجتالاسلام والمسلمین امیدی با تأکید بر اهمیت بازتعریف کارکردهای حوزه در گفتمان انقلاب اسلامی، اظهار داشت: برای تحلیل نقش حوزههای علمیه باید از منظر فلسفه شکلگیری آنها ورود کرد. حوزه تنها یک نهاد آموزشی نیست، بلکه رسالتهای چندگانهای از جمله آموزش، پژوهش، تبلیغ و اقامه دین بر دوش دارد.
وی با تمرکز بر بخش آموزش، تصریح کرد: حوزه باید در تراز انقلاب اسلامی به گونهای ارتقا یابد که فارغالتحصیلان آن، هم به ادبیات جهانی آشنا باشند و هم از توان اجتهادی لازم برای پاسخگویی به نیازهای فکری و معرفتی جهان برخوردار شوند.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی خاطرنشان کرد: باید در برخی حوزهها نخبگان برجستهای تربیت شوند که بتوانند در سطح جهانی ایفای نقش کنند.
این عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) در ادامه به چالشهای موجود در عرصه پژوهش پرداخت و گفت: ادبیات پژوهشی ما به گونهای نیست که حتی نخبگان داخلی آن را درک کنند، چه رسد به اندیشمندان خارجی. لازم است قلم ما بهگونهای ارتقاء یابد که اندیشمندان سایر کشورها بتوانند مفاهیم اندیشه دینی ما را بفهمند و با آن ارتباط برقرار کنند.
وی به اهمیت تبلیغ جامع اسلام اشاره کرد و اظهار داشت: تبلیغ دین تنها به بیان احکام فردی محدود نمیشود. یکی از ارکان مهم دین، سیاست است. نباید از واژه سیاست گریزان باشیم. سیاست در لغت به معنای تدبیر امور است، از تدبیر نفس و منزل تا تدبیر جامعه.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از معانی سیاست، حکمرانی است. اداره جامعه، سامانمندی و نظم اجتماعی، از لوازم عقلی حیات انسانیاند. بدون سیاست، قانون و نظم، امکان برپایی جامعه مطلوب وجود ندارد.
سیاست، بستر تحقق ارزشهای الهی در جامعه است
حجتالاسلام والمسلمین امیدی با اشاره به برخی نگاههای نادرست به مقوله سیاست، تصریح کرد: باید حوزههای علمیه این بحث را به زبان ساده برای عموم مردم تبیین کنند. وقتی گفته میشود سیاست چیز بدی است، باید این پرسش مطرح شود که مگر سیاست پیگیر عدالت نیست؟ آیا عدالت امری ناپسند است؟
وی ادامه داد: آیا در سیاست به دنبال آزادیهای اجتماعی نیستیم؟ آیا آزادی اجتماعی نکتهای منفی است؟ ما در سیاست به دنبال استقلال هستیم؛ و مگر استقلال بد است؟ در حقیقت بسیاری از ارزشها و مطالبات اساسی بشر در بستر سیاست دنبال میشوند. ما نباید فریب این انگاره را بخوریم که سیاست امری ذاتاً منفی است.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی با اشاره به نفوذ برخی خوانشهای خاص از سیاست در فضای فکری جامعه گفت: حتی در ادبیات غرب نیز، تعبیر ماکیاولیستی از سیاست، که بر پایه جدایی اخلاق از سیاست است، مورد انتقادهای فراوان قرار گرفته است. درست است که نیکولو ماکیاولی در دوره رنسانس این نگاه را ترویج داد و برخی او را پدر علم سیاست مدرن دانستند، اما در همان غرب نیز عدهای بهشدت با این رویکرد مخالفت کردند.
وی افزود: نگاه ماکیاولی این است که ضرورتی ندارد متخلق به اخلاق باشی، بلکه تنها تظاهر به اخلاق کافی است؛ یا نیازی نیست دیندار باشی، فقط تظاهر به دین بکن. هدف سیاست، صرفاً پیگیری قدرت است. اما این نگاه، تنها یکی از خوانشهای سیاست در غرب است که متأسفانه بهعنوان تنها تفسیر ممکن به ما تحمیل شده است. در حالی که سیاست میتواند بستر تحقق ارزشهای مطلوبی چون عدالت، آزادی، کرامت و رشد اجتماعی باشد.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) در بخش دیگری از سخنان خود به مسئله اقامه دین پرداخت و تأکید کرد: نخبه حوزوی باید دغدغه اقامه دین داشته باشد. قرآن کریم فرمان میدهد: أقیموا الدین و لا تتفرقوا فیه؛ یعنی اقامه دین باید به صورت وحدتیافته و ساختاری صورت گیرد، نه بهصورت پراکنده و فردی.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی ادامه داد: نمیتوان اقامه دین را به اقدامهای جزیرهای محدود کرد. نیازمند یک نظام هماهنگ هستیم که بتواند مأموریتهای اقامه دین را بهصورت نهادی و سازمانیافته تحقق ببخشد. این کار تنها از طریق یک نظام سیاسی امکانپذیر است.
وی خاطرنشان کرد: اقامه دین، نیازمند سازوکارهای سیاسی، ساختارهای اجتماعی و نهادهایی است که بتوانند دین را در عرصه اجتماعی و عمومی اجرا کنند. بدون این نهادها، اقامه واقعی دین ممکن نیست.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی در تبیین نسبت دین و سیاست، بر ضرورت شکلگیری فرایندهای سیاسی و نهادهای اجتماعی برای اقامه دین تأکید کرد و گفت: برای اقامه دین، نیازمند فرایندهای سیاسی، نهادهای اجتماعی فعال در عرصه سیاست، و گروههای اجتماعی-سیاسی هستیم که بتوانند در ساحت عمومی نقشآفرینی کنند.
وی ادامه داد: به نخبگانی نیاز داریم که در عرصه سیاست، حضوری فعال داشته باشند و بتوانند دین را در عرصه عمومی اقامه کنند. این نیازها، جزء الزامات اساسی تحقق دین در سطح جامعه هستند و باید از سوی متولیان امر مورد توجه قرار گیرند.
وی با تأکید بر نقش دانشگاهها در تحقق این مأموریت، تصریح کرد: دانشگاه نیز در این فرآیند نقش تعیینکنندهای دارد. دانشگاه تنها محل آموزش نیست، بلکه دارای فلسفهای وجودی است. اگر بنا باشد که دانشگاهها بهصورت تقلیدی صرف، آموزههای غربی در حوزه معارف و علوم سیاسی را بیاموزند و همان مسیر را دنبال کنند، چگونه میتوانند استقلال فکری، آزادی فرهنگی و مردمسالاری دینی را محقق کنند؟
حجتالاسلام والمسلمین امیدی افزود: در بخش آموزش دانشگاهی باید به مباحث دینی و علوم انسانی اسلامی توجه ویژهای شود. این علوم باید هم در فضای آموزشی و هم در فضای پژوهشی دانشگاهها مورد استفاده قرار گیرد و نخبگان دانشگاهی بر اهمیت آن تأکید داشته باشند.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: در بخش پژوهش نیز دانشگاه باید به این پرسش پاسخ دهد که ما بهعنوان یک نظام سیاسی مستقل، چه حرفی برای جهان داریم؟ این ادبیات باید توسط دانشگاه تولید و به دیگران منتقل شود. اگر یک فارغالتحصیل دانشگاهی بخواهد همان دموکراسی غربی را در آن جوامع بازگو کند، سخن تازهای نگفته است؛ زیرا آنها خود بهتر از ما با مفاهیم و کارکردهای دموکراسی آشنا هستند
وی ادامه داد: دانشگاه باید ادبیات جدیدی بر پایه معرفت دینی و نیازهای نظام اسلامی تولید کند. این ادبیات به تقویت سبک مدیریت جامعهای کمک میکند که برآمده از اهداف و خواست مردم در انقلاب اسلامی است.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی با اشاره به ضرورت بازخوانی اهداف انقلاب، افزود: انقلاب اسلامی اهداف مشخصی داشت و مردم با انگیزههایی روشن قیام کردند. اگر این اهداف بهدرستی شناخته شوند، میتوان مدلی از مدیریت را طراحی کرد که پیگیر آن مطالبات باشد. طبیعتاً در این مسیر با نقاط ضعف و قوت مواجه هستیم که باید نقاط ضعف شناسایی و نقاط قوت تقویت شوند.
وی بر نقش دانشگاه در گفتمانسازی سیاسی تأکید کرد و گفت: دانشگاهها باید در زمینه فهم نظامسازی سیاسی و فرایندهای سیاسی، نقشآفرینی کنند و گفتمانی مستقل در برابر قدرتهای جهانی شکل دهند. تقابل با سلطه جهانی نیازمند شکلگیری یک گفتمان اصیل و مبتنی بر اندیشه اسلامی است که توسط نخبگان دانشگاهی پرورانده شده باشد. باید ادبیاتی متناسب با این گفتمان تولید شود تا بتوان در برابر موج جهانیسازی فرهنگی و سیاسی ایستادگی کرد.
ظرفیت دانشگاه و نخبگان سیاسی برای همفکری در فضای جدید ضرورت دارد
موسوی ضمن ابراز خرسندی از فضای نشست گفت: من نقطهای بسیار مهم را دوست دارم مطرح کنم. چون خودتان در دانشگاه حضور دارید و با عزیزان دانشگاهی و دانشجویان در ارتباط هستید و تدریس میکنید، میخواهم درباره استفاده از ظرفیت دانشگاه در این برهه زمانی صحبت کنم.
وی افزود: در دو زمینه باید توجه ویژه شود؛ نخست در زمینه تولید محتوا و دوم در زمینه همفکری. سؤال این است که در این نشستها و فضای جدید چقدر از ظرفیت دانشگاه استفاده شده است؟
موسوی با اشاره به فضای نوین تکنولوژیکی گفت: امروزه ما با فضای جدیدی مواجهیم که عمدتاً مبتنی بر فناوری اطلاعات، شبکههای اجتماعی و فضای مجازی است؛ جایی که هر کس به نوعی در آن حضور دارد و فعالیت میکند.
وی ادامه داد: سؤال اصلی این است که چگونه میتوان از ظرفیت دانشگاه، بهویژه نخبگان سیاسی و کارشناسان علوم سیاسی که در دانشگاه حضور دارند، برای همفکری و تولید محتوای موثر در این فضای جدید بهره برد؟
ناکارآمدی فضای رسانهای و ضعف تولید محتوای مستقل دانشگاهی در فضای مجازی
دکتر محمد صادق خرسند، پژوهشگر علوم سیاسی، ضمن بیان دغدغههای خود درباره وضعیت فضای مجازی و تأثیرات آن بر نسل جوان اظهار داشت: مدتهاست در دانشگاه فعالیت دارم و متأسفانه شاهد این هستم که در فضای مجازی و پذیرش محتواهای ساخت بیگانگان، بهویژه غربیها، کاملاً شکست خوردهایم. ظرفیت ما در این حوزه بسیار ضعیف است و بسیاری از دریافتهای نسل جوان بخصوص دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، کمتر مبتنی بر محتواهای بومی است و عمدتاً تحت تأثیر محتواهای تولیدی بیگانگان و حتی دشمنان فرهنگ و آداب و رسوم ما قرار دارند.
وی تأکید کرد: ریشه بسیاری از مشکلات ما به کمبود تربیت صحیح سیاسی برمیگردد. اولین گام آشنایی دانشجویان با مفهوم سواد رسانهای است؛ به نظر من سواد رسانهای مقدم بر سواد سیاسی است. متأسفانه در دانشگاهها مشاهده میکنم برخی اساتید برخوردهای نامناسبی با دانشجویانی دارند که ممکن است اطلاعات نادرست ارائه دهند.
وی ادامه داد: دانشجویان ذاتاً پاک و پذیرای آموزش صحیح هستند. اگر به آنها با سند، مدرک و با منطق و اخلاق آموزش داده شود، بهراحتی قبول میکنند. در یکی از کلاسها کلیپی آموزشی تهیه کردیم که پس از نمایش، تاثیر بسیار مثبتی داشت و توانست ذهن دانشجویان را اصلاح کند. این نشان میدهد که با آموزش درست میتوان از نفوذ اطلاعات نادرست جلوگیری کرد.
خرسند افزود: برای ارتقای سطح سواد رسانهای و سیاسی باید آموزشها از مدارس آغاز شود و تا دانشگاه ادامه یابد. متأسفانه عقبماندگی ما در این زمینه یکی از نقاط ضعف اساسی است که دشمنان از آن بهرهبرداری میکنند.
لزوم بازنگری در روشهای اقناعسازی و همافزایی حوزه و دانشگاه برای تربیت سیاسی بومی
وی بیان کرد: روش اقناعسازی نیازمند بازنگری کلی و جامع است تا متناسب با نسل جدید تنظیم شود. همچنین حوزه و دانشگاه میتوانند با همکاری گسترده، به تولید و ارائه محتواهای آموزشی مشترک بپردازند؛ از جمله تدوین کتابهای درسی و برگزاری دورههای آموزشی مشترک.
وی افزود: ایجاد فضای گفتگوی بین نخبگان حوزه و دانشگاه، میتواند به طراحی الگوی بومی موفق تربیت سیاسی در کشور منجر شود. این الگو باید هم ارزشهای اسلامی و هم اقتضائات بومی را در نظر بگیرد تا بهعنوان راهنمای آموزشی از مدارس تا دانشگاه مورد استفاده قرار گیرد.
ضرورت رویکرد متوازن در تربیت سیاسی؛ تأکید بر آگاهی، مسئولیتپذیری و نقد سازنده
حجتالاسلام والمسلمین مهدی امیدی به اهمیت انتخاب الگوها و روشهای مناسب در این حوزه پرداخت و اظهار داشت: ما الگوهای متعددی در تربیت سیاسی داریم و باید دقت کنیم که با کدام الگو وارد این حوزه میشویم. همچنین لازم است روشهای مختلف تربیت سیاسی بهخوبی شناخته شود و چالشها و موانع پیشرو به دقت بررسی گردد.
وی آگاهی سیاسی را یکی از مهمترین مسائل در تربیت سیاسی عنوان کرد و افزود: افرادی که وارد این حوزه میشوند باید مبانی و اصول نظام حاکم را بهدرستی بشناسند. همچنین حقوق و تکالیف شهروندی باید برای آنان کاملاً روشن باشد تا در انجام فعالیتهای سیاسی با حقوق دیگر شهروندان تعارض ایجاد نشود و حس مسئولیتپذیری در آنها تقویت گردد.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی بر شناخت دقیق ساختارهای حکومتی تأکید کرد و گفت: وظایف و کارکرد نهادهایی همچون شورای نگهبان و مجلس خبرگان باید به روشنی به نسل آینده آموزش داده شود. همچنین مسائل کلان داخلی و بینالمللی نیز باید به طور کامل منتقل شود تا آگاهی نسل جدید افزایش یابد.
وی در خصوص نگرش سیاسی یادآور شد: هدف از تربیت سیاسی، تحمیل ایدئولوژی خاص یا ساخت جامعهای توتالیتر نیست، بلکه ارتقای آگاهی سیاسی افراد است تا با اختیار و اراده خود انتخابهای سیاسیشان را انجام دهند.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی بیان داشت: باید باور، ایمان و اعتقاد نسبت به مشروعیت نظام در افراد تقویت شود.
وی بر ضرورت رویکرد انتقادی در تربیت سیاسی تأکید کرد و گفت: تحلیل و نقد سازنده باید بخشی از فرآیند تربیت سیاسی باشد؛ اما نباید این نقد صرفاً به معنای حمله به نظام تعبیر شود.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی در سخنانی تأکید کرد: رویه انتقادی و تحلیلگری باید در افراد تقویت شود. منظور از انتقاد صرفاً نقد به نظام نیست، بلکه باید توانایی نکتهسنجی و مطالعه دقیق در میان افراد ایجاد شود.
وی افزود: نباید به سرعت به برداشتهای یکجانبه پرداخت، بلکه باید با عقلانیت و دقت همه جوانب بررسی شود. آداب گفتوگو باید در افراد تقویت و استقبال از نظرات مختلف آموزش داده شود. همچنین موضوع استقلالطلبی باید به درستی به افراد منتقل شود.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی با اشاره به اهمیت مشارکت سیاسی گفت: باید تلاش کنیم افراد فعالانه در انتخابات، احزاب، نهادها و گروههای سیاسی نقشآفرینی کنند و در تظاهرات و راهپیماییها حضور داشته باشند؛ زیرا این موارد گاهی ضرورت نظام سیاسی و گاهی ضرورت یک حرکت جهانی است.
وی نمونهای از اهمیت مشارکت را حمایت دانشگاههای جهان از مردم فلسطین عنوان کرد و اظهار داشت: در دانشگاههای ما این نوع حرکتها کمرنگتر است، در حالی که ما داعیهدار دفاع از فلسطین هستیم و نظام نیز همین رویکرد را دارد. بنابراین لازم است جریانهای مردمی و راهپیماییهای مرتبط تقویت شود.
حجتالاسلام والمسلمین امیدی همچنین بر ضرورت حضور فعالانه در فضای مجازی تأکید کرد و افزود: در این زمینه حوزههای علمیه و نخبگان انقلابی دانشگاهی باید وارد عمل شوند تا حمایت و پوشش لازم را فراهم کنند.
تربیت صحیح سیاسی و اهمیت آن
خرسند به تربیت صحیح سیاسی اشاره کرد و گفت: این تربیت باید مبتنی بر توجه به ارزشهای دموکراتیک و مشارکت فعال مردم در عرصههای سیاسی باشد. همچنین لازم است به تنوع فرهنگی و قومی جامعه احترام گذاشته شود و تفکر انتقادی و گفتگوی سازنده در میان افراد تقویت گردد.
وی افزود: در جامعه کنونی ایران دو نوع گفتگوی بین نسلی بسیار حیاتی است؛ نخست گفتگوی حفظ هویت بومی و دوم، گفتگو در حوزه تربیت اخلاق سیاسی.
وی تربیت اخلاق سیاسی را وظیفه اصلی حوزههای علمیه دانست و توضیح داد: اخلاق سیاسی یعنی هم نخبگان سیاسی و هم شهروندان عادی باید به شفافیت، پاسخگویی و مسئولیتپذیری توجه ویژه داشته باشند. توجه خاص به نسل جوان که موتور محرک آینده کشور است، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا باید تابآوری اجتماعی و سیاسی آنان افزایش یابد.
خرسند همچنین به نقش دانشگاهها در تربیت سیاسی اشاره و خاطرنشان کرد: دانشگاهها وظیفه تربیت اراده سیاسی فعال در جامعه و بومیسازی دانش را بر عهده دارند. این فرایند باید به صورت علمی، عملی و مبتنی بر آزمون و خطا انجام شود تا پاسخگوی نیازهای جامعه باشد.
وی در ادامه به نقش رسانهها پرداخت و گفت: پیشنهاد من این است که رسانهها نقش متعالیگری خود را در تربیت سیاسی ایفا کنند؛ به این معنا که رسانهها باید به طور فعال در بازتاب و ترویج آموزههای صحیح سیاسی حضور داشته باشند و به ارتقای سطح آگاهی سیاسی جامعه کمک کنند. خرسند تاکید کرد که رسانهها باید در این مسیر فعال و تأثیرگذار باشند و همراهی نخبگان سیاسی و رسانهای ضروری است.
خرسند بر ضرورت برگزاری نشستهای مشترک میان فعالان سیاسی و رسانهها تأکید کرد و افزود: این نشستها باید اولویتهای سیاسی و رسانهای را بررسی کنند و به توسعه الگوهای موفق تربیت سیاسی کمک نمایند. هماهنگی میان این دو حوزه میتواند باعث تحقق بومیسازی آموزشهای سیاسی و ارتقای کیفیت تربیت سیاسی شود.
وی خاطرنشان کرد: تربیت سیاسی باید در بستر تعامل مستمر میان حوزه، دانشگاه، رسانه و جامعه نخبگانی شکل گیرد تا بتواند پاسخگوی نیازهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور باشد.
پژوهشگر علوم سیاسی، در ادامه به اهمیت رویکرد میانرشتهای و تمرکز بر بومیسازی الگوی تربیت سیاسی اشاره کرد. و با تأکید بر ضرورت انطباق تربیت سیاسی با فرهنگ، تاریخ و روحیه ملی ایران، اظهار داشت:باید الگویی برای تربیت سیاسی تدوین شود که هم ارزشهای اسلامی را در بر داشته باشد و هم اقتضائات بومی و ملی کشور را به دقت لحاظ کند.
دکتر خرسند با تأکید بر نقش کلیدی حوزه و دانشگاه افزود:این دو نهاد، دو رکن اساسی و مکمل هستند که میتوانند به شکل مستقیم در پرورش نسلی جوان و پویا که به سمت ایجاد جامعهای جامع و آرمانی حرکت میکند، مؤثر باشند.
وی همچنین به چالشهای پیشرو در زمینه فعالیت رسانهای در تربیت سیاسی اشاره کرد و تصریح نمود:کار رسانهای در این حوزه بسیار دشوار است و نیازمند برنامهریزی بلندمدت و تلاش مستمر است. امیدوارم به زودی شاهد اتفاقات مثبت و ملموس در این زمینه باشیم.
دکتر خرسند در پایان ضمن ابراز امیدواری به آینده، بر لزوم همکاری میان نهادهای مختلف برای تحقق تربیت سیاسی مؤثر و کارآمد تأکید کرد.
انتهای پیام
نظر شما