به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجتالاسلام حسین نیک عضو حلقه اجتهادی فقه الاجتماع مدرسه عالی فقاهت عالم محمد(علیهم السلام)، روز گذشته در نشست تخصصی بررسی نظریات فقه الاجتماع امام خمینی(ره) که در مدرسه عالی فقاهت حرم مطهر رضوی برگزار شد، اظهار داشت: مراد ما از «تفسیر اجتماعی قرآن» سه معنای محتمل است که باید از یکدیگر تفکیک شوند.
وی در تبیین این معانی تصریح کرد: نخست، آن است که مفسر با بهرهگیری از علوم اجتماعی و مفاهیم جامعهشناختی به سراغ آیات قرآن برود و آنها را بر اساس نظریههای جامعهشناسی تفسیر کند، این معنا ممکن است به نوعی تحمیل نظریه بر آیات قرآن منجر شود که با خلوص استنطاقی قرآن ناسازگار است.
عضو حلقه اجتهادی فقه الاجتماع مدرسه عالی فقاهت ادامه داد: معنای دوم، مراجعه به آیاتی است که موضوعات اجتماعی در آنها بهطور مستقیم طرح شده و صرفاً به بررسی این آیات پرداخته شود که در این صورت دامنه تفسیر اجتماعی بسیار محدود خواهد شد.
وی معنای سوم را جامعتر دانست و گفت: تفسیر با رویکرد اجتماعی، به معنای فهم آیات قرآن در افق اجتماعی است، به گونهای که حتی آیات به ظاهر فردی نیز با نگاه به نسبتهای میان فرد و دیگری، در قالب اجتماعی قابل تفسیر باشند، از این منظر، بسیاری از کنشهای دینی و اخلاقی نیز واجد بُعد اجتماعیاند.
حجتالاسلام نیک، به چالش انحلال مخاطبین در برخی نظریات فقهی اشاره کرد و یادآور شد: اگر در فقه، نظریه انحلال در خطابات پذیرفته شود، بسیاری از آیات قرآن از شمول اجتماعی خارج خواهند شد؛ زیرا ویژگیهایی چون قدرت، التفات، ایمان و نبود جهل یا فسق، در انحلال خطاب مؤثر هستند.
وی تصریح کرد: نظریه «خطابات قانونیه» امام خمینی(ره) میتواند بسیاری از چالشهای فقه اجتماعی را مرتفع سازد.
حجت الاسلام نیک توضیح داد: مطابق این نظریه، شارع مقدس احکام خود را بهصورت کلی و قانونی به تمام مکلفان اعلام میکند. تحقق این احکام مشروط به رعایت ملاکها در مقام فعلیت است، نه در مقام ثبوت خطاب.
وی اظهار کرد: بنابراین، حتی کسانی که در شرایط فعلی فاقد قدرت یا امکان اجرای حکم هستند، باز هم مشمول این خطاب کلیاند و موظفاند برای تحقق شرایط لازم، تلاش و برنامهریزی کنند.
عضو حلقه اجتهادی فقه الاجتماع مدرسه عالی فقاهت تأکید کرد: این نگاه، مسئولیتپذیری اجتماعی را تقویت میکند و مکلفان را به مشارکت فعال در تحقق احکام الهی و ساخت جامعه اسلامی فرامیخواند.
وی با اشاره به تلاش شهید سید مصطفی خمینی(ره) در تفسیر اجتماعی قرآن بر مبنای نظریه خطابات قانونیه، ادامه داد: ایشان در جلد سوم تفسیر خود، صفحه ۴۲۶ و نیز جلد چهارم صفحه ۳۱۰، همچنین در جلد پنجم، در موارد متعددی از این مبنا برای پاسخ به اشکالاتی نظیر شمول تکالیف نسبت به کفار یا جاهل مرکب بهره گرفتهاند.
عضو حلقه اجتهادی فقه الاجتماع مدرسه عالی فقاهت تأکید کرد: بهرهگیری از این نظریه در تفسیر اجتماعی قرآن، ثمرات مهمی در پی دارد. بهعنوان نمونه، تکلیف به امر به معروف و نهی از منکر، حتی نسبت به فرد فاقد قدرت نیز مطرح میشود و او مکلف است شرایط لازم را برای تحقق این فریضه فراهم کند.
وی ادامه داد: تکالیفی چون جهاد، پرداخت خمس و زکات و سایر احکام اجتماعی نیز در پرتو این مبنا، شمول بیشتری مییابند و همه افراد، با هر سطحی از آمادگی، مخاطب آنها محسوب میشوند.
حجتالاسلام نیک خاطرنشان کرد: نظریه «خطابات قانونیه» امام خمینی(ره) میتواند افقهای تازهای در تفسیر اجتماعی قرآن بگشاید و زمینه فهمی عمیقتر و گستردهتر از آیات الهی را فراهم سازد.
وی افزود: این نظریه ظرفیتهای قابلتوجهی برای توسعه نگاه اجتماعی به آیات قرآن و گسترش دامنه مخاطبان تکالیف الهی در جامعه ایمانی ایجاد میکند.
وی یادآور شد: این رویکرد، یکی از مبانی مهم در تولید فقه اجتماعی و طراحی نظامهای اجتماعی مبتنی بر آموزههای قرآن کریم بهشمار میرود.
انتهای پیام. /
نظر شما