حجتالاسلام والمسلمین نوروزی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان، همزمان با نشست تخصصی دوره تقریرنویسی درس خارج سال ۱۴۰۴ در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در مشهد، با اشاره به ضرورت بازنگری در روندهای آموزشی، بیان کرد: اقدام مدیریت پژوهش حوزه علمیه خراسان در برگزاری دوره تمهیدی ویژه طلاب درس خارج و تقسیم این دوره به دو بخش نشستها و کارگاههای تخصصی، نقطه عطفی در افزایش بهرهوری علمی این عرصه بهشمار میرود.
وی اضافه کرد: برگزاری کارگاهها با حضور اساتید مجرب و با جمعیت محدود، زمینه را فراهم ساخت تا طلاب بهصورت ملموس و عملی با قواعد و نکات تخصصی تقریرنویسی آشنا شوند و این نوآوری را میتوان از مهمترین اقدامات سال جاری ارزیابی کرد.
پیوستگی تاریخی و نقش تقریرنویسی در علوم حوزوی
حجتالاسلام والمسلمین نوروزی با تأکید بر اهمیت جایگاه تقریرنویسی در سنت علمی شیعه، اظهار داشت: تقریرنویسی، پیشینهای طولانی در تاریخ تشیع دارد و آنچه امروز بهعنوان تقریرنویسی رایج است، شکل تکاملیافته املاءنویسی در قرون پیشین محسوب میشود.
وی اضافه کرد: اهتمام اصحاب ائمه علیهمالسلام و علمای سلف به کتابت احادیث، بستر را برای تبدیل فرآیند یادداشتبرداری از تعالیم امامان معصوم علیهمالسلام به سنت تقریرنویسی فراهم ساخت؛ سنتی که امروزه شیعه آن را بهعنوان ابزاری دقیق برای ضبط و انتقال نکات کلیدی، استدلالها و نظریات اساتید میشناسد. بر همین اساس، تقریرنویسی پل ارتباطی ماندگار میان استاد و دانشپژوه و یکی از ارکان علوم نقلی در حوزه علمیه است.
مهارتهای ضروری برای نگارش تقریرات؛ نقش منبعشناسی و روشهای علمی
استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه نگارش تقریر اثربخش و علمی، مستلزم تسلط کامل طلاب بر مهارتهای پژوهشی است تا متن ارائهشده همراستا با استانداردهای علمی و نیازهای پژوهشی حوزه باشد، گفت: منبعشناسی و توانایی مراجعه به منابع اصیل در هر رشته، عنصری ضروری برای طلاب درس خارج بهشمار میآید و شناخت مبانی و مکاتب فقهی و اصولی، آشنایی با تقریرات و آثار فقهی علمای برجسته، جزء واجبات علمی این سطح محسوب میشود. علاوه بر این، رعایت اصول نگارش آکادمیک، فصلبندی منطقی مباحث، تبویب نظاممند، ارجاعدهی صحیح و رعایت اصول حل مسئله در حوزه فقه و اصول از دیگر محورهایی هستند که هر طلبه باید آگاهی کافی نسبت به آن داشته باشد. همچنین تسلط بر استدلالورزی، نقد ادله نقلی و ایجاد انسجام منطقی در تقریرات، بخش جداییناپذیر از فرآیند نگارش گزارشهای علمی دروس خارج بهشمار میرود.
تقریرنویسی؛ بستری برای تمرین اجتهاد و انتقال میراث اجتهادی
وی با بیان اینکه دوره درس خارج بهمنزله کارورزی عملی ملکه اجتهاد در حوزههای علمیه است، خاطرنشان کرد: تقریرنویسی یکی از مهمترین عرصههای تمرینی برای پویایی اندیشه اجتهادی طلاب است. یادداشتبرداری مستمر و دقیق مطالب مطروحه توسط استاد، بهصورت تدریجی به تقویت ملکه استنباط علمی و ارتقای قدرت اجتهاد در ذهن پژوهشگر میانجامد. تاکید علمای بزرگ حوزه بر این اصل که «قید العلم الکتابة» از همین جهت بوده است؛ چراکه نهتنها اجتهادپژوهی با این روش تمرین میشود، بلکه عمده منابعی که امروز از بزرگان علوم فقهی و اصولی در اختیار ما قرار دارد، حاصل تقریرات عالمان سلف است. شناخت روش اجتهادی هر یک از بزرگان از خلال بررسی همین تقریرات امکانپذیر خواهد بود و این جایگاه تقریرنویسی را در ساخت هویت علمی حوزه علمیه بیش از پیش نمایان میسازد.
آسیبشناسی و ضرورت تحول ساختاری در روند تقریرنویسی دروس خارج
حجتالاسلام والمسلمین نوروزی با اشاره به برخی آسیبهای موجود در فرآیند تقریرنویسی، خاطرنشان ساخت: یکی از چالشهای فعلی دروس خارج، انتقال مطالب به شیوه املایی توسط برخی اساتید است که موجب شده تقریرات شاگردان، تکرار عین کلمات القاشده باشد؛ رویکردی که نمیتواند منجر به تولید محتوای نو، منسجم و عمیق شود. متن یکنواختی که بدینسان شکل میگیرد، ارزش آموزشی و پژوهشی را تا حد زیادی کاهش میدهد.
وی ادامه داد: بنابراین، ایجاد تحول بنیادی در شیوه تقریرنویسی، ضرورتی انکارناپذیر است تا خروجی کلاسهای درس خارج، صرفاً در قالب تقریرات مکرر و تکراری محدود نماند و تدوین مقالات علمی، طرحهای پژوهشی و پروژههای کلان متناسب با مباحث فقهی یا اصولی مطرحشده در فرآیند تدریس، در دستور کار قرار گیرد.
پیشنهادها و افقهای پیشرو برای ارتقاء نظام تقریرنویسی حوزه
استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان با تاکید بر ابعاد علمی و راهبردی چنین تحولاتی اظهار داشت: اگر این پیشنهادات عملیاتی شود، شاهد آثار شاخص و دستاوردهای ارزشمند در زمینه تولید علم و تقویت بنیانهای نظری حوزه خواهیم بود و بسترهایی برای ترویج اندیشهها و مبانی فقهی و اصولی اساتید فراهم میشود.
وی خاطرنشان کرد: بر این اساس، توصیه میشود حداقل بهعنوان جایگزینی اختیاری، نگارش مقالات علمی و پژوهشی و تدوین طرحهای کلان پژوهشی در برنامههای آموزشی حوزه جدیتر پیگیری گردد تا به تدریج تقریرنویسی از سطح املای صرف به خلق دانش نوین و پاسخ به مسائل روزآمد حوزه ارتقاء یابد.
حجتالاسلام والمسلمین نوروزی در پایان بیان داشت: امید است مسیر مورد تاکید، در معاونت علمی حوزه علمیه خراسان مورد بررسی کارشناسانه قرار گرفته و با تصویب آن، شکوفایی و رشد چشمگیری در عرصه تقریرنویسی و غنای مباحث دروس خارج رقم بخورد
نظر شما