ضرورت توسعه هوش مصنوعی بومی در عرصه علوم و فرهنگ اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، محمدرضا قاسمی، دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه، در هشتمین نشست هیئت اندیشه‌ورز روایت پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی که صبح ۱۸ خرداد در خبرگزاری رسا برگزار شد، به تشریح چالش‌ها و راهکارهای توسعه فناوری‌های هوشمند در عرصه علوم و فرهنگ اسلامی پرداخت. وی بر لزوم حرکت به سمت هوش مصنوعی بومی و تقویت سرویس‌های ملی با رویکردی هم‌افزا میان نهادهای حوزوی و دانشگاهی تأکید کرد.

قاسمی با اشاره به وابستگی فعلی به پلتفرم‌های غربی در حوزه پردازش زبان و تولید محتوا، هشدار داد: یکی از چالش‌های جدی در عرصه خبر، پژوهش و حتی تبلیغ دینی، استفاده از سرویس‌های هوش مصنوعی مانند ChatGPT یا Gemini است که با فرهنگ و ارزش‌های اسلامی سازگاری ندارند. این نرم‌افزارها ممکن است در تولید یا ترجمه متون اسلامی، تحریف‌هایی ایجاد کنند یا حتی به‌صورت هدفمند یا ناخواسته، محتوای غیردینی را ترویج دهند.

وی خاطرنشان کرد: متخصصان حوزه و دانشگاه می‌توانند با طراحی دستیارهای هوشمند بومی که بر پایه داده‌ها و اندیشه اسلامی معماری شده‌اند، این خلأ را پر کنند.

دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه با انتقاد از عدم اولویت‌دهی به علوم انسانی اسلامی در توسعه فناوری، تصریح کرد: نباید هوش مصنوعی صرفاً در خدمت صنایع یا سرگرمی قرار گیرد، بلکه باید از ایجاد مزارع پردازشی (GPU Farm) ویژه علوم انسانی و اسلامی حمایت شود. شرکت‌های غربی سالانه میلیاردها دلار برای آموزش مدل‌های زبانی هزینه می‌کنند و ما هم با سرمایه‌گذاری هدفمند و استفاده از داده‌های مراکز حوزوی، می‌توانیم با هزینه‌ای به‌مراتب کمتر، مدل‌های اختصاصی خود را توسعه دهیم.

وی به تجربه دیپ‌سیک چینی اشاره کرد که با هزینه‌ای کمتر از نمونه‌های آمریکایی، یک چت‌بات پیشرفته ایجاد کرده و گفت: این نشان می‌دهد با مدیریت هوشمند و تمرکز بر منابع داخلی، می‌توان به خودکفایی رسید.

قاسمی بر ضرورت هم‌افزایی نهادهای علمی و حاکمیتی تأکید و پیشنهاد داد: برای تحقق این هدف، باید یک اتحادیه ملی متشکل از حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها، شرکت‌های فناور و نهادهای متولی شکل بگیرد تا با تقسیم کار و اشتراک منابع، از پراکنده‌کاری جلوگیری شود. همچنین، اختصاص بودجه‌های پژوهشی به پروژه‌های هوش مصنوعی اسلامی و ایجاد آزمایشگاه‌های مشترک از گام‌های ضروری است.

وی در پایان هشدار داد اگر امروز اقدام نکنیم، در آینده نه‌چندان دور، مجبور خواهیم شد برای پاسخ به سؤالات دینی و تولید محتوای اسلامی، به ابزارهای خارجی متکی باشیم که این به معنای تهدید هویتی و فرهنگی است.