اربعین، سرشار از سوژه‌های دراماتیک است

عبدالله باکیده، کارگردان سینما در گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه پیرامون ظرفیت‌های هنری آیین راهپیمایی میلیونی اربعین برای تبدیل شدن به آثاری نمایشی، با تأکید بر اهمیت نگاه عمیق و نیت خالص هنرمندان، اظهار کر: اربعین به عنوان یک پدیده جمعی و معنوی، از جنس آیین‌های استثنایی است که نه تنها متعلق به شیعیان ایران و عراق نیست، بلکه به تدریج به یک رویداد بین‌المللی و جهانی تبدیل شده است. همین گستردگی و تنوع فرهنگی و انسانی در آن، ظرفیت شگرفی برای خلق روایت‌های نمایشی فراهم می‌کند که می‌تواند در دل مخاطب اثر عمیق بگذارد.

وی با تشریح ساختار دراماتیک اربعین افزود: هر رویدادی که در آن جمعی گرد هم آیند و دارای تنوع و رنگارنگی اقوام، زبان‌ها و فرهنگ‌ها باشد، قابلیتی مضاعف برای تبدیل شدن به یک اثر نمایشی دارد. راهپیمایی اربعین به خاطر مضمون‌هایی چون عشق، خشم، گذشت، حماسه و دست‌یابی به معبود، پر از تضادها و کشمکش‌های درونی و بیرونی است که هرکدام می‌تواند محور یک قصه جذاب و قابل تعمق این فیلمساز تأکید کرد: سفر اربعین، یک مسیر طولانی است که در آن انسان‌ها با چالش‌های روحی و جسمی مواجه می‌شوند و این مواجهه‌ها مملو از نمادها و روایت‌های انسانی است. در این مسیر، زائران علاوه بر حرکت فیزیکی، حرکت معنوی را نیز تجربه می‌کنند؛ طی طریق و رسیدن به معبود، چیزی است که عمق این سفر را می‌سازد و از این منظر، به شکلی بنیادین قابلیت دراماتیزه شدن و هنری شدن را دارد.

باکیده در ادامه با اشاره به تنوع فرهنگی و اجتماعی در اربعین گفت: یکی از ویژگی‌های برجسته این رویداد، تبادل فرهنگی و زبانی است که میان اقوام مختلف شکل می‌گیرد. در این میان، پذیرایی‌های مردمی و مهمان‌نوازی، ایجاد پیوندهای انسانی و عاطفی، و تلاش برای همدلی و همبستگی، سوژه‌هایی بسیار غنی برای آفرینش هنری هستند که می‌توانند در آثار نمایشی نمود یابند.

کارگردان سینما با بیان این که سینما بهترین قالب برای تصویرگری این سفر است، ادامه داد: اربعین یک سفر است؛ سفری که فرد از نقطه‌ای دور، راهی مسیر چند صد کیلومتری می‌شود و طی این مسیر، دنیایی از تجربه‌های مختلف را پشت سر می‌گذارد. سینما با قاب گسترده و توان تصویرسازی چندبعدی‌اش، قابلیت نمایش همه جزئیات این سفر پرتنش و عاشقانه را دارد. در حالی که تئاتر، با محدودیت‌های خود، بیشتر می‌تواند بر بخش‌های خاص و تمرکز شده این سفر تأکید کند.

وی درباره انتخاب بین سینمای مستند و داستانی تأکید کرد: مستند اگر قرار باشد تاثیرگذار باشد، باید به شکلی مداوم و درازمدت به این موضوع بپردازد، تا بتواند عمق این سفر را نشان دهد. اما در صورتی که این مدت را نداشته باشیم، مستندها معمولاً سطحی و گذرا خواهند بود. از سوی دیگر، سینمای داستانی با امکان خلق شخصیت‌های محوری و دراماتیزه کردن تجربه‌ها، می‌تواند پیام سفر اربعین را با قدرت و احساس منتقل کند و مخاطب را درگیر کند.

باکیده در نقد برخی تولیدات معمول در این حوزه گفت: متأسفانه برخی آثار صرفاً به ثبت حرکت جمعیتی بسنده می‌کنند و این نوع نگاه ساده‌انگارانه به هیچ وجه نمی‌تواند بار هنری و معنوی اربعین را منتقل کند. باید درک عمیقی از درون سفر وجود داشته باشد، که این امر مستلزم شناخت و تعمق هنرمند در مفاهیم زیربنایی است»

وی با اشاره به ارزش فیلم‌های قدیمی مانند «خانه خدا» بیان کرد: زمانی که کودک بودم، این فیلم را دیدم که تنها با نریشن و تصاویر صامت، توانست آن قدر تاثیرگذار باشد که تماشاگران به شدت تحت تأثیر قرار گرفتند. این نشان می‌دهد سینما ظرفیت ایجاد هم‌ذات‌پنداری عمیق با انسان‌هایی دارد که در مسیر عشق و ایمان قدم برمی‌دارند.

کارگردان فیلم‌های دینی با بیان ضرورت نیت پاک در ساخت چنین آثاری بیان کرد: فیلم‌سازی در این حوزه باید با غسل معنوی همراه باشد؛ نیتی پاک برای به تصویر کشیدن مفاهیمی چون شهادت، آزادگی، گذشت و از خودگذشتگی. تنها چنین نیتی است که می‌تواند به هنرمند کمک کند تا دام‌های مادی و سطحی مسیر را پشت سر بگذارد و اثرش از حالت صرفاً گزارشی فراتر رود.

وی درباره چالش‌ها و خطرات موجود در مسیر تولید آثار اربعین تصریح کرد: اربعین مانند یک هفت‌خان است. وسوسه‌ها، نگاه‌های سطحی، توجه به ظواهر به جای عمق ماجرا و دیگر عوامل، می‌توانند مسیر خلق اثر را منحرف کنند. هنرمند باید ضمن بهره‌گیری از ادبیات کهن، عرفان و تجربه زیسته خود، از این دام‌ها دوری کند و به عمق مفاهیم بپردازد.

باکیده تأکید کرد: تلویزیون به دلیل محدودیت‌های زمانی و ساختاری، قادر نیست آن‌چنان که باید و شاید ژرفای این سفر را به تصویر بکشد و تنها سینماست که می‌تواند با بهره‌گیری از ابزارهای پیشرفته و روایت‌های قوی، این مسیر معنوی را برای مخاطب قابل لمس کند.

وی افزود: اربعین برای ایرانی‌ها صرفاً یک مناسبت مذهبی نیست بلکه پیوندی عمیق و انسانی است که می‌تواند منبع الهام برای آفرینش‌های هنری متنوع باشد. شناخت این احساس درونی و انتقال آن به زبان تصویر، کلید موفقیت در این حوزه است.

این کارگردان با بیان امیدواری به آینده هنر دینی گفت: امروز بیش از هر زمان دیگری جهان به روایت‌های الهام‌بخش و انسانی نیاز دارد. اربعین می‌تواند این نیاز را به بهترین شکل پاسخ دهد، اگر هنرمندان با نگاه پژوهش‌محور، ایمان و نیت پاک به سراغ آن بروند. در این صورت، آثار خلق‌شده نه تنها در ایران بلکه در عرصه بین‌المللی نیز اثرگذار خواهند بود.

باکیده در انتها با تشکر از فرصتی که برای بیان دیدگاه‌های خود به او داده شد، تأکید کرد: امیدوارم که این گفت‌وگو بتواند زمینه‌ای باشد برای تولید آثار فاخر و ماندگار که شأن و عظمت اربعین را به خوبی منعکس کند و مردم را به تأمل و تفکر دعوت کند.

انتهای پیام