طاهره بهبهانی معاون پژوهش مدرسه علمیه خواهران برازجان، در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در بوشهر به بررسی ابعاد صلح و شهادت امام حسن مجتبی(ع) از منظر پژوهشی و با نگاهی به مصادیق امروزی پرداخت، متن این گفتوگو به شرح زیر است:
آیا این رویداد تاریخی را میتوان نمادی بارز از اولویت دادن به مصلحت کلان جامعه اسلامی تلقی کرد؟ و چگونه میتوانیم از این رویکرد برای حل چالشهای سیاسی معاصر الگوبرداری کنیم؟
صلح امام حسن(ع) را باید نه یک کنش انفعالی، بلکه تصمیمی راهبردی و برخاسته از محاسبه دقیق «فقه المصلحه» و «فقه الاولویات» دانست، در واقع، ایشان با درک عمیق از شرایط بحرانی زمان خود، مصلحت عالیه اسلام و وحدت امت را بر حفظ قدرت ظاهری ترجیح دادند و برای حل اختلافات سیاسی امروز نیز این رویکرد میتواند الهامبخش باشد که این مهم، نیازمند بلوغ سیاسی، بصیرت است.
در تحلیل وقایع دوران امام حسن(ع)، نقش «دشمن داخلی» قابل تأمل است، آیا امروز نیز با مصادیق مشابهی از این مفهوم مواجه هستیم و این دشمن چه ابعاد پنهانی میتواند داشته باشد؟
مفهوم دشمن داخلی بسیار فراتر از خیانتهای فیزیکی است، این مفهوم شامل «عدم بصیرت»، «سستعنصری»، «دنیاطلبی» و «نفاق» میشود که میتواند اراده جمعی و ساختار قدرت را تهدید کند و در شرایط کنونی، دشمن داخلی ممکن است در قالب «رخوت»، «ناکارآمدی»، «فساد سیستمی» یا «یأس عمومی» خود را نشان دهد لذا مقابله با این پدیدهها مستلزم «جهاد تبیین» و روشنگری مستمر، نهادینه کردن شفافیت و انجام اصلاحات سیستمی از درون است تا بسترهای نفوذ و رشد این عوامل مسدود گردد.
صلح امام حسن(ع) را میتوان از زاویه یک «تاکتیک دیپلماتیک» نیز بررسی کرد، آیا این رویکرد میتواند الگویی برای دیپلماسی امروز جهان اسلام در مواجهه با قدرتهای استکباری باشد؟
به یقین صلح امام حسن(ع) را میتوان تحت عنوان «صلح هوشمند» یا «دیپلماسی مقاومت فعال» تفسیر کرد و این صلح، یک صلح ابزاری و تاکتیکی بود با هدف حفظ بنیانهای دین، افشای ستمگری حاکم و آمادهسازی برای قیامهای آتی در دیپلماسی معاصر جهان اسلام در برابر قدرتهای استکباری، انعطاف استراتژیک و تعامل هوشمندانه در پارهای از مواقع ضروری است، مشروط بر آنکه اصول و آرمانها به هیچ عنوان خدشهدار نشوند، مرز میان «مذاکره از موضع قدرت» برای کسب زمان یا تقویت جبهه خودی و «تسلیم» که به از دست رفتن آرمانها میانجامد، بسیار دقیق و حساس است و نیازمند بصیرت، تحلیل عمیق دشمن و رهبری حکیمانه است.
چگونه میتوانیم پیام «ظلمستیزی» نهفته در شهادت امام حسن(ع) را به نسل جدید انتقال دهیم و آنان را با این مفهوم آشنا سازیم؟
شهادت امام حسن(ع) حامل پیام عمیقی در باب ظلمستیزی است که میتواند به عنوان الگویی آموزشی برای نسل جدید مطرح شود و برای انتقال این مفاهیم، باید از ترکیب رویکردهای فرهنگی و هنری بهره برد تا ظلمستیزی به زبانهای نوین به نسل جوان آموزش داده شود، همچنین، تربیت نسلی با بصیرت و اراده برای مبارزه با فساد و بیعدالتی و حفظ فرهنگ اصیل، از اهمیت بالایی برخوردار است، بر مبنای «صبر استراتژیک» و «مقاومت غیرفعال» امام، مظلومیت ایشان ریشهای برای قیامهای آینده شد و این نکته باید با آموزش بصیرت و اراده به نسل امروز منتقل گردد.
صلح امام حسن(ع) را یک «تاکتیک مصلحتی» عنوان کردید، آیا در شرایط امروز میتوان از چنین تاکتیکهایی بهره برد و تفاوت بنیادین میان «تاکتیک مصلحتی» و «تسلیم» در چیست؟
صلح امام حسن(ع) یک تاکتیک مصلحتی در چارچوب شرایط بغرنج آن زمان بود که هدف بلندمدت اسلام را حفظ میکرد و در دوران معاصر نیز ممکن است شرایطی ایجاب کند که تاکتیکهای کوتاهمدت مصلحتی اتخاذ شود، اما مرز میان این تاکتیک و «تسلیم» باید کاملاً دقیق و معنادار باشد، تفاوت اصلی در این است که «تاکتیک مصلحتی» همواره در چهارچوب حفظ اصول و آرمانهای بلندمدت باقی میماند، در حالی که «تسلیم» به معنای از دست دادن و عدول از آرمانها است و برای جلوگیری از این انحراف، شناخت عمیق دشمن، تحلیل دقیق توان خودی و مشورت جمعی برای اتخاذ تصمیمات حیاتی، کاملاً ضروری است تا از هرگونه سازشکاری نابجا جلوگیری شود.
انتهای پیام. /
نظر شما