شعار زرتشتی «پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک»؛ ظاهر زیبا، باطن مبهم

به گزارش خبرگزاری حوزه، برخی مبلغان زرتشتی با تأکید بر شعار «پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک» آن را نماد دین خود معرفی می‌کنند.

سؤال:

برخی از مبلغان زرتشتی می‌گویند: «آیین ما بر اصول پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک است؛ پس چرا آن را باطل می‌دانید و دین دیگری را برتر از آن معرفی می‌کنید؟»

پاسخ:

از جمله نعمت‌های خدادادی به انسان نعمت عقل و اندیشه است، که بهره بردن از آن در امور زندگی راهگشا است. از این رو، در پردازش آنچه که می‌شنویم و آنچه در پیرامون ما می‌گذرد، «عقلانیت» ابزاری کارآمد است.

با نگاهی روشن و دقیق، در‍‌می‌یابیم که صِرف شعار در یک مکتب، اثبات کننده حقانیت آن نیست. چه بسا آیینها و مکتبهایی که در گذر تاریخ زیباترین شعارها را سر داده‌اند؛ اما در عمل خلاف آن را بروز داده‌اند.

امروزه نیز شعارهایی چون «حقوق بشر»، «آزادی» و «دموکراسی» تنها دستاویزی برای جهانخواران و ستمگران شده است تا با استفاده از این عبارات جهان را به یغما برده و مردم را فریب دهند و به بردگی کشند.

این شعار «پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک» فی نفسه سخنی مبهم و کلی است که هیچ گاه سبب هدایت و تربیت نخواهد شد.

شهید مطهری می‌گوید: پوکترین و بی مغزترین حرفها همین حرف منسوب به زرتشت است که می‌گوید: «گفتار نیک، پندار نیک، کردار نیک» آخر نیکی چیست؟!

مثل این است که از مهندسی برای ساختمان یک مسجدطرح بخواهند، به او بگویند: طرح شما چیست؟بگوید یک ساختمان خوب!!

اول باید دید «خوب» و «ساختمان» در نظر او چیست؟

یا به یک خیاطی بگویند چه مدل لباس می دوزی؟ بگوید: یک مدل خوب ولی معلوم نباشد خوب او چگونه است.

طبیبی را در نظر بگیریم که به بیمار بگوید: «غذای خوب بخور» اما نگوید منظور از غذای خوب چیست، پس دستور طبیب بدین صورت فایده ای ندارد. طبیب باید بگوید چه چیز برای این بیمار مصداق غذای خوب است و چه چیز مصداق غذای بد. زمانی سخن طبیب ارزشمند است که توضیح دهد هر شخص در هر سن و سالی چه چیزی بخورد و از چه چیزهایی پرهیز کند و...

منطق اسلام در این زمینه بسی کامل تر و نیکوتر از زرتشت است. اگر زرتشت می گوید: «پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک» اسلام پا را فراتر از این گذاشته می گوید «نیک‌ترین اندیشه، نیک‌ترین گفتار و نیک‌ترین کردار» و مصادیق آن را نیز به صورت روشن بهتر و دقیق تر معین کرده است. نه تنها قرآن همگان را به گفتار نیک فرامی‌خواند؛ بلکه از میان گفتارهای نیک نیکوترین گفتار را خواسته است؛ یعنی قدمی فراتر و بالاتر از گفتار نیک! می‌فرماید:«قُلْ لِعِبَادِی یَقُولُوا الَّتِی هِی أَحْسَنُ»۱ به بندگان من بگو سخنی بگویند که نیکوترین باشد.

و از میان کردارهای نیک نیک‌ترینها را باید برگزید: «وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاواتِ وَالْأَرْضَ...لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» ۲ و اوست کسی که آسمانها و زمین را آفرید.. تا شما را بیازماید که کدام یک نیک کردار تر هستید.

همچنین امام سجاد (ع) می فرماید: «خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و ایمان مرا به کامل ترین مرتبه و یقین مرا بهترین یقین و نیت و اندیشه مرا در زمره نیک ترین اندیشه ها و کردار مرا نیک ترین کردارها قرار ده! ۳

ممکن است کسی بگوید درست است که این شعار زرتشتیان کلی است؛ اما شما نمی‌توانید به صرف کلی بودن این شعار آن را محکوم کنید؛ چون حتماً منابع زرتشتی آن را تفسیر می‌کند و توضیح می‌دهد! پس باید به سراغ منابع آنها برویم.

اما هنگامی که به منابع زرتشتی، همچون اوستا کتاب مقدس زرتشتیان و دیگر متون تفسیری و روایی زرتشتی که به متون پهلوی مشهورند مراجعه می‌کنیم درمی‌یابیم که معنی واقعی این شعار چیست!

برای مثال در اندیشه زرتشتی، مورچه موجودی اهریمنی و خبیث (اصطلاحاً: خَرفستَر) شمرده می‌شود که برای مقابله با آفرینش اهورامزدا پدید آمده است.۴

در ادامه این پندار، کرداری نیز وجود دارد و آن اینکه کشتن خرفستران (مخلوقات اهریمن) از جمله مورچه ها و خراب کردن لانه آنها سبب آمرزش شمرده شده و به آن عمل می‌شود.

مثال دیگر در وندیداد اوستا، فرگرد چهاردهم، بند پنجم؛ کسی که یک سگ آبی را بکشد مرتکب گناهی بزرگ شده و برای آمرزیده شدن می‌بایستی کارهای بسیاری انجام دهد از جمله کشتن ده هزار مورچه دانه کش!

در فرگرد شانزدهم، بند دوازدهم نیز آمده است که بانوان پس از اتمام عادت ماهیانه بعد از غسل با ادرار گاو باید دویست مورچه را بکشند تا از آلودگی پاک شوند!

همچنین در اوستا وندیداد فرگرد سوم بند بیست و دوم آمده است: زرتشت پرسید: زمین را چگونه می‌توان خشنود نمود؟ اهورامزدا پاسخ داد کسی که هرچه بیشتر لانه های آفریدگان اهریمن را خراب نماید. ۵

چنین مواردی در اوستا و متون پهلوی به وفور موجود است و متأسفانه کردار نیک شمرده شده است. ۶

ناگفته نماند که در دین زرتشتی همین دیدگاه (علاوه بر مورچه ها) درباره لاک‌پشتها نیز وجود دارد! چه اینکه لاک‌پشتها نیز موجودات اهریمنی و سزاوار مرگ دانسته شده و کشتن آنان ثواب بسیار دارد.۷

در این باب اگر بخواهیم مصادیق بیشتری را از اوستا و متون روایی زرتشتی بیان کنیم می توانیم به این موارد اشاره نماییم:

اگر در خرید و فروش کشتزار یکی از طرفین معامله را بر هم بزند، او و نزدیکانش هزار برابر ارزش کشتزار را باید به عنوان خسارت بدهند.۸

آیا به راستی این دیدگاه قانونی برگرفته از پنداری نیک است؟! همچنین بنا بر روایات زرتشتی هم بستری با مادر خواهر و دختر و دیگر محارم، کرداری نیک شمرده شده است که موجب آمرزش گناهان و رسیدن به کمال میگردد.۹

پندار نیک دیگر در آیین زرتشتی این است که بنا بر متن اوستا نابینایان ناشنوایان و معلولین داغ خوردگان اهریمن شمرده شده و از نوشیدن نوشیدنی نذری در مراسم آیینی زرتشتی محروم شمرده شده اند.۱۰

نیک تر از این، آنجاست که بنا بر متن اوستا، شستشوی بدن با ادرار خویشاوندان (ادرار انسانها) کردار نیک و سبب دور شدن از اهریمن می‌گردد! ۱۱

گذشته از این، زنده زنده پوست کندن انسانها با اندک خطا، کرداری نیک؛ بلکه لازم شمرده شده است. ۱۲

بر همین اساس موبدان زرتشتی در عصر ساسانیان مانی را زنده زنده پوست کنده از دروازه شهر جندی شاپور آویزان کردند.۱۳ مسائلی از این دست در اوستا و قوانین زرتشتی فراوان است.

گاو در آیین زرتشت

آنچه بیشتر موجب شگفتی می‌شود، هدف از «پندار نیک گفتار نیک و کردار نیک» در آیین زرتشتی است. هدف این است که انسان به روان گاو مقدس برسد! توضیح اینکه بنا بر تعالیم زرتشتی گاو (در اوستا :geu/geus) نخستین آفریده اهورا مزدا
است که جهان پاک از روان او خلق شده، پس روحِ گاو نخستین، در منابع زرتشتی از قداست ویژه ای برخوردار است و مبدأ پاکی شمرد میشود. ۱۴

در تمام بخشهای اوستا گاو و روان او (به اوستایی urvan geus) مورد ستایش قرار گرفته است و در این باره اسناد بسیاری وجود دارد. در اوستا گاتها هات ۲۸، بند ۱ می خوانیم:

ahya ýâsâ nemangha ustânazastô rafedhrahyâ manyêush mazda pourvîm spentahyâ ashâ vîspêng shyaothanâ vanghêush xratûm mananghô ýâ xshnevîshâ gêushcâ urvânem ۱۵

«ای مزدا ای سپند مینو اینک در آغاز با دستهای برآورده تو را نماز می گزارم و خواستار بهروزی و آرامشم بشود که با کردارهای پاک و با همه خرد و منش نیک، گئوش اورون را خشنود کنم.»

زرتشت دست به سوی آسمان دراز می کند نماز می گزارد آرامش و بهروزی می خواهد و دست به دامان نیکیها پندار) نیک و کردار نیک و گفتار نیک می شود و هدف او از نیکی، رسیدن به خشنودی روان گاو است.»

آیا با این حال میتوان شعار پندار نیک گفتار نیک و کردار نیک زرتشتی را دلیل بر حقانیت کامل بودن و یا برتری این دین بر اسلام دانست؟

پی نوشت:

۱ . اسراء / ۵۳

۲. هود/ ۷

۳.صحیفه سجادیه دعای ۲۰ دعای امام در مکارم اخلاق و کردارهای پسندیده ترجمه علامه ابوالحسن شعرانی و ترجمه فیض الاسلام لطیف راشدی سید کاظم ارفع .....

۴.وندیداد جیمز ،دار مستتر ص ۶۱ فرگرد ،یکم بند هفتم؛ بندهش فرنبغ دادگی گزارش مهرداد بهار، صص ۹۷ - ۹۸؛ دانشنامه مزدیسنا موبد جهانگیر اوشیدری، صص ۲۵۵ - ۲۵۶

۵.وندیداد ص ۹۲

۶. ر.ک :سایت متن پهلوی سد در بندهش سد) در بندهش یا صد در بندهش نام کتابی است در حدود ۲۲۰۰۰ کلمه در تعالیم و شعائر و مناسک و شایست و ناشایستهای دینی زرتشتی و برخی باورهای عامیانه که ریشه در معتقدات دینی دارد این کتاب به صد بخش تقسیم شده و هر بخش موضوعی و مشتمل بر چند بند و گاه چند عبارت است. این کتاب در سال ۱۹۰۹م همراه با کتاب مشابه دیگری به نام سد در نثر توسط جیوانجی جمشید جی مودی در بمبئی چاپ شد. نثر باب ۴۳ مینوی خرد ترجمه احمد تفضلی، صص ۱۸ - ۱۹؛ اوستا، ترجمه و نندیشت پشت بیست و یکم ،زرتشتیان باورها و آداب دینی آنها، مری بویس صص ۷۰، ۱۰۴، ۲۱۳؛ دانشنامه مزدیسنا، صص ۲۵۵ - ۲۵۶

۷. زرتشتیان باورها و آداب دینی آنها ص ۲۱۳ ؛ موبد جهانگیر او شیدری، صص ۲۵۵ - ۲۵۶

۸. اوستا، بخش وندیداد، فرگرد چهارم، بند ۵ - ۱۰.

۹. کتاب سوم دین کرد دفتر اول به اهتمام فریدون فضیلت، صص ۱۴۳ - ۱۵۰؛ شاهنامه نسخه چاپ مسکو صص ۷۷۳، بیت ۲۸۰۸۱ -

۲۸۱۰۳ حکایت بهمن اردشیر و همای تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی برتولد اشپولر، ج ۲، ص ۱۸۱؛ تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه یان ،ریپکا، ص ۸۱؛ تاریخ اجتماعی ایران، مرتضی راوندی، ج ۱، ص ۶۶۱ ایران در زمان ساسانیان، آرتور کرستین سن ص ۴۳۵؛ ارداویراف نامه، رشید یاسمی، بند ۲.

۱۰. اوستا آبان پشت بند ۹۳؛ همان گزارش دکتر دوستخواه، ج ۱ ص ۳۱۴

۱۱. اوستا وندیداد فرگرد هشتم بند ۱۱ - ۱۳

۱۲. همان فرگرد ،نهم بند ۴۹ و فرگرد سوم بند ۱۵ - ۲۰

۱۳. شاهنامه فردوسی (مسکو)، ص ۹۲۰ بیت ۳۳۳۳۸ - ۳۳۳۴۴ شاهنامه کامل فردوسی به نثر پارسی میترا مهرآبادی، ج ۲، ص ۸۸۷ ز گفتار دهقان شاهنامه) به نظم و نثر اقبال یغمایی، ص ۵۳۰

دیگر منابع تاریخی از جمله ابو حنیفه دینوری در اخبار الطوال محمد بن جریر طبری در تاریخ الرسل و الملوک ابن مسکویه در تجارب الامم، مطهر بن طاهر المقدسی در البدء و التاریخ، ابن اثیر در الکامل فی التاریخ، ابوریحان بیرونی در الآثار الباقیة عن القرون الخالیة و... بر این نکته تأکیده کرده اند.

۱۴. گاتها کهن ترین بخش اوستا ابراهیم پورداود، صص ۱۱۸ - ۱۱۷.

۱۵. سایت اوستا یسنا

منبع: پایگاه جامع فرق و ادیان