به گزارش خبرگزاری حوزه، ۲۷ چالش تعطیل شدن مساجد و ۵۰ راهکار برای فعال شدن مساجد توسط بنیاد هدایت جمعآوری شده که بهمنظور تقدیم به مبلغین و فعالین این عرصه ارائه میگردد.
چالشها و راهکارهای فعالسازی مساجد تعطیل
مقدمه
مسجد، بهعنوان یکی از برجستهترین ابتکارات اسلام، از آغاز تاریخ اسلام مهمترین پایگاه دین و مرکز هدایت و عبادت و معرفت، و حرکتهای بزرگ اجتماعی بوده و برکات ماندگاری را در طول تاریخ اسلام به ارمغان آورده است. پیش و پس از انقلاب اسلامی، مساجد نقش چشمگیر و غیرقابل انکاری در پیروزی انقلاب و بسیج عمومی و بالا رفتن عیار معنویت و اخلاق در جامعه داشتهاند، نسلهای مختلف مسجد تربیتی و مسجد اجتماعی در مسیر امتثال اوامر و منویات رهبر معظم انقلاب شکل گرفت و اکنون در گام دوم انقلاب اسلامی، مساجد میبایست به پایگاه خودسازی، انسانسازی و تعمیر دل و دنیا و مقابله با دشمن و زمینهسازی برای ایجاد تمدن نوین اسلامی و بصیرتافزایی افراد تبدیل شوند. ولیکن این پایگاههای ارزشمند برای نقشآفرینی در جغرافیای انقلاب اسلامی با چالشهای جدی مواجه است؛ از عدم دریافت و درک مأموریتهای مهم مساجد متناسب با شرایط زمانه تا عدم توانمندی لازم امامان مساجد جهت پیشبرد اهداف و مأموریتها و تعطیلی بسیاری از مساجد و عدم دسترسی به مسجد و...
مشکلاتی نظیر کمبود منابع مالی، ضعف مدیریت، کاهش حضور مردم، و موانع قانونی، نهتنها مساجد را از رونق انداخته، بلکه به تضعیف پیوندهای اجتماعی و معنوی در جوامع منجر شده است. این متن با هدف شناسایی دقیق این چالشها و ارائه راهکارهای عملی، درصدد است تا زمینه و بستر فعال شدن مساجد را فراهم کند. طبیعتاً در کنار این بسته لازم است توجه ویژهای به فرایند توانمندسازی امامان و ارکان مساجد جهت پیشبرد اهداف داشت.
در این راستا، تلاش شده تا با نگاهی واقعبینانه به شرایط روز و نیازهای جامعه، راهحلهای کاربردی و هماهنگ با فرهنگ اسلامی-ایرانی پیشنهاد شود. امید است که با همافزایی دلسوزان، مساجد بار دیگر بهعنوان قلب تپنده محلهها و سکوی تحقق تمدن نوین اسلامی، احیا شوند و نقشی مؤثر در استحکام جامعه و تربیت نسلی آگاه ایفا کنند.
چالشهای موجود در فعالسازی مساجد
مسائل مربوط به امامان جماعت
امامان جماعت بهعنوان مدیر طبیعی، روح و مایه حیات و محور اصلی فعالیتهای مساجد، با موانع متعددی روبهرو هستند که عملکرد آنها و در نتیجه رونق مساجد را تحت تأثیر قرار داده است. این چالشها عبارتاند از:
۱. کاهش انگیزه و دلسردی:
مشکلات معیشتی، نبود حمایت کافی از سوی نهادها، سخت بودن کار امامت، انتظارات بالای مردم، و عدم همراهی خانوادهها، انگیزه امامان را برای ادامه فعالیت کاهش داده است. همچنین، ناهماهنگی میان تحصیلات حوزوی و نیازهای واقعی میدان تبلیغ، آنها را دلسرد و بیانگیزه میکند و موجب میشود به دنبال کارهای دیگری باشند. نقل و انتقال این وضعیت، سایر طلاب را نیز از ورود به این عرصه بازمیدارد.
۲. مشکلات معیشتی و مالی:
کمبود حمایتهای مردمی و نهادی از امام مسجد و افزایش هزینههای زندگی و بالا رفتن سطح رفاه اجتماعی و توقعات خانوادهها، بسیاری از امامان را به پذیرش مشاغل دیگر، مانند اقامه نماز در ادارات و ... سوق داده و موجب میشود که یا امام مسجد وقت کافی و لازم برای فعالیتهای مسجد نگذارد و مسجد از رونق افتاده و روبه تعطیلی برود، یا بهطور کلی امام سنگر مسجد را ترک کند. همچنین، نقل و انتقال این موضوع سایر طلاب را هم از ورود به این عرصه باز میدارد.
۳. توقعات زیاد و نگاه حاکمیتی مردم:
مردم اغلب امامان را نماینده نظام میدانند و هم ضعفهای مسئولان را به پای آنها مینویسند و هم انتظار دارند مشکلاتشان را حل کنند. و در مقابل، دولت توجه و حمایت و پشتیبانی را از امامان ندارد؛ این فشار روانی و اجتماعی، برای بسیاری از امامان قابل تحمل نیست.
۴. سختگیری در انتخاب امام جماعت:
معیارهای سختگیرانه گزینش به علت حساسیت این منصب، تعداد افراد واجد شرایط را محدود کرده و کمبود نیروی انسانی مناسب را به دنبال داشته است.
۵. نبود جایگزین مناسب:
در نبود امام، طلاب غیرمعمم یا افراد متدین میتوانند با اقامه نماز و باز نگه داشتن درب مسجد، از تعطیلی آن جلوگیری کنند. این حضور حداقلی، میتواند زمینهساز فعالیتهای بیشتر و رونق مسجد شود، اما اغلب نادیده گرفته میشود.
۶. خروج طلاب از چرخه تبلیغ:
بسیاری از طلاب پس از تحصیل، به علت جذابیت مشاغلی مانند حضور در دانشگاه یا مسئلهای تحت عنوان امنیت شغلی به فعالیت در نهادهای دولتی روی میآورند و یا به علت تأکید زیاد و ارزش بودن تدریس در حوزه، از تبلیغ و امامت مساجد فاصله میگیرند و از رسالت اصلی خود بر اساس آیه "نفر" دور میشوند.
۷. تنهایی امام جماعت:
عدم وجود تیم یا افراد پایکار، امام جماعت را در میدان فعالیت تنها میگذارد و انگیزه او را برای ادامه کار کاهش میدهد.
۸. ضعف مهارتها و دانش:
بسیاری از امامان فاقد مهارتهای تبلیغی و مدیریت مسجد و پاسخگویی به نیازهای روز جامعه هستند. این مسئله، موجب بروز اشتباهات، دلسردی، و ترک سنگر مسجد منجر میشود.
۹. احساس مفید نبودن:
رونق نداشتن مساجد و کاهش مخاطبان و ضعف در مدیریت و دانش، حس مفید بودن را از امامان میگیرد و آنها را به ترک سنگر مسجد ترغیب میکند.
چالشهای ساختاری و مدیریتی
علاوه بر مسائل امامان جماعت، اشکالات ساختاری و مدیریتی نسبت به مساجد وجود دارد که به تعطیل شدن مساجد دامن میزند، از جمله:
۱۰. جذب طلاب به ادارات:
استخدام گسترده و بدون برنامه طلاب در نهادهای دولتی، بدون حفظ ارتباط آنها با حوزه و مساجد، به کمبود نیروی تبلیغی منجر شده است. عدم برنامهریزی برای حفظ و تداوم ارتباط با خروجیهای حوزه پس از استخدام، هویت طلبگی را تضعیف و مساجد را خالی میگذارد.
۱۱. کمبود زیرساختها و فرسودگی مسجد:
بسیاری از مساجد تعطیل، تعمیر و تجهیز جدی را برای راهاندازی دارند و فاقد امکانات اولیه مانند سیستم گرمایش، سرمایش، سیستم صوتی مناسب و منابع مالی پایدار برای فعالیت و خانه عالم جهت اقامت امام هستند. این یک مسئله پیچیده است که نیاز به تدبیر دارد. از طرفی مادامی که این مشکلات وجود دارد مسجد باز نمیشود و حضور و اجتماع مردم وجود ندارد و بدون حضور و اجتماع مردم خبری از کمکهای مردمی نیست.
۱۲.کمبود نیروی انسانی:
نبود افراد پایکار و داوطلب، اصلیترین دلیل خاموش ماندن مساجد است. تجربه نشان میدهد حضور نیروهای فعال میتواند از تعطیلی جلوگیری کند.
۱۳. اشکال در جانمایی مساجد:
تراکم غیرمنطقی مساجد در برخی مناطق سنتی، موجب تعطیلی تعدادی از مساجد شده و نبود یا کمبود مسجد در برخی محلات و شهرکهای تازه تأسیس، دسترسی مردم به مساجد را کاهش داده است.
۱۴. اختلافات و مدیریت نامناسب مسجد:
اختلافات میان هیئت امنا و ارکان مسجد، نبود برنامهریزی مشخص، و ضعف هماهنگی بین امام و امنا، فعالیت برخی مساجد را متوقف کرده است.
۱۵. مساجد قومی یا خانوادگی:
تنگنظری و اعمال سلیقه برخی بانیان، بهویژه در مساجد قومی یا خانوادگی، مانع فعالیت عمومی و تعطیلی آنها شده است.
۱۶. ضعف برنامهها و از دست دادن مخاطب:
محدود شدن فعالیتها به نماز جماعت کمکیفیت، بدون برنامههای جذاب و همهجانبه، به عدم استقبال و کاهش حضور مردم منجر شده و مساجد را از رونق انداخته و به دنبال آن، مسائل دیگری مثل عدم حس مفید بودن امام، عدم حمایت از امام، و کاهش انگیزههای امامان میشود و مساجد به تعطیلی کشانده میشود.
۱۷. ضعف پشتیبانی و حمایت و رسیدگی به مساجد:
موازیکاری دستگاههای مسئول در حوزه مساجد، ترک فعلهای صورتگرفته، و عدم وجود نهاد مشخص جهت تصمیمگیری، برنامهریزی و رسیدگی به مشکلات و...
چالشهای اجتماعی و فرهنگی
برخی عوامل اجتماعی و فرهنگی نیز موجب کاهش مشارکت مردم شده و در تعطیلی مساجد نقش دارند:
۲۰. عدم استقبال مردم:
مشغلههای زندگی شهرنشینی، ترویج سبک زندگی غربی، تهاجم فرهنگی و کاهش علاقه به فعالیتهای مذهبی از یکسو، و عدم تنوع برنامهها و محدود شدن مسجد به نماز جماعت از سوی دیگر، موجب کاهش حضور مردم در مساجد شده است. چنانچه قبلاً نیز اشاره شد، عدم استقبال از مسجد موجب افتادن مسجد از رونق، کاهش حس مفید بودن، کاهش حمایتها از امام، بیانگیزه شدن امام و نهایتاً تعطیلی مسجد میشود.
۲۱. مخالفتها:
مخالفتها و اعتراضها به سروصدا و مزاحمتهای احتمالی، و مقاومت برخی افراد در برابر تغییرات و فعالیتهای متنوع و مطابق با نیازها و ضرورتهای مسجد، اسباب متعدد دیگری را ایجاد میکند که به تعطیلی مسجد منجر میشود.
۲۲. تنوع سلایق:
اختلافنظرها و سلایق مختلف در جامعه، و نگرشهای متفاوت درباره مسجد، موجب بروز اختلافات و مشکلات در برنامهریزی فعالیتهای مسجد میشود.
۲۳. مشکلات اقتصادی:
مشکلات اقتصادی، تورم، و وضعیت نامناسب کسبوکار و بازار، حمایت مالی و مشارکت مردم در فعالیتهای مساجد را کاهش داده و آنها را از رونق انداخته است.
۲۴. کمبود حمایت اجتماعی:
نبود پایگاه اجتماعی قوی و پشتیبانی و حمایت از امام و برنامههای مسجد، به دلسردی او و کاهش فعالیتها منجر میشود.
موانع قانونی
برخی قوانین، مقررات و مسائل حقوقی، چالشهایی را برای مساجد ایجاد کرده و در مواردی به تعطیلی یا عدم فعالسازی آنها منجر شده است. از جمله:
۲۵. قوانین دستوپاگیر:
مقررات سختگیرانه در زمینه ساختوساز، تغییر کاربری، اجرای برنامههای خاص، و همچنین موانع موجود در مسیر حسابهای مالی مساجد، موجب محدود شدن فعالیتهای آنها شده است.
۲۶. نبود مجوزهای لازم:
عدم صدور یا تأخیر در صدور مجوزهای مربوط به ساخت، تعمیر یا توسعه فیزیکی مساجد، در برخی موارد منجر به تعطیلی یا توقف روند فعالیت آنها شده است.
۲۷. مشکلات حقوقی:
اختلافات بر سر مالکیت زمین، موقوفات، یا مسائل محلی، و همچنین شکایتها و پیگیریهای حقوقی، از دیگر عواملی هستند که فعالیت برخی مساجد را متوقف کردهاند.
*********************************************************************
راهکارهای پیشنهادی برای فعالسازی مساجد
تقویت انگیزه و روحیه امامان جماعت
تقویت انگیزه و روحیه امامان جماعت، نقش کلیدی در حفظ و بقای آنها در مسجد، افزایش کیفیت فعالیتها و ایجاد اثرگذاری پایدار دارد. این امر نه تنها باعث خارج شدن از روزمرگی میشود، بلکه سایر طلاب و مبلغین را نیز به پذیرش این مسئولیت تشویق میکند.
۱. حمایت علما و بزرگان حوزه
حضور شخصیتهای دینی مانند ائمه جمعه، علمای مطرح، و اساتید حوزه در مساجد و ارتباط مستقیم با امامان و خانوادههای آنان، موجب تقویت هویت، اعتبار و انگیزه ایشان میشود.
۲. تجلیل و تشویق امامان موفق
تجلیل رسمی از امامان و ارکان موفق مساجد در نماز جمعه، شورای فرهنگ عمومی، رسانهها و سایر مجامع عمومی، نقش موثری در ایجاد انگیزه و الگوسازی دارد.
۳. برگزاری جشنوارهها و نمایشگاهها
نمایش عمومی فعالیتهای مساجد در قالب جشنوارهها و نمایشگاههای مناسبتی، بستر مناسبی برای ایجاد گفتمان فعالیتهای متنوع و ترغیب امامان و فعالان مسجدی فراهم میسازد.
۴. گعدههای امامان جماعت
جلسات صمیمی و منظم بین امامان یک منطقه، فرصتی برای تبادل تجربیات، همافزایی، طراحی برنامههای مشترک و حل مشکلات از طریق ظرفیتهای جمعی ایجاد میکند. البته این جلسات باید با مدیریت صحیح برگزار شود تا از بروز دلسردی و ناامیدی جلوگیری گردد.
۵. برنامههای جمعی ویژه امامان
برگزاری هیئتهای ویژه، اردوهای آموزشی و زیارتی، برنامههای همعهدی و بازدیدهای میدانی از مساجد موفق، حس تعلق، هویتمندی و انگیزه امامان را به شکل چشمگیری افزایش میدهد.
۶. برنامههای خانوادگی و توجه به شریکهالامام
برگزاری اردوها و جلسات توجیهی برای خانواده امامان، بهویژه همسران آنان (شریکهالامام)، باعث افزایش انگیزه، درک جایگاه امامت مسجد و همراهی بیشتر با فعالیتهای مسجد میشود.
نقش همسر امام (شریکهالامام) میتواند در پنج سطح مختلف تعریف شود:
*مانع فعالیتهای امام
*بیتفاوت (نه مانع و نه همراه)
*همراه در حد تشویق
*همراه مؤثر در تعامل با بانوان محله
*طراح و مجری برنامههای بانوان مسجد
۷. برگزاری جلسات اخلاقی و معنوی
یادآوری رسالت الهی امامان از طریق جلسات اخلاقی، موعظه و برنامههای معنوی برای امامان و خانوادههایشان، موجب تقویت روحیه جهادی و تعهد دینی میشود.
۸. پشتیبانیهای عملی و مشاورهای
پیگیری مشکلات امامان (نظیر اختلاف با هیئتامنا یا مسائل شخصی) و ارائه مشاورههای مؤثر، حس تنهایی و بیپناهی را کاهش داده و موجب پایداری و انگیزه بیشتر میشود.
۹. الگوسازی توسط علما و اساتید
پذیرش امامت مسجد توسط علما و اساتید برجسته حوزه، بهعنوان یک الگوی عملی، جایگاه امامت مسجد را در ذهن طلاب ارتقاء داده و آنان را به این مسیر علاقهمند میکند.
۱۰. الگونمایی و روایت موفقیتها
تولید محتوا (مستند، گزارش خبری و...) درباره امامان شاخص و فعالیتهای موفق مساجد، موجب گفتمانسازی، انگیزش و الگوسازی برای طلاب و امامان جوان میگردد.
۱۱. ارتباط مستمر از طریق فضای مجازی
ایجاد و مدیریت گروهها و کانالهای تخصصی در پیامرسانها و شبکههای اجتماعی برای ارتباط، آموزش، تبادل تجربه و پشتیبانی فکری امامان، در صورتی که با حضور فعال بزرگان همراه باشد، بسیار اثربخش خواهد بود.
۱۲. گفتمانسازی رسانهای
استفاده از ظرفیت رسانهها و شبکههای اجتماعی شهری و شهرستانی برای پوشش و انعکاس فعالیتهای مثبت و خلاقانه مساجد، موجب هویتبخشی به امامان و ارتقای جایگاه مسجد در ذهن جامعه میشود.
توانمندسازی و مهارتافزایی امامان
امامان با دانش و مهارت بیشتر، مشتاقتر و موفقتر عمل میکنند و هم خودشان ثبات بیشتری در مسجد خواهند داشت و هم بیشتر مورد استقبال قرار میگیرند و در نتیجه، حمایتها و انگیزهها بیشتر میشود.
۱۳. دورههای آموزشی:
برگزاری دورههای عمومی و تخصصی در زمینه مبانی امامت، مهارتهای تبلیغی، مدیریت مسجد و حل منازعات، جذب منابع و... فعالیتهای امامان را ارتقا میدهد.
۱۴. گعدههای آموزشی:
جلسات تبادل تجربه و هماندیشی و همافزایی نقش چشمگیری در تقویت امامان دارد.
۱۵. بازدید میدانی:
بازدید و مشاهده مساجد موفق و تجربهنگاری آنها، الگویی واقعی ارائه میدهد و نقش زیادی در ارتقای فعالیتهای امامان دارد.
۱۶. آموزشهای مجازی و مکتوب:
برگزاری سرفصلها و دورههای آموزش مجازی و غیرحضوری و ترکیب آنها با جلسات و کارگاههای حضوری، فرایند آموزش را تسهیل میکند.
تأمین منابع مالی پایدار برای مساجد
منابع مالی مردمی و پایدار، مساجد را فعال نگه میدارد و به فعالیتهای مساجد رونق میبخشد. البته همانطور که رهبر معظم انقلاب و بزرگان دین سفارش کردهاند، باید دقت شود مساجد از حالت مردمی خارج نشود و تأمین مردمی بهصورت مردمی صورت بپذیرد.
۱۷. احیای موقوفات:
تشویق به وقف جدید با نشان دادن آثار و ثمرات موقوفات و حل مشکلات موقوفات موجود با همکاری اداره اوقاف، میتواند منابع مالی مساجد را تأمین کند.
۱۸. مشارکت مردمی:
احیای زکات، صدقات، نذورات و جمعآوری پولهای خرد با فرهنگسازی و تجلیل از خیرین، حمایتهای مردمی را افزایش میدهد.
۱۹. فعالیتهای محلی:
فروش محصولات فرهنگی، برگزاری بازارچههای خیریه، ایجاد تعاونیها و جمعآوری پسماند (با حفظ شأن مسجد) و...
۲۰. فناوری:
استفاده از شبکههای اجتماعی و سیستمهای پرداخت آنلاین برای جذب کمکهای مردمی، دسترسی را آسانتر میکند.
۲۱. واحد تجاری:
پیگیری برای تخصیص واحدهای تجاری به مساجد با مجوز قانونی، منبع درآمدی پایدار فراهم میکند.
۲۲. درآمدزایی با استفاده از ظرفیتهای محلی:
مانند نصب پنلهای خورشیدی با بررسی بهرهوری آنها میتواند در کنار فرهنگسازی، درآمد خوبی را برای مسجد ایجاد نماید، یا بهرهبرداری از بخشی از منابع طبیعی با کسب مجوز از نهادهای مربوطه و...
۲۳. مسئولیت اجتماعی صنایع:
با هماهنگی صنایع و کارخانجات، میتوان اعتباری را که در زمینه مسئولیت اجتماعی دارند در تعمیر و تجهیز و احیای مساجد استفاده کرد، به نحوی که هر کارخانه حامی مالی چند مسجد شود.
توجه: مساجد باید مردمی اداره شوند و وابستگی به منابع دولتی، صنایع و... خطر تعطیلی را افزایش میدهد؛ منابع باید مردمی و اسلامی بماند.
۲۴. خرید خدمت:
دستگاهها و نهادهای خدمترسان میتوانند خدماتشان را بهصورت محلی و از طریق مساجد ارائه دهند و مسجد، ارائهدهنده خدمت به مخاطبان مورد نظر باشد و در مقابل، نهاد مربوطه از مسجد خرید خدمت کند.
بهبود ساختار و مدیریت مساجد
مدیریت کارآمد و بهبود ساختار مسجد میتواند به مساجد رونق ببخشد و فعالیتهای مساجد را پایدار کند.
۲۵. حل مشکل هیئت امنا:
صدور احکام هیئت امنا و رسیدگی به مشکلات در این زمینه، آموزش و توانمندسازی امنا و رسیدگی به اختلافات و...
۲۶. آییننامه:
تدوین وظایف روشن برای هیئت امنا، خادمین و امام، هماهنگی را تقویت و از اختلافات جلوگیری میکند.
۲۷. حمایت از خادمین:
حل مشکلات بیمه و حقوق خادمین و توجه و رسیدگی به آنها و توجیه مناسبشان تأثیر زیادی در کیفیتبخشی به مساجد دارد.
۲۸. تأمین زیرساختها:
تجهیز مساجد به تهویه، سیستم صوتی، کتابخانه و خانه عالم مناسب، تعمیر مساجد فرسوده و... با کمک خیرین و ظرفیتهای ذکرشده در بخش منابع مالی، مقدمات و موانع فعالسازی را برطرف میکند.
۲۹. حل مشکلات حقوقی:
پیگیری مسائل مالکیت و موقوفات، حل منازعات و رفع موانع قانونی در این زمینه میتواند مشکل برخی مساجد را برطرف کند.
امام یا اهالی مسجد شاید توان یا انگیزه کافی برای حل موارد اختلافی نداشته باشند، ولی با گرفتن یک وکیل میتوان به مشکلات اینچنینی رسیدگی کرد.
۳۰. واحد تجاری:
پیگیری و اجرای طرح تخصیص مجوز احداث واحد تجاری، منابع مالی مساجد را تقویت میکند.
برنامهریزی فعالیتهای مسجد
برنامههای جذاب و متنوع، به مساجد رونق میبخشد و از تعطیلی نجات میدهد.
۳۱. مشارکت مردم:
مشارکت مردم در طراحی و برنامهریزیهای مسجد، حضور و مشارکت آنها را افزایش میدهد.
۳۲. نیازهای محلی:
فعالیتها متناسب با نیازهای محله برنامهریزی شود تا اهل محله برنامه را مفید بدانند و مشارکت فعالتری داشته باشند.
۳۳. فناوری نوین:
استفاده از تجهیزات و فناوریهای نوین نظیر برگزاری دورههای هوش مصنوعی و استفاده از ویدئوپروژکتور، اکران فیلم و محتوای آنلاین، جذابیت را بالا میبرد.
۳۴. سکوی خدمات محلی:
ارائه خدمات محلی و فعال کردن مرکز نیکوکاری، کانون فرهنگی، کتابخانه، پایگاه بسیج، صندوق قرضالحسنه و محل مشاوره و حل اختلاف و... مسجد را پویا نگه میدارد و مانع تعطیل شدنش میشود.
۳۵. تقویت پیوندهای اجتماعی:
تقویت ارتباط همسایگی و خویشاوندی و اخوت و برادری، موجب همبستگی و اتحاد و وحدت مردم و رونق مسجد میشود.
۳۶. رسیدگی به مسائل اجتماعی:
توجه و رسیدگی به مسائل و مشکلات اهل محله و تلاش برای برطرف کردن مشکلات، مسجد را مفید و مؤثر در محله معرفی میکند و مانع تعطیل شدن آن میشود.
۳۷. تعامل با نهادها:
تعامل و همکاری با سازمانها و نهادهایی که اشتراک مخاطب و مأموریت وجود دارد، نظیر مدارس، خیریهها، گروههای جهادی، کمیته امداد، بهزیستی و شهرداری و... فعالیتها را گسترش میدهد.
۳۸. برنامههای متنوع:
مسابقات فرهنگی، اردوهای تفریحی–زیارتی و کلاسهای آموزشی، جوانان را جذب میکند.
۳۹. مراسم دورهای:
برگزاری هیئتها و برنامههای مذهبی نظیر یادوارهها و... بهصورت چرخشی در مساجد تعطیل، با مشارکت محلی، علاوه بر باز شدن موقت مسجد، همتها و انگیزههای اهل مسجد را جمع میکند.
۴۰. معین شدن مساجد:
هر مسجد شاخص، معین یک مسجد تعطیل شود و در هفته یک شب اقامه نماز و برنامههایش را در آنجا برگزار نماید و در ادامه تلاش کند با توجه به منابع و امکاناتش، مشکلات و موانع مسجد تعطیل را برطرف و در نهایت از یک امام جهت حضور در آن مسجد دعوت نماید.
جذب طلاب و مبلغین به مساجد
حضور طلاب مستعد و علاقهمند، بهویژه طلاب جوان، میتواند مانند خون، حرکت و جریان در مساجد ایجاد نماید و مساجد را زنده نگه دارد.
۴۱. مشارکت طلاب جوان:
سپردن وظایف مشخص و کوچک مثل آموزش قرآن یا یک کلاس در طرح اوقات فراغت، آنها را مرتبط با مسجد و آشنا با فعالیتهای امامت میکند و بهمرور میتواند جانشین امام مسجد شود یا در مساجد دیگر امامت کند.
۴۲. واسپاری تدریجی:
شروع فعالیت با روحانی شناختهشده و باتجربه و انتقال مسئولیت به طلاب جوان، اعتماد مردم را در مساجدی که سختگیری دارند جلب میکند.
۴۳. مبلغین فصلی:
دعوت و استقبال از مبلغین فصلی و مناسبتی در مناسبتها با آمادگی مردم.
۴۴. فراخوان طلاب:
فراخوان و دعوت از طلاب بومی و مرتبط با منطقه در مجمع طلاب قم و جلسات شهرستانی و...
۴۵. اقامه حداقلی نماز:
اقامه نماز توسط روحانیون شاغلی که فرصت زیادی ندارند، طلاب جوان غیرمأموم یا افراد متدین با تأیید امامجمعه، چراغ مسجد را روشن نگه میدارد.
۴۶. آموزش و انگیزهسازی:
دورههای آموزشی ویژه طلاب در حوزههای علمیه در باب اهمیت امامت و تبلیغ و مهارتهای تبلیغی و سخنرانی و مدیریت مسجد، طلاب جوان را آماده و مستعد میکند؛ بهویژه وقتی که این دورهها پیوست کارورزی و حضور در یکی از مساجد شاخص را داشته باشد.
تغییر رویکردها و نگرشها
تغییر نگاه مردم و جامعه، توجه دادن مردم به جایگاه رفیع مسجد و عوایدی که از مسجد فعال شامل اهل محله میشود، همچنین توجه دادن به لزوم اداره مسجد و ایجاد انگیزه برای هزینهکردن برای امام و مسجد، میتواند مساجد را احیا کند.
۴۷. نگاه درست به امام:
ضمن حضور در مساجد یا جمع مسجدیها باید تأکید بر مردمی بودن مسجد و حمایت اهل محله از امام داشته باشیم. اینها حرفهایی است که خود امام نمیتواند به زبان بیاورد و در اذهان مردم متفاوت قرار گرفته است.
۴۸. گفتمانسازی:
تبیین نقش اجتماعی مسجد در تربیت، کمک به نیازمندان و حل مشکلات، و کارآمدی مسجد با بیان نمونهها و الگوها، استقبال مردم را افزایش میدهد.
۴۹. نذر خدمت:
ترغیب مردم به وقت گذاشتن و خدمت به مسجد، به افزایش مشارکت کمک میکند.
۵۰. معرفی موفقیتها:
روایت فعالیتهای مساجد موفق در رسانهها و شبکههای اجتماعی، و تبلیغ و اطلاعرسانی فعالیتها و برنامهها.
خلاصه
مساجد، بهعنوان پایگاههای اصلی عبادت، تربیت و تحول اجتماعی در تاریخ اسلام، امروز با چالشهای جدی مانند مشکلات معیشتی امامان، ضعف مدیریت، کاهش حضور مردم و موانع قانونی مواجهاند که به تعطیلی حدود نیمی از آنها منجر شده است.
این متن با شناسایی این موانع در سه حوزه اصلی (امامان، ساختار و مدیریت، و مسائل اجتماعی–قانونی)، راهکارهای عملی و چندجانبه ارائه میدهد: از تقویت انگیزه و مهارتافزایی امامان، تأمین منابع مالی پایدار و بهبود مدیریت گرفته تا جذب مردم با برنامههای جذاب، رفع موانع قانونی و بهرهگیری از فناوری و همکاری نهادی.
این راهحلها با هدف احیای مساجد و بازگرداندن آنها به جایگاه واقعیشان طراحی شدهاند. با شکلگیری قرارگاه مسجد میتوان در تلاشی هماهنگ از سوی مردم و نهادهای دینی، با حل چالشها و موانع، مساجد را برای رسیدن به جایگاه رفیعشان تقویت کرد.
حوزه علمیه با تربیت طلاب برای پذیرش امامت، بنیاد هدایت و سازمان تبلیغات با راهبری، آموزش و توانمندسازی مساجد، سازمان اوقاف و امور خیریه با تقویت منابع و رسیدگی سختافزاری، امور مساجد با سازماندهی، پشتیبانی و حل چالشها و تعارضات، بسیج با پایکار آوردن مردم و سازماندهی مردمی، و عموم مردم با حضور و حمایت، میتوانند مساجد را زنده نگه دارند.
با این همت جمعی، مساجد بار دیگر به پایگاههایی برای خودسازی، جامعهسازی و تمدنسازی و زمینهساز آیندهای روشن برای ایران اسلامی و مقدمهسازی ظهور خواهند بود.
۱۰:۴۷ - ۱۴۰۴/۰۷/۲۷
نظر شما