به گزارش گروه ترجمۀ خبرگزاری حوزه، پیش نشست کنفرانس بینالمللی «ما و غرب» با عنوان «بررسی تحلیلی و انتقادی هژمونی غرب در هندسۀ اندیشه، تمدن و قدرت» به همّت بخش پژوهش جامعةالمصطفیالعالمیه کراچی پاکستان، در تالار امام خمینی(رحمةاللهعلیه) برگزار شد. در این نشست که با حضور گستردهٔ علما، اساتید و طلاب همراه بود، مباحث علمی و تحلیلی ارزشمندی دربارۀ ابعاد مختلف هژمونی غرب و تأثیرات آن بر عرصههای فکری و تمدنی مطرح گردید.
در آغاز مراسم، دکتر محمد کاظم سلیم، معاون پژوهش جامعة المصطفی العالمیه پاکستان، ضمن خوشآمدگویی به حاضران، به بیان اهداف نشست پرداخت و گفت: رهبر معظم انقلاب تنها یک فقیه یا عالم دینی نیستند، بلکه اندیشمندی جهانیاند که با دیدی جامع به جهان مینگرند. ما باید با بنیانهای علمی و منطقی به اندیشههای ایشان نزدیک شویم و آثار فکری ایشان را از همین منظر بررسی کنیم.
وی در ادامه با اشاره به برگزاری قریبالوقوع کنفرانس بینالمللی «ما و غرب» افزود: این کنفرانس از بزرگترین گردهماییهای علمی جهان اسلام خواهد بود و نشست امروز در واقع گامی مقدماتی در مسیر آن حرکت بزرگ است.
دکتر کاظم سلیم در پایان از اندیشمندان، پژوهشگران و فرهیختگان دعوت کرد تا در این فعالیت علمی و فکری مشارکت فعال داشته باشند.
در ادامه مراسم، دکتر زاهد علی زاهدی، رئیس دانشکده معارف اسلامی کراچی، مقاله خود را با عنوان «تحلیل ساخت فکری، تمدنی و قدرت در سیطرۀ غرب»ارائه کرد. و در سخنان خود به بررسی ابعاد مختلف تسلط فکری و تمدنی غرب و تأثیرات آن بر جوامع اسلامی پرداخت و با تحلیل دقیق، راهکارهای مقابله با این چالش فکری را تبیین نمود.
نقد مفهوم «هژمونی» و سلطه فکری و فرهنگی غرب
وی به تحلیل واژه و مفهوم هژمونی پرداخت و گفت: واژه هژمونی در حقیقت به معنای تسلط است، و غرب توانسته است این تسلط را در عرصههای فکری، فرهنگی و سیاسی بر دنیای اسلام تحمیل کند. امروز جوامع اسلامی دچار چنددستگی و تفرقهاند، و نشانههای نفوذ و برتری تفکر غربی را میتوان در تمامی سطوح مشاهده کرد.
تأکید بر «مقاومت» و احیای هویت اسلامی
وی با اشاره به لزوم مقابله با این سلطه، «مقاومت» و «ایستادگی» را تنها راه حفظ استقلال فکری و فرهنگی دانست. و تأکید کرد: برای مقابله با این سیطره، باید به بازسازی هویت علمی، فرهنگی و تمدنی خود بپردازیم. این احیای هویت، شکل واقعی مقاومت است؛ چه در عرصۀ علم، چه در میدان رسانه، و چه در صحنۀ جهاد.
این محقق پاکستانی افزود که بازگشت به اصالتهای فرهنگی و فکری اسلام، نه تنها مقابله با غرب نیست، بلکه نوعی بازیابی عزت و کرامت انسانی است که اسلام به پیروان خود بخشیده است.
نقد سکولاریسم و جدایی دین از زندگی
در ادامه سخنان خود، دکتر زاهدی به نقد سکولاریسم پرداخت و اظهار داشت: سکولاریسم مفهومی است که دین را از زندگی انسان جدا میسازد. غرب با تکیه بر همین اندیشه، ارزشهای مادی را جایگزین معنویت و ایمان کرده و این طرز تفکر را به جهان تحمیل نموده است.
وی هشدار داد که این نگرش، اگر بیپاسخ بماند، نه تنها دین را از حیات اجتماعی دور میسازد بلکه بنیانهای اخلاقی و انسانی جوامع مسلمان را نیز تضعیف میکند.
لزوم حضور فعال در عرصۀ فناوری و هوش مصنوعی
دکتر علی زاهدی با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره ضرورت پیشرفت در حوزههای علمی و فناورانه گفت: در زمینههایی چون هوش مصنوعی و فناوریهای نوین باید بهصورت عمیق و جدی وارد عمل شویم؛ زیرا اگر در این عرصهها عقب بمانیم، دروازۀ سیطرۀ فکری و فرهنگی برای همیشه در اختیار غرب باقی خواهد ماند. و پیشرفت علمی و تسلط بر فناوریهای نو، نه تنها ابزار دفاع از هویت فرهنگی و فکری است، بلکه شرط اصلی حضور مؤثر امت اسلامی در جهان معاصر محسوب میشود.
در ادامه، حجتالاسلام جواد حیدر هاشمی، استاد دانشگاه کراچی، در این مراسم بر ضرورت بازآفرینی تمدن اسلامی متناسب با شرایط و نیازهای عصر حاضر تأکید کرد. و هماهنگسازی تمدن اسلامی با مسائل روز و معرفی دوبارهی آن به جهان معاصر، وظیفهای اساسی بر دوش اندیشمندان و پژوهشگران مسلمان است.
سه محور در پرتو اندیشههای رهبر انقلاب
این محقق پاکستانی با اشاره به سه محور اصلی عنوان نشست یعنی «فکر»، «تمدن» و «قدرت»، آنها را با سه دیدگاه محوری رهبر معظم انقلاب اسلامی مرتبط دانست. و گفت: به تعبیر رهبر معظم، استکبار در روزگاران گذشته بهوسیلهی قدرت نظامی و ستم مستقیم مردم را زیر سلطه میآورد، اما در عصر جدید، شکل استکبار تغییر یافته است؛ امروز مستکبران از راه رسانه، تبلیغات و تحمیل اندیشههای خود، سلطهی فرهنگی و فکری بر ملتها برقرار میکنند.
محور نخست: فکر و جهاد تبیین
وی با اشاره به دیدگاه رهبر انقلاب دربارهی «فکر» و جهادِ تبیین اظهار داشت: آگاهسازی نسل جوان نسبت به حقیقتها و مصونداشتن آنان از دام تبلیغات و تحریفهای فکری غرب، مسئولیت همهی دانشوران و اصحاب علم است. و روشنگری دربارهی جایگاه واقعی تمدن اسلامی در برابر تصویرسازیهای غلط رسانههای غربی، یکی از اساسیترین عرصههای جهادِ تبیین است.
محور دوم: تمدن و تمدن نوین اسلامی
در ادامه، وی به دیدگاه رهبر معظم انقلاب دربارهی تمدن نوین اسلامی اشاره کرد و گفت: مقابله با تفسیرهای تحریفشدهی تمدن و فرهنگ اسلامی از سوی غرب، تنها با بازآفرینی تمدن اسلامی بر پایهی نیازها و مقتضیات دوران معاصر ممکن است. این کار رسالتی است که بر عهدهی عالمان، متفکران و مراکز علمی جهان اسلام نهاده شده است.
محور سوم: قدرت و استکبار نوین
حجت الاسلام جواد حیدر هاشمی سپس به تبیین مفهوم استکبار نوین در اندیشهی رهبر انقلاب پرداخت و گفت: در گذشته، فرعونها و نمرودها با زور و شمشیر سلطه مییافتند، اما امروز مستکبران با تسلط رسانهای و فکری، ملتها را زیر نفوذ خود میبرند. این شکل جدید استکبار از درونِ ذهن و فرهنگ جوامع آغاز میشود.
وی به نگرش انسانی و متعادل رهبر انقلاب نسبت به غرب اشاره کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب میان دولتهای استکباری و ملتهای غربی تفاوت قائلاند. ایشان در نامهی تاریخی خود به جوانان اروپا، آنان را به دوری از مادّیگرایی و بازگشت به معنویت فراخواندند. این نشان میدهد که دعوت اسلام، دعوتی انسانی و فکری است، نه خصمانه و سیاسی.
در ادامه مراسم، دکتر هاشم رضا عابدی، استاد و پژوهشگر تعلیم و تربیت، مقالهای با عنوان «ما و غرب: یک مطالعه سیاسی و تمدنی» ارائه کرد. و در آغاز سخنان خود به تحلیل عناصر بنیادین قدرت در جهان امروز پرداخت و گفت: در دنیای معاصر سه عنصر بیش از همه در معادلات جهانی نقشآفریناند: اقتصاد، منطق و سلاح.
چالشگر جدید هژمونی غرب
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به تحولات ژئوپولیتیکی و اقتصادی جهان افزود: چین توانسته است در هر سه عرصهٔ یادشده، یعنی اقتصاد، منطق و سلاح، پیشرفت چشمگیری داشته باشد و از این رهگذر، چالشی جدی در برابر سلطهٔ دیرین غرب ایجاد کند.
نابرابریهای جهانی و وضعیت کشورهای مسلم
پروفسور سکندر زیدی در ارائهٔ خود با عنوان «برتریطلبی فکری غرب: مبانی و اهداف» به بررسی وضع موجود کشورها پرداخته و تاکید کرد که سیاستهای قدرتهای غربی معمولاً بر اعمال فشار بر کشورهای ضعیف متمرکز است. و شگفتآور است که کشورهایی کوچک و غیرمسلمان مانند نروژ، با وجود نداشتن توان هستهای، از مصونیت نسبی برخوردارند، در حالی که بسیاری از کشورهای مسلمان همچنان گرفتار ناپایداری و بحرانهای ساختاریاند.
وی این وضعیت را نتیجهٔ مجموعهای از عوامل دانست که از جمله شامل مداخلات ژئوپولیتیک، وابستگی اقتصادی، تهاجم فرهنگی و ضعف در انسجام داخلی میشود.
ضرورت تمییز ظالم از مظلوم
پروفسور سکندر زیدی همچنین هشدار داد که در فضای پیچیدهٔ کنونی، تمایز میان «ظالم» و «مظلوم» دشوار شده است، زیرا قدرتهای سلطهگر گاهی خود را پشت چهرههای مظلومانه پنهان میکنند. و ما باید معیارهای روشنی برای تشخیص ظلم و ستم و نیز حمایت از حقوق ملتها وضع کنیم؛ زیرا ناتوانی در شناسایی درست طرفها، راه را برای تداوم نابرابری و مداخلههای بیرونی باز میگذارد.
دکتر رضا عابدی خاطرنشان کرد که این تحول، تنها یک تغییر اقتصادی نیست، بلکه نوعی جابجایی در توازن قدرت جهانی است که نشان میدهد دوران تکقطبی غرب رو به افول میرود.
نقش سازمانهای نوظهور؛ بریکس و شانگهای
این محقق پاکستانی در ادامه با تحلیل موقعیت سازمانهای منطقهای و بینالمللی گفت: تشکلهایی مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای، نمادهای جدید قدرت جهانیاند که با استقلال اقتصادی و سیاسی خود، عملاً در برابر انحصار و هژمونی غرب ایستادهاند. حضور فعال کشورهای آسیایی و اسلامی در این نهادها میتواند زمینهساز شکلگیری نظم نوین جهانی بر پایهٔ عدالت، همگرایی و چندقطبیبودن قدرت باشد.
ضرورت احیای فکر اسلامی؛ «جبههٔ فکری» عرصهٔ اصلی مبارزه
دکتر هاشم رضا عابدی در ادامهٔ سخنان خود تأکید کرد: ما باید اندیشهها و نظریات اسلامی را از نو احیا کنیم؛ زیرا جبههٔ فکری، عرصهٔ اصلی نبرد امروز است. تنها از طریق «جهادِ تبیین» یعنی روشنگری، تربیتِ فکری و تولید محتوای علمی و رسانهای میتوانیم در برابر هجوم ایدئولوژیک مقاومت کنیم.
وی افزود که این تلاش نیازمند برنامهریزیِ منسجم در دانشگاهها، مراکز پژوهشی، نهادهای فرهنگی و رسانهها است تا گفتمان اسلامی توانمند و درخشان در سطح ملی و بینالمللی عرضه گردد.
توازن قدرت و سیاست غرب در خاورمیانه
در بخش دیگری از نشست، نصرت میرزا، محقق پاکستانی، مقالهٔ خود با عنوان «توازن قدرت و سازشهای غرب: مطالعهای تحلیلی در زمینهٔ خاورمیانه» را ارائه کرد و بیان داشت: سیاست غرب همواره بر تضعیف بازیگران قدرتمندِ منطقه بهویژه ایران متمرکز بوده تا جهتگیریهای راهبردیِ خاورمیانه را مطابق منافع خود تعیین کند. این راهبردِ غربی از طریق ابزارهای متعدد از دیپلماسی و تحریم گرفته تا عملیات اطلاعاتی و جنگ روانی پیگیری شده است و هدف آن حفظ هژمونی و دسترسی به منابع و مسیرهای ژئوپلیتیک منطقه است.
تجلیل از جایگاه فکری رهبر انقلاب
در بخش دیگری از برنامه سخنرانان با اشاره به جایگاه علمی و فکری رهبر معظم، سید علی خامنه ای، ایشان را «فقیهی برجسته و متفکری عظیم» توصیف کردند و بر ضرورت حفظ و ترویج اندیشههای ایشان تأکید ورزیدند.
سخنرانان، اندیشههای رهبر انقلاب به دلیل برخورداری از ژرفا و وسعت نظر، ظرفیت راهبری فکری امت را دارد و زنده نگهداشتن آنها «ضرورت زمان» است.
راهکارها و پیامدها
در ادامه، سخنرانان بر چند محور راهبردی تأکید کردند:
۱. ضرورت همگرایی سیاسی و اقتصادی میان کشورهای منطقه برای کاهش آسیبپذیری در برابر مداخلات خارجی؛
۲. تقویت ظرفیتهای دفاعی، فناورانه و رسانهای بهمنظور بازدارندگی و مقابله با جنگ روانی؛
۳. بازتولید و ترویج گفتمانهای بومی و اسلامی در عرصهٔ آموزش و رسانه تا جایگزینِ مؤثری برای روایتهای وارداتی فراهم آید؛
۴. بهرهگیری از نهادهای منطقهای و بینالمللی نوظهور برای تأمین منافع استراتژیک و ایجاد توازن در مناسبات جهانی.
پایان نشست، حجتالاسلام عمار یاسر همدانی، مدیر جامعة المصطفیالعالمیه کراچی، از تمامی سخنرانان، استادان، پژوهشگران، دانشجویان و میهمانان گرامی صمیمانه قدردانی کرد.
نظر شما