به گزارش خبرگزاری حوزه، نجمه صالحی، استاد حوزه و دانشگاه در یادداشتی آورده است:
در تحلیل تاریخیِ رویداد های پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)، دو رخداد بیش از دیگر وقایع در تبیین موقعیت اجتماعی و سیاسی حضرت فاطمه(س) نقش تعیینکننده دارد: مسئله فدک و شهادت آن حضرت. بررسی همزمان این دو محور، نه صرفاً به عنوان وقایع منفرد، بلکه به مثابهی نمودهای یک منازعه معرفتی، ما را به فهمی عمیقتر از وضعیت امت اسلامی در آغاز خلافت میرساند.
مطابق دادههای تاریخی، فدک تنها یک ملک زراعی نبود، بلکه تجسمی از مرز میان «حق الهی» و «قدرت سیاسی» بود. حضرت فاطمه(س) در خطبه فدکیه، با استناد به قرآن و سنت نبوی، از مالکیت مشروع خویش دفاع کرد، اما هدف اصلی او بازگرداندن اعتبار عدالت و پیوند آن با ولایت بود. به تعبیر ی فاطمه(س) در این خطبه از «حق اقتصادی» به عنوان ابزاری برای آشکارسازی «انحراف سیاسی» بهره گرفت. از این منظر، فدک نه دعوایی شخصی، بلکه گفتمانی درباره مشروعیت قدرت پس از پیامبر است.
با تأمل در روایات اهل سنت مشخص است که حتی در میان منابع معتبر غیر امامیه نیز نشانههای آشکاری از فشار جسمی و روانی بر دختر پیامبر(ص) وجود دارد. منابعی چون الامامة و السیاسة ابنقتیبه، الطبقات الکبری ابنسعد، و انسابالاشراف بلاذری، تصریح کردهاند که حضرت زهرا(س) پس از حادثهی هجوم به خانه و مصادرهی فدک، بیمار شد و اندکی بعد وفات یافت؛ و تا آخرین روز از خلیفه و همراهان او ناخشنود بود .
توجه به این همگرایی روایی در منابع شیعی و سنی نشان میدهد که شهادت فاطمه(س) صرفاً تفسیر شیعی از یک حادثه نیست، بلکه حقیقتی تاریخی با پشتوانهی روایی مشترک است. به دیگر سخن، منابع اسلامی بر مظلومیت فاطمه(س) دلالت دارد، هرچند در زبان مورخان اهل سنت غالباً متفاوت باز خوانی شده است.
از ترکیب این دو محور ـ فدک و شهادت ـ میتوان چنین نتیجه گرفت که فاطمه(س) در بستر تاریخ، نماد «حقخواهی معرفتی» است. او نه در پی بازپسگیری زمین، بلکه در جستوجوی احیای معیارهای الهی در ساختار قدرت بود؛ هنگامی که آن معیارها از صحنهی خلافت حذف شد، شهادت او به سندی زنده از اعتراض در برابر انحراف سیاسی تبدیل شد.
بازخوانی فدک و شهادت فاطمه(س) تنها بازگشت به تاریخ نیست، بلکه مواجههای انتقادی با امروز ماست.
پرسش اصلی این است: اگر فاطمه(س) معیار حق و عدالت در تاریخ شد، معیار ما در داوریهای سیاسی و دینی امروز چیست؟
شاید احیای اندیشهی فاطمی، از همین پرسش آغاز شود.
انتهای پیام
نظر شما