عباس عسکری، کارگردان فیلم «لوپتو» در گفتوگو با خبرگزاری حوزه با بیان اینکه انیمیشن امروز یکی از مهمترین ابزارهای تربیتی و هویتی برای کودکان است، اظهار کرد: آنچه در حوزه داستانهای ایرانی و عناصر بومی وجود دارد، گنجینهای ارزشمند و ریشهدار است که بخش مهمی از فرهنگ ما را شکل میدهد و طبیعتاً باید در آثار نمایشی و بهخصوص انیمیشن مورد توجه قرار گیرد. البته در پروژههای خاص، گاهی محدودیتهایی برای ارائه جزئیات وجود دارد، اما اصل حرکت، تکیه بر همان سرچشمههای هویتی و فرهنگی است. انیمیشن، بهعنوان هنری که پیوند عمیقی با تخیل کودک دارد، ظرفیت بالایی برای بازنمایی فرهنگ ایرانی در قالبهای جذاب و اثرگذار دارد و این برای من همیشه یک اصل بوده است.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که در شرایطی که بازار محصولات رسانهای برای کودکان بسیار متنوع شده، انیمیشن تا چه اندازه میتواند ابزار مؤثری برای معرفی هویت بومی به کودکان و نوجوانان باشد؟ توضیح داد: واقعیت این است که انتخاب انیمیشن برای کار در حوزه کودک، یک انتخاب کاملاً آگاهانه و هدفمند است. انیمیشن در دنیا ثابت کرده که بیشترین میزان اثرگذاری تربیتی را دارد، زیرا کودک معمولاً بیش از هر رسانه دیگری با تصویر، کاراکتر و قصه ارتباط برقرار میکند. امروز ابزارهای زیادی مانند کتاب، بازیهای ویدئویی و فعالیتهای حرکتی وجود دارد، اما آنچه عموم کودکان با آن درگیر هستند، رسانههای تصویری است: فیلمها، سریالها، پویانماییها و بازیهای تصویری. همینها هستند که ذهن و شخصیت آنها را شکل میدهند. بنابراین طبیعی است که انیمیشن بتواند نقش جدی و گاهی تعیینکنندهای در ساخت هویت ملی و فرهنگی نسل جدید داشته باشد. اینکه الان چقدر موفق بودهایم، بحث دیگری است، اما اصل قابلیت انیمیشن در ایجاد این هویتسازی، تردیدی ندارد و باید آن را جدی گرفت.
عسکری درباره شیوه انتقال پیامهای اخلاقی به کودک در قالب انیمیشن نیز بیان کرد: من همیشه اعتقادم این بوده که کودک را نمیشود با شعار یا ادا و اطوار اقناع کرد. اگر فیلمساز خود به محتوایی که میخواهد منتقل کند، باور نداشته باشد، کودک اولین کسی است که این عدم صداقت را تشخیص میدهد. در «لوپتو» تلاش کردم برخوردی کاملاً خالصانه و صادقانه با مخاطب داشته باشم. به نظرم هنرمند زمانی موفق است که محتوایی را که به آن اعتقاد دارد، با همان باور قلبی، به تصویر بکشد. اگر وطندوستی، اخلاق، مهربانی یا هر ارزش دیگری برای خود فیلمساز یک حقیقت درونی باشد، این صداقت در اثر نفوذ میکند و کودک آن را حس میکند. در واقع آموزش اخلاقی در انیمیشن زمانی اثرگذار است که هم از ریاکاری دور باشد و هم با شناخت درست از زبان کودک بیان شود.
وی افزود: گاهی در تعریف هنرمند گفته میشود که او چیزی را میبیند که دیگران کمتر دیدهاند و حالا میخواهد آن را با مردم در میان بگذارد. این شهود اگر خالص باشد و فیلمساز آن را بدون تظاهر روایت کند، بهطور طبیعی تبدیل به اثری اثرگذار میشود. انتقال پیام اخلاقی، ایمانی یا انسانی از طریق انیمیشن دقیقاً همین مسیر را طی میکند؛ یعنی باور درونی فیلمساز به محتوا و سپس تبدیل آن باور به یک تصویر قابل لمس برای کودک.
کارگردان فیلم «لوپتو» درباره این پرسش که آیا از همین مسیرِ صداقت و دوری از شعار، میتوان آموزههای دینی را نیز در قالب انیمیشن منتقل کرد؟ گفت: قطعاً همینطور است. در «لوپتو» یک لایه مهم، توجه به معنویت و باور به امدادهای غیبی بود. شخصیت کودک داستان باید درک میکرد که جهان تنها محدود به ماده و عینیت نیست و ورای این دنیا، حقیقت دیگری وجود دارد. اما در کنار این باور، باید تلاش و حرکت هم باشد. ایمان بدون عمل بیمعناست و این دوعنصر در داستان آگاهانه کنار هم قرار گرفت. به همین دلیل معتقدم آموزههای دینی اگر صادقانه، غیرشعاری و متناسب با روحیات کودک ارائه شوند، کاملاً قابلیت انتقال دارند و حتی اثرگذاری آنها بیشتر از قالبهای مستقیم و خطابی است.
عسکری در بخش دیگری از گفتوگو درباره وضعیت فعلی انیمیشن ایران و توانایی آن در آموزشهای اخلاقی و دینی اظهار کرد: اگر بخواهیم واقعبین باشیم، باید بگوییم ما هنوز در ابتدای مسیر هستیم. با وجود اینکه در ده سال اخیر رشد قابل توجهی داشتهایم و برخی انیمیشنهای بسیار خوب تولید شدهاند، اما هنوز آن «فرم ایرانی» یا «زبان مستقل انیمیشن ایرانی» تکامل پیدا نکرده است. در بسیاری از موارد، تکنیک ما هنوز جا برای پیشرفت دارد و در بخش محتوا نیز نیازمند عمیقتر شدن هستیم. هرچند حدود ده تا پانزده انیمیشن سهبعدی روی پرده رفته، اما هنوز این تعداد و این تجربهها برای ساخت هویت مستقل کافی نیست. ما در حال تلاش و تجربه هستیم و این مسیر همچنان ادامه دارد.
وی ادامه داد: برای اینکه انیمیشن بتواند در حوزه آموزش دینی و تربیت کودک نقش جدیتری ایفا کند، باید هم از نظر تکنیکی تقویت شود و هم به لحاظ محتوایی به بلوغ برسد. انیمیشنسازان ما استعداد و نگاه ارزشمندی دارند، اما نیازمند حمایت، آموزش تخصصی و فرصت تجربههای بیشتر هستند تا این صنعت به نقطه مطلوب خود برسد. از همه کسانی که به این حوزه اهمیت میدهند، متشکرم و امیدوارم با توجه بیشتر مسئولان و فعالان فرهنگی، آینده انیمیشن ایران در زمینه هویتسازی، اخلاق، معنویت و انتقال ارزشهای دینی روشنتر باشد. همچنین از شما بابت این گفتوگوی دقیق و پیگیرانه تشکر میکنم و برایتان آرزوی سلامتی دارم.
این کارگردان در ادامه با اشاره به اهمیت فهم روانشناسی کودک در تولید آثار انیمیشن بیان کرد: یکی از مشکلاتی که در برخی آثار دیده میشود، این است که کودک را با نگاه بزرگسالانه تحلیل میکنند و همین باعث میشود پیامها برای او جذاب یا قابل پذیرش نباشد. کودک منطق خاص خود را دارد؛ نوع مواجههاش با ترس، امید، خیال، آرزو و حتی شکست با نگاه یک فرد بالغ تفاوت دارد. اگر فیلمساز این لایههای روانی را نشناسد، زبان اثرش برای کودک مفهوم نخواهد بود. به همین دلیل باور دارم انیمیشنسازی بدون مطالعه مبانی تربیتی و روانشناسی کودک عملاً ممکن نیست. هرچقدر شناخت بیشتری داشته باشیم، میتوانیم پیامهای عمیقتری را در قالبی سادهتر و تأثیرگذارتر ارائه دهیم.
عسکری در ادامه درباره نقش والدین و خانوادهها در تکمیل چرخه تربیتی انیمیشن تصریح کرد: خانواده نباید تصور کند که وظیفه تربیت فقط با رسانه یا مدرسه است. اتفاقاً خانواده مهمترین بخش این چرخه است و انیمیشن تنها یک ابزار کمکی است. وقتی کودک یک پیام اخلاقی یا معنوی را از طریق انیمیشن دریافت میکند، اگر در خانه، رفتار والدین با آن پیام همسو باشد، اثر آن چندین برابر میشود. اما اگر تناقض میان پیام رسانه و رفتار خانواده وجود داشته باشد، کودک دچار سردرگمی میشود. بنابراین خانواده باید فعالانه با محتوای فرهنگیای که کودک مصرف میکند همراه باشد و آن را در زندگی روزمره تبدیل به رفتار و الگو کند.
کارگردان «لوپتو» همچنین درباره اهمیت تعامل نهادهای فرهنگی و حوزوی با صنعت انیمیشن اظهار کرد: فعالیت در حوزه تربیت دینی از طریق انیمیشن نیازمند حضور و همکاری متخصصان دین، تربیت، روانشناسی و هنر بهصورت همزمان است. اگر این همکاری به شکل مستمر شکل بگیرد، تولید انیمیشن دینی دیگر تجربی و سلیقهای نخواهد بود، بلکه مبتنی بر علم و رویکردهای سنجیده خواهد شد. حوزه علمیه ظرفیتهای فراوانی برای کمک به این مسیر دارد؛ از تولید محتوای صحیح گرفته تا نظارت بر پیامهای تربیتی و معنوی آثار. تعامل صحیح این مراکز با گروههای هنری، آینده انیمیشن دینی را حرفهایتر و اثربخشتر میکند.
وی در پایان این بخش از گفتوگو تأکید کرد: انیمیشن امروز جزو مهمترین زبانهای جهانی ارتباط با نسل آینده است و ما اگر در این حوزه کمکاری کنیم، در حقیقت بخشی از آینده فرهنگی کشور را واگذار کردهایم. دنیا در حال سرعت گرفتن در تولید آثار اثرگذار برای کودکان است و ما نیز باید از این رقابت عقب نمانیم. استعدادهای فراوانی در کشور وجود دارد، اما این استعدادها بدون حمایت مالی، زیرساختهای تکنیکی، آموزشهای حرفهای و توجه سازمانهای فرهنگی به نتیجه مطلوب نمیرسند. امیدوارم مسئولان به اهمیت راهبردی این حوزه بیش از گذشته واقف شوند.
انتهای پیام
نظر شما