خبرگزاری حوزه/ این اثر پژوهشی را می توان یک تحقیق نسبتا جامع در موضوع مورد بحث دانست که تلاش کرده است، مسئله غرب شناسی علمای شیعه را از دیدگاه‌های مختلف با نگاهی منصفانه، مورد بررسی و تحلیلی تاریخ مدارانه قراردهد.
این کتاب از جهت ساختار پژوهشی نیز دارای اهمیت است، در این راستا، نویسنده تلاش کرده کمترین نکته و برهه و موقعیت مهم تاریخی و فکری را از قلم نیاندازد و بدانها، به اندازه اهمیت موضوع و ارزش ساختارشناسی و اهتمام تاریخی و نقش آفرینی تمدنی اش بپردازد.
فصل‌های هفت‌گانه کتاب
کتاب غربشناسی علمای شیعه در هفت فصل به رشته تحریر درآمده است.
در فصل اول آن به کلیات پرداخته شده که در آن پرسشهایی درباره غرب، ضرورت تحفظ بر نام علما و ضرورت توجه به جهت رسالت علمای شیعه در تعامل با غرب، پیشینه جریان شناسی غربشناسی علمای شیعه در تاریخ معاصر ایران، مبانی فقهی – کلامی علمای شیعه در رویارویی با غرب، علل رویکرد و توجه علمای شیعه به غرب و در انتها روش شناسی مواجهه عالمان شیعه با غرب بیان شده است.
نویسنده در فصل دوم، موضع عالمان شیعه در برابر چهره کلامی – مسیحی غرب در ایران ، مباحث پیشینه حضور غرب مسیحی در ایران تا عهد صفوی، پیشینه حضور مبلغان مسیحی در ایران معاصر، نگاهی به فعالیتهای مبلغان مسیحی در ایران و موضع گیری علمای شیعه در قبال مبلغان مسیحی را مورد توجه قرارداده است.
در فصل سوم کتاب نیز موضوع موضعگیری عالمان شیعه در برابر چهره سیاسی – نظامی غرب بررسی شده است. علما و فتاوی جهاد علیه روس، سید شفتی؛ دولت در دولت – مبارزه با انگلیس، میرزا مسیح مجتهد تهرانی و فتوا علیه سفیر روس، آقا نجفی اصفهانی و مبارزه با سلطه سیاسی استعمار در ایران، شیح فضل الله نوری و مبارزه با استعمار انگلیس و روس، علما و اولتیماتوم روس، مدرس استعمار ستیز نستوه عناوین این بخش هستند.
نویسنده در فصل چهارم کتاب خود، موضعگیری عالمان شیعه در برابر چهره اقتصادی غرب را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. از عناوین این فصل می‌توان به قرارداد بارون ژولیوس رویتر، نهضت تنباکو، تأسیس شرکت اسلامیه، روحانیت و نهضت نفت اشاره کرد.
موضعگیری عالمان شیعه در برابر چهره فکری – فرهنگی غرب عنوان فصل پنجم کتاب است. بررسی تطبیقی کلیات غربشناسی جریان دینگرا و جریان غربگرای دیوانسالار، عالمان شیعه و غربشناسی توصیفی، غربشناسی اقتصادی، غربشناسی توصیهای و اثباتی از جمله سرفصل‌های این قسمت از کتاب میباشد.
نویسنده در فصل ششم، کلیات و نتیجه گیری هایی از فصل‌های مختلف کتاب را آورده است، از آن جمله می توان به مواردی نظیر مراحل مواجهه ایرانیان با غرب، رویکردهای مواجهه با غرب، ابعاد غیریت غرب نسبت به ما، غربشناسی جریان دانشگاهی، انقلاب اسلامی و گذار از غرب و بالاخره آسیبشناسی و غربشناسی گذشتگان؛ شرط تداوم و تکامل غربشناسی اشاره کرد.
و در فصل هفتم از کتاب غرب شناسی علمای شیعه، ضمایم آمده است که در هفت بخش تنظیم و عرضه شده است؛ که ماجرای مخالفت جریان دینی با مدارس نوین، علمای شیعه و دغدغه اسلام در مواجهه با غرب، نمونههایی از مظاهر نفوذ اجتماعی علمای شیعه، برخی فتاوی جهادیه علمای شیعه علیه روسیه در جنگهای ایران و روس، گزیدهنامه سید شفتی به «سر جان مکنیل» انگلیسی و در نهایت هم تفاوت انقلاب اسلامی و نظامهای سیاسی اهل سنت در گذار از غرب، به عنوان ضمیمه آخر ارائه شده است.
نویسنده کتاب در بیان اهمیت و ضرورتهای انجام این پژوهش کلامی- تاریخی می نویسد: «... جریانهایی از جمله جریانهای روشنفکری ادعا می‌نمایند که اساساً عالمان دینی هیچگونه شناختی از غرب – که به گمان آنها محوریترین عنصر جریانساز در سدههای اخیر کشور ما میباشد – نداشتهاند یا اگر هم داشتهاند به شدت، ناقص و حتی غیرواقعی بوده و نتوانسته سیری از اجمال به تفصیل و از سطح به عمق بیاید. مواجه شدن با چنین ادعایی، مسلماً پای این پرسش را به میان میکشد که چگونه ممکن است نمایندگان و طلایهداران جریان دینی که پاسداران و نگهبانان هویت عنصر ایرانی‌اند، در قبال جدیترین چالشهای هویتی زمان خود، سکوت اختیار کرده و تکاپویی نداشتهاند؟»
نویسنده کتاب معتقد است: از آنجا كه رقابت و چالش ايران با غرب، هنوز در جريان است، آگاهي از تجربه و نوع مواجهۀ جريان اجتهادي شيعه با غرب در قرون اخير، ضرورتي دو چندان مي‌يابد؛ چه، اين تجربه، به مثابه مهمترين تراث تاريخي، بهتر از هر منشور ديگري مي‌تواند در تعيين جهت‌گيري هويت امروز ايرانيان و تعامل آنها با غرب مدرن نقش‌آفريني كند.
کتاب «غربشناسي علماي شيعه در تجربه ايران معاصر » به قلم حجت‌الاسلام احمد رهدار در 999 صفحه، با شمارگان 1500 نسخه و قیمت18000 عرضه شده است.
