بنده از آيت الله العظمی بهجت(ره) كه در كنار ضريح مطهر حضرت معصومه(س) مشغول زيارت بودند، سؤال كردم: آيا حضرت را می توان با زيارت جامعه كبيره زيارت كرد؟ فرمودند: بله! بعد از مدتی كوتاه دوباره به عقب برگشته فرمودند: شما به نيت تمام كسانی كه اين زيارت شامل آنها می شود، زيارت نامه را بخوانيد.

حجت الاسلام والمسلمین میرستار مهدی زاده، مولف و پژوهشگر حوزوی در گفت وگو با خبرنگار حوزه در تبریز به بررسی مقام معنوی و شفاعت حضرت معصومه(س) در بین اهل‌بیت(ع) پرداخته است که تقدیم مخاطبان ارجمند می‌ّ‌شود.

*وصف مستقیم ازسوی ائمه اطهار  

محكم ترين دليل برای شناسايی مقام معنوی حضرت معصومه(س)، توصیف مستقيم ائمه اطهار(ع) نسبت به جايگاه ايشان می باشد. اين معرفی از چند لحاظ مورد توجه است، اول اينكه در مورد زيارت ايشان سفارش و تأكيد صورت گرفته است؛ به طوری كه حتی از حدود سی و شش برادر و خواهر نيز، فقط ايشان توجه امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام صادق(ع) را به خود جلب كرده است؛ آن گونه كه امام صادق(ع) با تجليل از تولد ایشان خبر داده و ثواب زيارت توأم با معرفت او را بهشت معرفی نموده و شفاعتش را شامل حال تمام شيعيان دانسته است.

روزی عده ای از شيعيان امام كاظم(ع) جهت دريافت پاسخ پرسشهای دينی خود به شهر مدينه رهسپار شدند، ولی چون آن حضرت در مسافرت بود و آنها ناگزير به بازگشت بودند، به ناچار سؤالات خود را نوشتند و به افراد خانواده امام تحويل دادند تا در سفر بعد، جواب آنها را دريافت نمايند.زمان خداحافظی با تعجب ديدند كه حضرت فاطمه معصومه(س) (در حالي كه تنها ده سال داشت) پاسخ پرسشهای آنان را نوشته است. هنگام مراجعت در بين راه با امام موسی بن جعفر(ع) ملاقات نمودند و ماجرا را به عرض ايشان رساندند. امام آن نوشته را از آنها گرفت و مطالعه نمود و چون پاسخها را درست يافت، لبخند رضايت بر لبانش نقش بست و سه بار فرمود: «فداها ابوها؛ پدرش به فدايش باد».

فرمايش امام كاظم(ع) شبيه گفتار رسول خدا(ص) به فاطمه(س) است كه همين عبارت را برايشان به كار برده اند. دختری كه امام معصوم خود را فدايی او معرفی می كند، بايد عظمتی بسيار والا داشته و درنهايت عصمت و كمال باشد كه امام و پدر او، جان خود را شايسته نثار عظمت و كمال او می بيند و چنين كلامی بر لب جاری می سازد.

*قم؛ حرم اهل بیت(ع)

امام صادق(ع) در سال 148 ه .ق. به علت مسموميت توسط منصور دوانيقی به شهادت رسيد و حضرت معصومه(س) در سال 179 ه . ق. متولد شد. پس حداقل بيش از سی سال قبل از تولد آن بانو، امام صادق(ع) از تولد و منزلت او خبر داده است: "اِنَّ لِلَّهِ حَرَماً و هو مكّة، و لِرَسولِهِ حرماً و هو المدينة، و لاميرالمؤمنين حرماً و هو الكوفة، و لَنا حرماً و هو قُمّ، وَ سَتُدفَنُ فيها اِمْرأةٌ مِن وُلدي تُسَمَّي فاطِمة، مَن زارَها وَجَبَتْ لَهُ الجنة (قال عليه السلام ذلك و لَمْ تُحْمَلُ بموسي اُمُّهُ؛" برای خدا حرمی است و آن مكه است و برای رسول خدا صلی الله عليه و آله حرمی است و آن مدينه است و برای اميرالمؤمنين عليه السلام حرمی است و آن كوفه است و برای ما (اهل بيت عليهم السلام) حرمی است و آن قم می باشد و به زودی زنی از اولاد من كه فاطمه ناميده می شود، در آنجا دفن می شود. هر كسی او را زيارت كند، بهشت بر او واجب می گردد.

در اين حديث، قم حرم همه ائمه(ع) بعد از حضرت علی(ع) معرفي شده است و البته كلمه «لنا» مطلق است و شامل تمام چهارده معصوم(ع) می گردد و منظور حرم بودن قم حتي نسبت به رسول اكرم(ص) و حضرت علی(ع) نيز می باشد؛ اگرچه هر كدام از ائمه(ع)، خود حرم ديگری مثل كربلا، كاظمين، مشهد و سامراء دارند.

نكته ديگر اينكه قم به تنهايی حرم همه ائمه(ع) معرفی شده است و اين جای بسی تأمّل عميق دارد، بعد از معرفی قم به عنوان حرم ائمه(ع)، بلافاصله به تولد و دفن حضرت معصومه(س) در قم اشاره شده و بعد به بيان ثواب زيارت حضرت كه بهشت است، توجه ويژه مبذول گشته است. محور در اين حديث، تشويق مردم به زيارت اين بانو و رسيدن به ثواب آن يعنی بهشت مي باشد و بهشت را ثواب يک عمل معرفی كردن، فقط در مورد زيارت ائمه معصوم و برخی موارد نادر بيان شده است.

يک بار زيارت حضرت معصومه(ع)، و آن گاه ورود به بهشت، نشان از ميزان تقرب و وجاهت و آبروی حضرت در پيشگاه خدا دارد كه هر شيعه ای را به شرط معرفت به حق او و با يک زيارت او می بخشند و وارد بهشت می نمايند و اين ورود حتمی است و بي هيچ مانع؛ چون در برخي روايات «وَجَبتْ لَهُ الجنة» گفته شده است؛ يعنی زيارت او، بهشت رفتن را واجب می كند.

*پاداش معرفت به حضرت معصومه(س)  چیست؟

در حديثی كه زيارت نامه حضرت معصومه(س) در ادامه آن آمده است، امام رضا(ع) فرمود:«من زارها عارفاً بحقها فله الجنة». وجوب بهشت در مقابل معرفت به حق اوست. پس بايد معنی معرفت به حق او را دريابيم. كتاب «ناسخ التواريخ» از امام رضا(ع) نقل می كند كه فرمود:"من زار المعصومه بقم كمن زارنی؛ هر كه معصومه را در قم زيارت كند، مثل اين است كه مرا زيارت كرده است."

معرفت به حق حضرت معصومه(س) چه چيزی می تواند باشد؟ حضرت معصومه(س) بار امانت سنگين امامت را بر دوش ندارد و لذا حقی را كه امام بر گردن امت دارد، برای او نيست. پس اين حقی كه او بر گردن شيعه دارد، چيست؟ اگر كسی بگويد: آن بی بی حق خاصی ندارد، الا اينكه مثل همه مؤمنين و امامزادگان ديگر، احترام و حفظ حرمت و شناخت همان جايگاه عمومی او به عنوان امامزاده بر هر مؤمن و شيعه لازم است، پاسخ می دهيم كه امام رضا(ع) در حدیث فوق، كلمه حق را به «ها» یش اضافه فرمود و با اين اضافه، تخصيص حاصل شد؛ يعنی حقی كه مخصوص حضرت معصومه(س)است؛ بنابراين، بايد قبول كنيم كه حضرت معصومه(س) بالاتر از حقوق ديگران و پايين تر از حقوق امام، حقی خاص دارد و شناخت آن برای زائر لازم است تا به ثواب زيارت نايل گردد.

*رمز شناخت حق حضرت معصومه(س)

برای شناخت اين حق، دو كليد و رمز معرفتی بر زبان ائمه جاری شده است: اول اين كه امام رضا(ع) زيارت حضرت معصومه(س) را مثل زيارت خودش معرفی فرموده است. دوم اينكه معرفت او را شرط بهشتی شدن زائر دانسته است. پس بايد پرسيد كه، حق مخصوص آن حضرت چیست؟ معرفت به حق او يعنی چه؟ و آيا معرفت به حق او مراتب دارد يا نه؟ جواب به اين سؤالات و غور در مراتب و جوانب آن واقعا كاری مهم و سنگين است؛ امّا به همان نسبت دارای نتايج پربار و گرانبهاست.

امام بدون حكمت و دقت كامل سخن نمی گويد و تا كسی قابل مقايسه و تشبيه به امام نباشد، هرگز او را شبيه به خود معرفی نمی فرمايد و زيارت او و حق او را مثل زيارت و حق خودش، شرط بهشت معرفی نمی فرمايد؛ چنان كه امام صادق(ع) فرموده اند: كسی با ما آل محمد صلی الله عليه و آله قابل مقايسه نيست؛ «لا يُقاسُ بِنا أحَدٌ». در آن روايت، امام رضا(ع) ثواب زيارت خواهرش را ثواب زيارت خود معرفی نمی كند، بلكه نفس زيارت او را شبيه زيارت خود و هم اثر با حضور خويش می شناساند.

بنابراين، اگر زيارت حضرت معصومه(س)، مثل زيارت امام رضا(ع) باشد، بايد محضر آن حضرت، نورانيت و قدرت تصرف عرفانی و ولايی و رحمت و رأفت و قرب و منزلت او، شبيه به امام رضا(ع) باشد والا بدون داشتن ظرفيت واقعی، امام كسی را مثل خود معرفی نمی فرمايد.

بنده از آيت الله العظمی بهجت(ره) كه در كنار ضريح مطهر حضرت معصومه(س) مشغول زيارت بودند، سؤال كردم: آيا حضرت را می توان با زيارت جامعه كبيره زيارت كرد؟ فرمودند: بله! بعد از مدتی كوتاه دوباره به عقب برگشته فرمودند: شما به نيت تمام كسانی كه اين زيارت شامل آنها می شود، زيارت نامه را بخوانيد.

*معصومه(س) مظهر جلالت حضرت زهرا(س)

همچنين آنچه پدر بزرگوار حضرت آيت الله العظمی مرعشی رحمه الله، يعنی سيد محمود مرعشی بعد از توسل به اميرالمؤمنين(ع) جهت معرفی قبر حضرت زهرا(س) از آن امام شنيده اند، در معرفی حضرت معصومه(س) بسيار صريح و رساست. حضرت به ايشان در خواب فرموده بودند: «حضرت زهرا(س) به من وصيت كرده تا قبر او را مخفی نگه دارم و من نمی توانم برخلاف وصيت ايشان عمل كنم؛ اما اگر خيلی دوست داری قبر ايشان را زيارت كنی، به قم و نزد قبر فاطمه معصومه(س) برو كه خداوند جلالت حضرت زهرا(س) را به حضرت معصومه(س) داده است."

با تأمل در اين جواب بسيار رسا و زيبا كه از مرد صالح و مورد اطمينانی همچون پدر آيت الله العظمی مرعشی نقل شده است، مي توانيم با مقام بلند و ملكوتی و روح لطيف و قدسی و فاطمه معصومه(س) بيشتر آشنا شويم و به حق اين شهيده غم و سم در غربت پی ببريم.

با تأمل به اشارات ائمه عليهم السلام، شايسته است كه زانوی ادب در مقابل عظمت معنوی حضرت معصومه(س) بر زمين زنيم و آن گاه خاضعانه و دل‌شكسته و با كمال ادب و خشوع، در هاله ای از احترام و معرفت، با رعايت تمام آداب ظاهری و باطنی به محضر اين سلطان عالم قدس و طهارت، و عرفان و ولايت، و اين بانوی هم منزلت با آل محمد(ص)، و اين بضعه و پاره تن اهل بيت(ع) و اين هم سرشت آل الله مشرف شويم و با نهايت قدردانی و احساس كوچكی در مقابل شكوه و عظمت اين مظهر تجلی فاطمه زهرا(س) و اين شبيه امام رضا(ع) و اين صاحب حرم آل محمد(ص) و كريمه اهل بيت(س) عرض ولايت و اطاعت و ادب و معرفت نماييم تا شايد گوشه چشمی به ما نمايد.

به راستی كه همه پرورش يافتگان عالی مرتبه حوزه قم، همگی به حق اعتراف كرده اند كه به هر جا رسيده اند، از بركت گوشه چشم و زيرسايه عنايت كريمه اهل بيت(س) می باشد. از ملاصدرا تا امام خمينی(ره) و آيت الله بهجت(ره) همه عرفای بزرگ و مراجع، خود را شاگرد كوچک و متواضع استاد بزرگ قم و حرم نشين محرم اسرار الله، يعنی حضرت فاطمه معصومه(س) دانسته اند و پيوسته با زيارت او راه كمال پيموده اند.