حجت الاسلام محمدصالح مازنی در گفتگو با خبرگزاری «حوزه»، با اشاره به اهمیت و ضرورت نیازسنجی پژوهشی، اظهار داشت: نیازسنجی پژوهشی ضرورت زمان ماست که دلائل بسیاری بر آن وجود دارد یکی از آن أدله، تکثر و تنوع نیازهاست؛ به این معنی که ما در جامعه با پرسش ها و مسائل زیادی مواجه هستیم که برخواسته از مشکلات پیدا و پنهان مردم بوده و برخی باید به فوریت حل شوند.

وی با بیان این مطلب که یکی از مشکلات امروز برای پاسخگویی به نیازها، منابع مالی، انسانی و زمانی است، ابراز داشت: تنوع و تکثر نیازها از یک طرف و محدودیت منابع از سوی دیگر، ایجاب می‌کند تا نیازها شناسایی و در گام بعد اولویت گذاری شود؛ البته این پایان ماجرا نیست؛ بلکه ما با شناسایی و اولویت‌یابی نیاز سنجی، بخشی از راه را طی کرده ایم و وارد مرحله بعد به نام امکان سنجی برای تدارک مبنایی جهت تخصیص اعتبار و اجرای پژوهش می‌شویم.

مدیرگروه نیازسنجی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه یادآور شد: برای حل ریشه ای مسائل، باید ابتدا آنها را شناخت وسپس اولویت را معین و درنهایت به پژوهش‌ مناسب اقدام نماییم.

*استخراج 5387 عنوان پژوهشی از 5 طرح نیازسنجی

این کارشناس پژوهشی به معرفی طرح های پایان یافته گروه نیازسنجی پژوهشی پرداخت و گفت: علاوه بر سند "اولویت های پژوهشی فقه" که در سال 1391 از آن رونمایی و مورد استقبال جامعه علمی و پژوهشگران قرار گرفت، 5 اثر دیگر به سرانجام رسید که عبارتند از: اولویت های پژوهشی "مناسبات دین و روانشناسی"، "تفسیر و علوم قرآن"، "اقتصاد اسلامی"، "تربیت در حوزه های ‌علمیه"، "ادبیات ‌داستانی" در پانزدهمین همایش کتاب سال حوزه رونمایی می‌شوند، که این 5 اثر مجموعاً 5387 عنوان پژوهشی استخراج و 1151 عنوان الویت الف و فوری را تشکیل می دهند.

حجت الاسلام مازنی افزود: همچنین طرح های نیازسنجی پژوهشی «فقه سیاسی» و «اصول فقه» با 40 درصد پیشرفت و نیازسنجی پژوهشی «علوم حدیث»، «کلام و مهدویت» در دستور کار قرار دارند.

*نگاهی بر اهداف طرح نیازسنجی پژوهشی

وی با اشاره به اهداف طرح نیازسنجی پژوهشی، خاطرنشان ساخت: دستیابی به اولویت‌های پژوهشی در رشته های گوناگون علوم وگرایش های وابسته برای تعیین موضوع پایان‌نامه‌های حوزوی به عنوان راهنمای پژوهشگران و ...، زمینه‌سازی و مشارکت در توسعه علوم حوزوی و ترسیم هندسه مسائل رشته‌های مختلف، عنایت به نقش و جایگاه نیازسنجی در فرآیند پژوهش های حوزوی به عنوان پیش‌نیاز فرآیند عملیاتی و اجرایی پژوهش های استاندارد در حوزه های علمیه و زمینه‌سازی برای تدوین مدل بومی نیازسنجی پژوهشی حوزه های علمیه از جلمه اهداف این طرح می باشد.

*از چه منابع و محورهایی در این طرح استفاده شده است؟

مدیرگروه نیازسنجی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه در پاسخ به این سوال که از چه منابع و محورهایی در این طرح استفاده شده است، تصریح کرد: یکی از امتیازات طرح های نیازسنجی پژوهشی دانش های حوزوی، تنوع منابع و محورهای مطالعاتی است؛ به این معنی که منابع بالقوه اطلاعاتي براي اولويت يابي پژوهشي نظیر اطلاعات تطبیقی در برنامه نیازسنجی قرار گرفت.

این کارشناس پژوهشی بیان داشت: برای شناسايي نيازهاي پژوهشي بالقوه در ساير سازمان‌ها و مؤسسات مشابه، مطالعات تطبيقي در چند محور نظیر منابع علمی پژوهشی، اسناد و مدارک بالادستی نظام، چالش ها و مسائل پیش روی، آسیب های فرهنگی اجتماعی، مسائل جاری سازمان های حوزوی، مطالعات آینده نگرانه و نظريه‌ها در عرصه مطالعات دانش های حوزوی انجام و دستاوردهای مناسبی دربرداشت.

حجت الاسلام مازنی با اشاره به اسناد و مدارک بالادستی نظام، اظهار داشت: بررسي این اسناد و مدارک نظیر مجموعه برنامه‌هايي كه در قالب برنامه‌های توسعه در سطح كشور تدوين و مصوب شده اند، همانند برنامه بيست ساله كشور و اسناد بالادستی حوزه های علمیه نظیر سند چشم انداز حوزه های علمیه، توصیه ها، فرمایشات و دغدغه های مقام معظم رهبری و مراجع عظام تقلید از جمله مطالعات تطبیقی ما در این طرح بوده است.

*مطالعه ای با موضوع نقش حوزه در آینده جهان

وی هچنین به مطالعات آينده نگرانه در این طرح اشاره کرد و گفت: بحث و بررسي تحولات آينده بشري در قالب مطالعات آينده نگرانه در عرصه فرهنگ و هرآنچه که دین باید نسبت به آن برنامه داشته باشد، سناريوهاي گوناگون پژوهشي را فرا روي سازمان‌های حوزوی قرار می دهد که اين مسائل مي‌تواند حول محورهايي همچون نقش دانش‌های حوزوی در پیش بینی و ساخت آينده جهان، الزامات فقهی-حقوقی شهروندهاي جديد نظير شهروند الكترونيكي، و نيز بايسته‌ها و ضرورت‌های شهروندي باشد.

*خروجی این طرح ها کجاست؟

مدیرگروه نیازسنجی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه با بیان قالب های پیشنهادی برای اجرای این طرح ها، ابراز داشت: مهمترین قالب استفاده از این طرح ها و عناوین استخراجی، اجرای آن توسط طلاب برای تدوین رساله سطح 4 و نیز پایان نامه سطح 3 است؛ البته قالب های دیگری همچون طرح پژوهشی، رساله دکتری و پایان نامه کارشناسی ارشد(برای دانشجویان)، مقاله علمی پژوهشی و مقاله علمی ترویجی نیز برای آن پیشنهاد شده است.

*دعوت از تمام دستگاه های نظام برای اجرای طرح های نیازسنجی

این کارشناس پژوهشی با تأکید بر لزوم مشارکت تمام ارکان تصمیم گیری در حل مسائل و مشکلات، خاطرنشان ساخت: امروز مشکلات و مباحثی در جامعه وجود دارد که برخی از آنها از سوی حوزه نیازسنجی شده که می طلبد تمام دستگاه های نظام در رفع آن شرکت کنند.

حجت الاسلام مازنی ادامه داد: دستگاه های نظام در اکثر نیازسنجی های ما به مشارکت طلبیده شده و مسائل آنها دریافت، بررسی و در فرایند اولویت‌یابی قرار گرفت؛ بنابراین این نهادها سازمان های بهره‌ور به شمار رفته و بخشی از نیازها و مباحثی که شناسایی و اولویت گذاری آن به عهده ما بوده است، از دستگاه ها و وزارت خانه ها دریافت و رفع آن، نیاز این دستگاه ها را مرتفع می سازد.

وی تصریح کرد: لزوماً حل مسائل استخراجی، بر عهده یک طلبه حوزوی نیست؛ بلکه دانشجویان و پژوهشگران غیر‌حوزی نیز می توانند در این موضوعات ورود کرده و در فرآیند حل مسأله و تحقیق مشارکت نمایند.

*در فرآیند شناسایی نیازها، نگاه درون حوزوی نداشتیم

مدیرگروه نیازسنجی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه افزود: نگاه ما در فرآیند شناسایی صرفا درون حوزوی صرف نبود؛ بلکه از مشارکت مراکز آموزشی و پژوهشی برون حوزوی اعم از دانشگاهی و آموزش و پرورش نیز استفاده شد؛ پس هم پژوهشگران حوزوی و هم پژوهشگران غیرحوزوی می توانند اولویت های ارائه شده را در دستور پژوهش خویش قرار دهند.

*تأکید بر ارتباط میان برنامه ریزان، پژوهشگران و مؤسسات آموزشی و پژوهشی

این پژوهشگر حوزوی با تأکید بر اینکه باید میان برنامه ریزان کلان کشوری، پژوهشگران و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ارتباط مستمر، نظام مند و سیستماتیک برقرار شود، اظهار داشت: ما به پژوهش به مثابه یک خط تولید نگاه کنیم که یک طرف آن نیاز است که متولی استخراج و شناسایی آن، نیازسنجی پژوهشی است و در ادامه متولیان برنامه‌ریزی در بخش‌های دیگر نظام باید در پژوهشگران ایجاد انگیزه کند و سوی دیگر آن پژوهشگر است که در نهایت باید نتیجۀ این برنامه‌ریزی به حل مشکل مردم، جامعه و نظام اسلامی بیانجامد.

حجت الاسلام مازنی ابراز داشت: مردم زمانی می توانند آسوده خاطر باشند که ما نیازهای روانی آنان را در پروژه هایی همانند نیازهای مناسبات دین و روانشناسی شناخته و به پژوهشگران این عرصه پیشنهاد دهیم و در ادامه پژوهشگر نیز با حمایت نظام تحقیق کرده و نتیجه آن را در اختیار مراجع ذی‌صلاح قرار دهد تا بتوانند مسائل را حل کنند.

وی ادامه داد: ما زمانی می‌توانیم مسائل تربیتی جوانان و خانواده ها را حل کنیم که نیازهای تربیتی را شناخته و فرآیند یادشده طی شود.

مدیرگروه نیازسنجی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه افزود: همچنین ما زمانی می توانیم نسبت به آسیب های انحرافی در أمان بمانیم که آسیب ها را شناخته و در فرآیند یادشده عملیاتی کنیم یا زمانی می توانیم  انسان قرآن‌محور تربیت کنیم که نیازهای مربوط به حیطۀ تفسیر و علوم قرآن را بشناسیم.

این کارشناس پژوهشی در پایان خاطرنشان ساخت: ما در گروه نیازسنجی پژوهشی در آغاز راهی بس طولانی بخشی از این کارها را انجام داده ایم که امیدواریم تمام ارکان نظام پژوهش و بلکه ارکان نظام وظایف خویش را درگام های بعدی انجام دهند.