به گزارش خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام محمد حسین بهرامی شنبه شب در نشست علمی- رسانه‌ای نقش بحارالانوار در احیای حدیث شیعه با اشاره به وضعیت سیاسی دوران علامه مجلسی گفت: ارتباط علامه مجلسی با مردم ارتباط بسیار گسترده و وسیعی بود.
وی بیان کرد: علامه مجلسی دوره تحصیل خود را در اصفهان سپری کرد و علوم معقول و منقول را فراگرفت و از اساتید برجسته او در معقول به آقا حسین خوانساری و در منقول به پدرشان مجلسی اول می‌توان اشاره کرد.
عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه تصریح کرد: به مرور با توجه به نگرش علامه، گرایش وی به سمت علوم منقول بیشتر شد و در مقدمه بحار الانوار نیز اظهار ندامت می‌کند که چرا عمر خود را در تحصیل سایر علوم به غیر از علوم وحیانی سپری کرده است.
وی ابراز داشت: با توجه به جریان اخباری گری در دوره علامه مجلسی و بعد از دوره عقل گرایی که حوزه‌های علمیه شیعه در حله شاهد آن بودند، بازگشتی به سمت حدیث ایجاد و جریان اخباری گری تا حدی در اصفهان تقویت شد و علامه نیز به این سمت گرایش پیدا کرد و آثار حدیثی متعددی به جای گذاشت.
حجت الاسلام بهرامی بیان کرد: علامه مجلسی شاگردان بسیاری را به جای گذاشت و در برخی کتاب‌ها به اسم برخی از بزرگان آنها اشاره شده است.
وی با بیان اینکه علامه مجلسی 74 اثر از خود به جای گذاشت که اولین اثر او در سن 25 سالگی بود، گفت: نکته جالب برای حوزه‌های علمیه و علما در مورد علامه مجلسی این است که 54 اثر او به زبان فارسی نگاشته شده در حالی که زبان علمی آن دوران زبان عربی بوده است.
عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه تصریح کرد: بخش قابل توجهی از آثار علامه به زبان فارسی است تا بتواند با بدنه جامعه و عموم مردم ارتباط برقرار کند؛ به نحوی آثار علامه مجلسی دارای جنبه ترویجی تبلیغی بوده است تا جنبه علمی پژوهشی و مخاطب قرار دادن علما.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه مقداری زبان آثار زمان علامه با زمان حال متفاوت شده است، شاید این ویژگی علامه مجلسی آن چنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است.
حجت الاسلام بهرامی عنوان کرد: علامه مجلسی در دوره‌های مختلف همواره مورد توجه علما بوده است و به آثار برجسته او اشاره کرده‌اند ولی در دوره اخیر دو جریان به نحوی سعی کرده‌اند علامه و آثارش را زیر سوال ببرند.
وی با اشاره به اینکه یکی از این دو جریان نگاه منفی است که مستشرقان در آثار خود مطرح کرده اند، گفت: مستشرقان در آثار خود به لحاظ سیاسی و اجتماعی شخصیت علامه را متعصب و سختگیر و عامل برخورد با تصوف و اقلیت‌های مذهبی معرفی کرده‌اند در حالی که این نگاه ساده اندیشانه و یک سویه صحیح نیست.
عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه ادامه داد: در ارتباط با تصوف باید آن را به معنای جریانی که در آن دوره بوده و انعکاسی که داشته است و همچنین اباهی گری و لاابالی گری که در جامعه آن روز اصفهاد ایجاد کردند شناخت به طوری که در سفرنامه‌های آن دوره تا حدودی منعکس شده است.
وی بیان کرد: حامد الگار از مستشرقین، این موضوع را به چالش کشید و مستندات سایر مستشرقان که به علامه نسبت دادند را تا حد زیادی زیر سوال برد؛ به نظر می رسد نگاهی که مستشرقان به فکر القای آن باشند نگاه صحیحی نباشد.
حجت الاسلام بهرامی گفت: نکته دوم اینکه برخی نواندیشان دینی ما در دوره معاصر از جمله دکتر علی شریعتی تصویر ناصحیحی از علامه برای جامعه ما طرح کردند.
وی با بیان اینکه در این نگاه دو نکته را باید مدنظر قرار داد که این نگاه را بسیار تعدیل خواهد کرد، افزود: وضعیت فکری زمان دکتر شریعتی راه درست را صرفا در مسیر مبارزه می‌دید و حاکمیت جریان چپ بر مبارزه و درگیر شدن تاکید داشت؛ البته این نگاه باعث می‌شود حرکت های علمی برخی از ائمه(ع) را نیز زیر سوال ببرد.
معاون پژوهش مرکز کامپیوتر نور اذعان داشت: نگاه حاکم بر دوره دکتر شریعتی، دیدگاهش نسبت به علامه مجلسی بسیار سختگیرانه بود و واقعیت و تاثیر علامه در دوره همراهی با حکومت صفوی برای حفظ تشیع را نادیده می گرفت.
وی بیان کرد: در دوره معاصر تقریبا کلید واژه مشترکی بین کسانی که خواسته‌اند بحارالانوار را معرفی کنند وجود دارد و آن اینکه این کتاب را دائره المعارف شیعی معرفی کرده‌اند که انصافا زیبنده این کتاب است.
حجت الاسلام بهرامی تصریح کرد: در این کتاب عظیم و بی‌نظیر مجموعه‌ای از انواع احادیث در موضوعات مختلف و منابع متنوع گردآوری شده است که به حق می‌توانیم آن را دائره المعارف حدیثی شیعی بنامیم.
وی اظهار داشت: بحارالانوار یک کتابخانه از کتاب‌های شیعه است که کتاب‌ها در همدیگر ادغام شده و یک ساختار یکپارچه را تشکیل داده‌اند و همزمان ما به صدها کتاب دسترسی داریم.
معاون پژوهش مرکز تحقیقات کامپپوتری علوم اسلامی نور گفت: علامه مجلسی در یکی از مقدمات خود با اشاره به مصادر بحارالانوار بیانی می کند که 436 عنوان کتاب در بحارالانوار گردآوری شده است که 85 عنوان از مصادر اهل سنت است.
وی با اشاره به اینکه برای نگارش بحارالانوار مجموعه وسیعی از مصادر شیعه و سنی به کار گرفته شده است، گفت: علامه مجلس تقریبا تمام مصادر حدیثی در دسترس آن روز از آثار حدیثی شیعه تا برخی از آثار لغوی و حدیثی اهل سنت را مورد بررسی قرار داده است.
حجت االاسلام بهرامی بیان کرد: علامه مجلسی در مقدمه کتاب بحارالانوار می‌نویسد" تلاش زیادی کردم که کتاب‌های حدیثی را جمع آوری کنم و تیمی را به کشورهای مختلف اعزامی می‌کردم تا بهترین نسخ آثار جهان اسلام را تهیه کنند" که در نهایت به این نتیجه رسیدند آنها را در یک کتاب واحد جمع آوری کنند.
وی تصریح کرد: این کتاب در 25 جلد نگارش یافته است که علامه تا 15 جلد را خودشان پاکنویس کردند و 10 جلد پایانی را شاگردان او بر اساس خط مشی‌ای که استاد تشریح کرده بود تکمیل کردند.
این محقق حوزه ابراز داشت: بحارالانوار در 44 فصل و 2489 باب گردآوری شده است و در چاپ‌های دوره معاصر چاپ 110 جلدی آن مشهور است.
وی دقت در نقل را یکی از ویژگی‌های این کتاب عنوان کرد و گفت: علامه مجلسی بسیار دقیق بودند و با اختیاری که داشتند بهترین نسخه‌های جهان اسلام را گردآوری کردند.
حجت الاسلام بهرامی افزود: علامه مجلسی بسیار به تحریف‌ها، تصحیف‌ها و خطاهایی که در بازنویسی کتاب‌ها بود دقت داشت و سعی می‌کرد دقیق‌ترین نقل را آورده و تفاوت‌ها را اشاره کند.
وی بیان کرد: کار گروهی یکی از مهمترین ویژگی‌های نگارش کتاب بحارالانوار بود هرچند که نقش علامه مجلسی تنها نظارتی نبود و نقشی موثر و راهبری در نگارش آن داشت.
عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه با اشاره به اعتبار احادیث بحارالانوار گفت: اشکالی که در مورد این کتاب مطرح می‌شود این است که به دلیل مملو بودن از احادیث ضعیف، احادیث آن بی اعتبار است که این تصور صحیح نیست.
وی با بیان اینکه بحارالانوار با هدف گردآوری احادیث تهیه شده است نه با هدف گردآوری احادیث صحیح، گفت: مرحوم کلینی و شیخ صدوق در دوره‌ای زندگی می‌کردند که نیاز بود احادیث پالایش شده در یک اثر حدیثی منتشر شود ولی به نظر می‌رسد علامه مجلسی درصدد تجمیع احادیث بود و این نگرانی را داشت با گذشت زمان اثری از کتاب‌های حدیثی باقی نماند.
حجت الاسلام بهرامی با اشاره به اینکه تصور اینکه هر حدیثی در کتاب بحارالانوار آورده شده است صحیح نیست، عنوان کرد: علامه مجلسی از برخی کتاب‌ها که به غلو و اشکال معروف بودند حدیثی ذکر نکرده و یا تنها یک حدیث ذکر کرده است و به هر قیمتی هر حدیثی را وارد این کتاب نمی کرد.
وی ادامه داد: علامه مجلسی در مقدمه کتاب بحارالانوار بیان می‌کند آثاری را که ذکر کرده‌ام آثاری است که به همه آنها اطمینان دارم و همچنین علامه طریق خودشان به آن آثار را یک به یک ذکر کرده‌اند.
عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه با بیان اینکه نگاه اخباری یکی از راه‌های اعتماد به حدیث شناخت طریق آن کتاب بوده است، گفت: علامه مجلسی در مقدمه، طرق خود به کتاب‌ها و نسخه‌های مختلف را اعلام و بیان می‌کند که این روایت را از کتاب های معتبر و مشهور گردآوری کرده است.
وی افزود: علامه مجلسی در جلد 25 کتاب بحارالانوار فهرست اجازات خود را ذکر می‌کند یعنی مطرح می‌کند هر کتابی را از چه استادی اجازه دارد که نشان می‌دهد هر کتابی را در مجموعه خود نیاورده و دقت بسیاری به کار برده است.
حجت الاسلام بهرامی با یبان اینکه گاهی اوقات در برخی از آثار دینی بعضی از روایات تضعیف می شود که دلیل آن عدم آشنایی ما با زبان روایت است، گفت: امام خمینی(ره) وقتی به بحارالانوار اشاره می کند می گوید برخی از مفاهیم سنگین را نباید از ضعف روایت دانست بلکه شاید ما توجهی به معنای آنها نداریم؛ اگر گفتمان روایت برای ما آشنا نبود نمی توان گفت که این روایت جعلی است.
وی به ویژگی فقه الحدیثی بحارالانوار اشاره کرد و گفت: تصور بر این است که علامه مجلسی 70 هزار حدیث را تنها در یک مجموعه بدون هیچ نظمی گردآوری کرده است که به هیچ وجه درست نیست.
عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه بیان کرد: همه مصادر مهم حدیثی ما توسط نویسندگانی نوشته شده اند که هم رجال بزرگ و هم فقها و حدیث فهمان بزرگی بودند و اگر بحارالانوار تا این حد مورد توجه قرار گرفته است به این دلیل است که به لحاظ محتوایی و فقه الحدیثی مورد توجه است.
وی ابراز داشت: چینش کتاب و گردآوری احادیث در یک نظام واحد و منسجم نشان دهنده دلالت بر تسلط محتوایی علامه بر موضوعاتی است که در حدیث ذکر شده است.
حجت الاسلام بهرامی عنوان کرد: احادیث در کتاب بحارالانوار با موضعات مختلفی مانند طب، آفرینش و دیگر موضوعات دسته بندی شده است و کسی را نداریم که با این نگاه احادیث را گردآوری کرده باشد.
وی بهره گیری از آیات در ابتدای ابواب را یک ویژگی مهم بحارالانوار عنوان کرد و گفت: بیان روایات بعد از ذکر آیه یک حرکت نو و یک کار فقه الحدیثی است که نشان می‌دهد علامه مجلسی هم حدیث، هم قرآن و هم ارتباط آنها را با یکدیگر می داند.
این محقق حوزه به توجه علامه به کتب لغت و نقش ادبیات در تبیین احادیث اشاره کرد و افزود: قبل از علامه مجلسی کمتر کسی را داریم که اینگونه به نقش علوم ادبی و کتب لغت توجه داشته باشد.
وی بیان کرد: علامه مجلسی در بحارالانوار در هر بابی روایت هایی را که می آورد در یک بیان واحد توضیح می دهد و اگر به توضیح بیشتری احتیاج داشته باشد به خوبی در بیان‌هایشان آورده است.
عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه به آثاری که پیرامون بحارالانوار نوشته شده است اشاره کرد و گفت: حدود 29 گزیده از بحار نوشته شده است که معروف‌ترین آنها سفینه البحار شیخ عباس قمی است که در یک دسته بندی جدید بخشی از روایات بحار را ارائه کرده است.
وی با بیان اینکه 12 مستدرک و 28 کتاب به عنوان فهرست احادیث کتاب بحارالانوار نوشته شده است، تصریح کرد: 8 نفر بر کتاب بحارالانوار حاشیه نوشته‌اند و بیش از 60 اثر ترجمه بر مجلدات مختلف بحار نوشته شده است.
حجت الاسلام بهرامی به نقش کتاب بحارالانوار در احیای احادیث شیعه اشاره کرد و گفت: علامه مجلسی در احیای نسخ کتب حدیثی شیعه و پیشگیری از اضمحلال آنها نقش بسیار برجسته‌ای داشت.
وی با بیان اینکه در دوره حوزه حله بسیاری از کتاب‌ها هستند که اسمشان آورده می شود ولی اثری از آنها باقی نمانده است، عنوان کرد: علامه با جمع آوری کتب شیعه و با توجه به جایگاهی که بحارالانوار پیدا کرد به حفظ و حراست از کتاب‌های حدیثی کمک کرد و امروز موسسات بسیاری برای احیای مصادر بحارالانوار تلاش می‌کنند.
این محقق حوزه به طبقه بندی جامع احادیث در بحارالانوار اشاره کرد و گفت: به غیر از کتاب بحارالانوار کتاب جامعی که احادیث را در یک منظومه واحد ارائه کند تا هر کسی متناسب با موضوع به آن مراجعه کند وجود نداشته است.
وی ویژگی شرح و توضیحات احادیث در بحارالانوار را مورد تاکید قرار داد و افزود: هیچ کتاب حدیثی را نداریم که در انتهای هر باب یا در ذیل هر روایت نکاتی را برای توضیح آورده باشد که نشان از تنوع و عظمت این اثر دارد.
عضو هیئت مدیره انجمن حدیث حوزه با بیان اینکه بحارالانوار برای رفع یک نیاز برای قرن 11 و 12 نوشته شده است، گفت: فعالیتی که علامه در دوره خودشان انجام داد و اثر حدیثی‌ای که ایجاد کرد برای همان دوره بود و نه در دوره قبل و نه در دوره بعد از آن اگر نوشته می‌شد تبدیل به کتاب بحارالانوار با این عظمت نمی‌شد.
وی بیان کرد: بحارالانوار بهترین اثری است که در دسترس ما قرار دارد و این حرف به این معنا نیست که امروز نمی‌توانیم از آن بهره ببریم، بلکه به این معنا است که امروز هم نیازمند نگارش کتاب جامع حدیثی برای فضای امروز و متناسب با نیازها و مسائل امروز و ابزار و امکاناتی که در اختیارمان است هستیم.
حجت الاسلام بهرامی اظهار داشت: باید دید اگر امروز یک علامه مجلسی دیگر بخواهد بحارالانوار دیگری را بنویسد باید چه ویژگی‌هایی از نظر محتوایی، مصادر، دسته بندی، بیان جزئیات و شرح و توضیح باید مدنظر قرار دهد.
وی با بیان اینکه اگر امروز یک کتاب حدیثی بنویسیم ماموریت خود را انجام نداده‌ایم، گفت: جامعه حدیثی امروز باید به دنبال تهیه نرم افزار و سایت باشد؛ در سایت و نرم افزار ابزارهایی را می‌توانیم به کار ببریم که در یک کتاب نمی‌توانیم آن ابزارها را ارائه کنیم.
این محقق حوزه به اثر نرم افزاری معجم موضوعی بحارالانوار که در مرکز تحقیقاتی کامپیوتری علوم اسلامی تهیه شده است اشاره کرد و گفت: نزدیک به دو دهه تلاش شده است تا تمام موضوعات مطرح شده در همه روایات در قالب نرم افزاری استخراج شود.
وی بیان کرد: در این نرم افزار حدود 17 هزار کلیدواژه، 95 هزار نمایه و 122 هزار چکیده از دل روایات این کتاب استخراج شده است که کلید بسیار خوبی است برای دسترسی به کتاب بحار ولی متاسفانه آنطور که باید مورد استفاده قرار نگرفته است.
حجت الاسلام بهرامی به نرم افزار جامعه الاحادیث نسخه سه و نیم در پایگاه نور حدیث اشاره کرد و گفت: مجموعه حدیثی که در این نرم افزار استخراج شده است حدود 415 هزار حدیث است و دارای ویژگی هایی است که در هیچ کتابی نداشته‌ایم و نمی‌توانیم داشته باشیم.
انتهای پیام/313/30
