سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، درادامه بررسی فضائل و آداب زیارت مسجد  به تبیین ذکر و زیارت از نگاه آیات و روایات می پردازد .

*بهترین التزام عملی به اسلام

 عمران مسجد و حضور در آن بهترین مصداق التزام عملی به اسلام و سیره پیامبر و اهل بیت  علیهم السلام:  و حقیقی ترین دفاع از تشیع و اهل بیت : است .  

ذکر به معنی یاد، یادآوری و هوشیاری در مقابل نسیان و فراموشی و غفلت است و زیارت به معنی منصرف شدن از همه چیز و همه کس و میل به طرف زیارتگاه و مزور  و مزار است، چنان که حج در لغت به معنی قصد و در اصطلاح قصد خانه خدا کردن است.

*نخستین مکانی که زیارت شد

عنوان زیارت اولین بار در زیارت مسجد به کار رفته است چون زیارت مسجد، هدف اصلی از حضور در مسجد و بارزترین مصداق عمران مسجد است. حضور در مسجد علاوه بر زیارت مسجد، زیارت خدا، پیامبر و مؤمنان نیز هست.

این عنوان رفته رفته در زیارت اماکن دیگر و زیارت اشخاص به کار رفته است ولی در فرهنگ و متون دینی عنوان زیارت و حج همواره برای مسجد است و زیارت ارزش و فضیلت و آثار و برکات بسیار دارد.   

*کاربرد زیارت مسجد

یک لحظه زیارت چه بسا نتیجه روزها، ماه ها و بلکه سال ها کوشش از جمع آوری هزینه سفر تا زمان رفت و برگشت و مشقاتی که داشته است و به همان اندازه نیز فضیلت و ارزش و اثر دارد. گاهی یک مرتبه زیارت در عمر انسان واجب است و به همان اندازه کفایت از یک عمر می کند و به اندازه عمر انسانی ارزش دارد؛تا آنجا که یک لحظه در مسجد و نماز در آن بهتر از چهل سال عبادت شبانه روزی در غیر مسجد است.  البته هر کسی لیاقت چنین امری را ندارد. گاهی رسیدن به این هدف چنان سخت و پرهزینه است که یک مرتبه در تمام عمر انسان کافی است؛ چرا که نتیجه یک عمر زحمت و گاهی با یک عمر خطر و هزینه همراه است.

*هیچ موجودی غیر از انسان زائر نیست

باید توجه داشت که همه موجودات اهل ذکر و تسبیح هستند1 ، ولی زیارت مخصوص انسان هاست و تاکنون به موجودات دیگر زائر نگفته اند و زیارت برای هر انسانی میسر نمی شود. بعضی انسان ها لیاقت و ارزش زائربودن را دارند.

*زائران خدا فقط حجاج نیستند

 فقط زائر کعبه و مسجدالحرام، زائر خدا نیست، بلکه ‌ کسانی که به مساجد کوچک و بزرگ در روستاها و شهرهای دور و نزدیک شرفیاب می‌شوند نیز زائران خدا به شمار می‌آیند2 . و مساجد در حقیقت زیارتگاه‌های خدا روی زمین‌اند؛ زیارتگاه‌هایی که خداوند به آسانی اجازه بهره برداری و ساخت آن را به ما داده، ولی همه بدان موفق نمی شوند؛ هر چند خداوند اسباب زیارت را آسان کرده است و ما هر لحظه می‌توانیم شرفیاب شویم و از آن بهره ببریم.

*انبیاء و ائمه هم زائراند

انبیا و ائمّۀ طاهرین با آنکه خود موردزیارت واقع می‌شوند و ما مشتاق زیارت آنان هستیم و زیارت آنان در ردیف زیارت خدا محسوب می شود 3 ، خود زائر و اهل مسجد بلکه مؤسس و خادم و خدمتگزار مسجد بودند  و سعی بر این داشتند تا بهترین و بیشترین اوقات خود در مسجد سپری کنند4  و چه بسا در مسجد از دنیا رفتند و در مسجد یا کنار آن مدفون گردیدند.

*زائران مسجد در آیینه روایات

 مساجد به عنوان خانه‌های خدا روی زمین و زیارتگاه‌های خداو محل ملاقات و پذیرش و میهمانی و پذیرایی خدا معرفی شده اند.5  هرکس با وضو و طهارت به مساجد وارد شود، خداوند او را می‌پذیرد و از گناهانش پاک می‌سازد و نامش را در زمره زائران خود به ثبت می‌رساند. 6

 ائمهمعصومین علیهم السلام با تعابیری زیبا، عمیق، دلنشین و امیدوار‌کننده از این واقعیت پرده برداشته اند:

  رسول خدا (ص) فرمود:بدانید که بر زیارت‌شونده (خدا) لازم است که کرامت زائرش را پاس بدارد. 7

* امیرمؤمنان علی فرمود:بر خداوند است که زائرش را گرامی دارد و درخواست‌هایش را اجابت کند. 8

 * امام حسن مجتبی  :اهل مسجد زائران خدایند و بر زیارت‌شونده (خدا) است که به زائرانش تحفه‌ای عطا کند. 9

از آن جا که زائران متفاوت‌اند و همه یک تقاضا ندارند، بلکه هرکس نیازی اختصاصی دارد و صاحب خانه همه را دعوت کرده است، معلوم می¬شود که برای هر یک پذیرایی مخصوصی دارد.از این گذشته، چون برای حضور در مسجد وقت خاصی در ماه و سال معرفی نکرده و خداوند روزی چند مرتبه مهمان¬های خود را فراخوان می کند معلوم می‌شود دعوت او بیهوده نیست بلکه توان برآوردن حوایج و نیازهای عمومی و خصوصی آنان و نیز ابزارهای پذیرایی را در اختیار دارد. 10

 منابع :

1.سوره حج، آیه 18: (ألَم تَرَ آنَّ اللّهَ یَسجُدَ لَهُ مَن فِی السَّماواتِ وَ الارضِ وَ الشَّمسُ وَ القمَرُ وَ النُّجُومُ الجِبالُ و الشَّجَرُ وَ الدَّوابُّ وَ کَثیرٌ مِنَ النّاسُ وَ کَثیرٌ حَقَّ عَلَیهِ العَذابُ  وَ مَن یُهِنِ اللّهُ فَما لَهُ مِن مُکرِمٍ إنَّ اللّهَ یَفعَلُ مایشاءُ)

 2. ثواب الاعمال، ص 27: «قالَ رَسُولُ اللّهِ9: قالَ اللّهُ تَعالی: إنَّ‏ بُيُوتى‏ فِي‏ الأَرضِ‏ المَساجِدُ وَ إنَّ‏ زُوّارى‏ فيها عُمّارُها فَطوبى لِعَبدٍ تَطَهَّرَ في بَيتِهِ ثُمَّ زارَني في بَيتى فَحَقٌّ عَلَى المَزُورِ أَن يُكرِمَ زائِرَهُ».  

3. مستدرک الوسائل، ج 10، ص 185، ح 3: «عَنْ زَيْدٍ الشَّحّامِ قالَ: قُلْتُ لِأَبي عَبْدِ اللهِ 7: ما لِمَنْ زارَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ 7؟ قالَ: كانَ كَمَنْ زارَ اللّهَ في عَرْشِهِ قالَ: قُلْتُ: ما لِمَنْ زارَ أَحَداً مِنْكُمْ؟ قالَ: كَمَنْ زارَ رَسُولَ اللهِ 6 ».

4. به عنوان فرد معمولی، نه به عنوان امام.

5.ثواب الاعمال، ص 27: «عَنْ أَبي عَبْدِ اللّهِ 7 قالَ: مَكْتُوبٌ فِي التَّوْراةِ أَنَّ بُيُوتي فِي الْأَرْضِ الْمَساجِدُ…».

6  . وسائل الشّیعه، ج 3، ص 267: «وَ قَالَ الصّادِقُ 7: عَلَيْكُمْ بِإِتْيانِ الْمَساجِدِ فَإِنَّها بُيُوتُ اللّهِ فِي الْأَرْضِ وَ مَنْ‏ أَتاها مُتَطَهِّراً طَهَّرَهُ اللّهُ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ كُتِبَ مِنْ زُوّارِهِ».

7  . محاسن، ج1، ص 47:«قالَ رَسُولُ اللهِ 6: إِنَّ بُيُوتي‏ فِي‏ الْأَرْضِ‏ الْمَساجِدُ تُضي‏ءُ لِأَهْلِ السَّماءِ كَما تُضي‏ءُ النُّجُومُ لِأَهْلِ الْأَرْضِ. أَلَا طُوبى لِمَنْ كانَتِ الْمَساجِدُ بُيُوتَهُ. أَلَا طُوبى لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ في بَيْتِهِ ثُمَّ زارَني في بَيْتي. أَلَا إِنَّ عَلَى الْمَزُورِ كَرامَةَ الزّائِرِ».

  8 . وسائل الشّیعه، ج4، ص 117: «قالَ عَلِیُّ 7 : حَقٌ‏ عَلَى‏ اللّهِ‏ أَنْ‏ يُكْرِمَ‏ زائِرَهُ‏ وَ أَنْ يُعْطِيَهُ ما سَأَلَ».

9. ارشاد القلوب، ج1، ص 202: «قالَ الحَسَنُ 7 : أهلُ المَسجِدِ زُوّارُ اللهِ وَ حَقٌّ عَلَی المَزُورِ التُّحفَةُ‌ لِزائِرِهِ».

10.سوره ملک آیه 1

موسسه مسجد