سبك زندگي همان شيوه‌ها و الگوهاي زندگي روزمره است كه الگوهاي فردي مطلوب از زندگي و تمام عادات و روش‌هايي را كه فرد يا اعضاي يك گروه به آنها خو كرده يا عملاً با آنها سرو كار دارند را در بر مي‌گيرد و جهان‌بيني فرد و گروهي را كه عضو آن است منعكس مي‌كند. مفهوم «سبک زندگی» از جمله مفاهیم علوم اجتماعی است .

 رهبر معظم انقلاب مبنی بر طراحی و تدوین برنامه‌ای جامع برای ترویج سبک زندگی اسلامی- ایرانی در کشور و زمینه‌سازی برای اجرایی‌شدن آن توسط دستگاه‌های مسؤول و با توجه به مصوبات کمیسیون مشورتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، «کمیسیون تدوین برنامه جامع سبک زندگی اسلامی- ایرانی» در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تشکیل شد.

به گزارش خبرگزاری حوزه، دکتر ابراهیم شکرانی، دبیر این کمیسیون در گفت‌وگو با «مهرخانه» پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان به معرفی ابعاد فعالیت‌ها و اقدامات صورت‌گرفته از ابتدای تأسیس این کمیسیون تاکنون پرداخت که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

اولویت‌های اهداف و وظایف کمیسیون سبک زندگی

ابراهیم شکرانی درخصوص اهداف و مسؤولیت‌های این کمیسیون گفت: از جمله اهم اهداف این کمیسیون عبارت است از تبیین مفهوم سبک زندگی، طراحی برنامه آسیب‌شناسی وضع موجود و نهادهایی که باید این کار را انجام دهند و تقریباً همه این اولویت‌ها در این کمیسیون در طی این سال‌ها در دستور کار قرار داشته است.

وی در تشریح وظایف کمیسیون نیز خاطرنشان کرد: شناسایی عوامل مؤثر در شکل‌گیری سبک زندگی، طراحی برنامه‌ای جامع و یکپارچه برای گفتمان‌سازی پیرامون مفهوم سبک زندگی در سطح جامعه به‌صورت نظام‌مند و منسجم، شناسایی مطالعات و پژوهش‌های علمی صورت‌گرفته پیرامون سبک زندگی و تعیین عناوین پژوهش‌های مورد نیاز برای تدوین برنامه جامع سبک زندگی و برنامه‌ریزی برای اجرای آنها توسط دستگاه‌های ذی‌ربط، شناسایی نهادها، ستادها و دستگاه‌های اجرایی اولویت‌دار برای مشارکت در تدوین برنامه جامع سبک زندگی و بررسی توانمندی‌ها و ظرفیت‌های آنها به‌منظور بهره‌گیری از آنها در راستای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای اصلاح سبک زندگی رایج و ترویج سبک زندگی اسلامی- ایرانی در آحاد جامعه در قالب برنامه‌ای کلان، از جمله وظایف این کمیسیون است.

 دبیر کمیسیون تدوین برنامه جامع سبک زندگی اسلامی- ایرانی شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره ضرورت‌های تشکیل این کمیسیون گفت: صحبت‌های مقام معظم رهبری در خراسان شمالی در سال 1391 که مشخصاً درباره سبک زندگی اسلامی- ایرانی صحبت و محورهایی را هم مشخص کردند و به آسیب‌هایی که جامعه دراین حوزه دچار است اشاره کردند، باعث شد که ضرورت تشکیل کمیسیونی به صورت مستقل بیشتر درک شود و این‌چنین شد که برای پیگیری و انجام رهنمودهای مقام معظم رهبری، این کمیسیون در شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شد.

وی به سابقه توجه به این موضوع در اسناد بالادستی شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد و افزود: البته قبل از آن هم در اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی مانند سند تحول آموزش و پرورش به بحث سبک زندگی پرداخته شده بود و به نظر می‌آید که یک ضرورت اجتماعی و یک مسأله اجتماعی باعث شده است که این کمیسیون تشکیل شود و صحبت‌ها و بیانات مقام معظم رهبری در آن سال هم تأییدکننده، مقوم و موتور محرکی برای تشکیل این کمیسیون بود.

ساختار کمیسیون سبک زندگی

شکرانی در توضیح شکل ساختاری این کمیسیون گفت: این کمیسیون هم دارای یک هسته اصلی است که همان کمیسیون سبک زندگی است و هم دارای تعدادی کمیته‌های فرعی و شورای کمیسیون است که در هرکدام از این بخش‌ها افراد مختلفی مشغول به فعالیت هستند و مسؤولیت‌هایی را برعهده دارند. در مورد کمیته‌های این کمیسیون هم می‌توان به کمیته آموزش، کمیته آسیب‌شناسی، کمیته جوانان، کمیته اصلاح الگوی مصرف و... اشاره کرد.

دبیر کمیسیون در پاسخ به این سؤال که در مجموع از سال 92 تا به الان این کمیسیون چه اقداماتی را انجام داده و تا به حال چه خروجی‌هایی داشته است گفت: در ابتدا بخش بزرگی از انرژی و وقت این کمیسیون صرف تدوین سند جامع سبک زندگی شده که حدود 80 درصد تدوین این سند پیش رفت اما بعد از آن اعضا تصمیم گرفتند روند تدوین سند را اصلاح کنند و کار را به صورت استقرایی پیش ببرند. به عبارتی در حقیقت قرار بر این است که ابتدا زیرسندهای سند جامع سبک زندگی که مربوط به اولویت‌های سند جامع بوده است، کامل شود مثل بحث خانواده، ازدواج، مصرف و گروه‌های مرجع و موارد مطرح دیگر... و وقتی این موارد به صورت استقرایی تکمیل شد، از جمع‌بندی آنها سند جامع سبک زندگی تهیه شود.

وی اضافه کرد: این سند قرار است تبدیل به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی شود و این مصوبه قاعدتاً باید توسط دولت به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شود و آن‌جاست که برخی از این وظایفی که برای کمیسیون تعریف شده مثل تقسیم کار ملی، با همکاری نهادها پیگیری خواهد شد و آن راهکارها و راهبردها و برنامه‌های اجرایی که در این سند پیش‌بینی شده است توسط دستگاه‌های اجرایی در جامعه پیاده‌سازی می‌شود.

تأکید بر جامعه‌محوری در روند تدوین سند سبک زندگی

شکرانی درباره جامعه‌محوری این سند و چگونگی رصد تغییرات اجتماعی خاطرنشان کرد: این بحث در زیرسندهای سند جامع سبک زندگی در نظر گرفته شده است. اساساً دلیل اصلی تدوین زیرسندها این بود که ما بایستی در تدوین سند جامع از پایین به بالا حرکت کنیم و از نقاط قوت و ضعف هر حوزه و هر یک از این اولویت‌ها در جامعه و مسأله‌محوری به سمت تهیه یک زیرسند و بعد از آن تهیه سند جامع برویم. یعنی به این شکل نیست که سند بدون در نظر گرفتن تغییرات در جامعه و سیر حرکتی آن و مسائل موجود در سطح جامعه، در یک اتاق دربسته تهیه شود.

 دبیر کمیسیون تدوین برنامه جامع سبک زندگی اسلامی- ایرانی شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره نحوه جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها از سطح جامعه توضیح داد: این اطلاعات از طریق پژوهش‌ها و مقالات در رابطه با این حوزه به‌دست آمده است. همچنین در کنار آن، پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری که در حد مقدورات از جانب این کمیسیون حمایت شد نیز مورد استفاده قرار گرفت و تمام کتاب‌های چاپ‌شده حوزه سبک زندگی از سال 1391 تا سال 1395 خلاصه‌سازی شد و از همه آنها آرشیوی به وجود آمد که در اختیار افراد و کارشناسانی قرار گرفت که مسؤولیت تدوین زیرسندهای سند جامع را برعهده داشتند.

در تدوین سند جامع همه گروه‌های اجتماعی را در نظر گرفته‌ایم

او در ادامه درخصوص جامعیت سند سبک زندگی اسلامی- ایرانی و همچنین جامعه هدف مورد نظر این سند خاطرنشان کرد: با توجه به گستردگی سبک زندگی، از دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلف می‌توان به این موضوع پرداخت و در سند جامع نیز به همین شکل عمل شد. یعنی یک‌بار اقشار مهم جامعه که بر مبنای بیانات مقام معظم رهبری، جوانان و زنان بودند، مدنظر قرار گرفتند و یک‌بار جامعه شهری و روستایی. از دیدگاه دیگر، گروه‌های سنی مختلف و تقسیم‌بندی سنی مراحل رشد مدنظر قرار گرفت که دانش‌آموزان و دانشجویان را شامل می‌شدند، از دید دیگر، گروه‌های مرجع و گروه‌های اثرگذار مدنظر قرار گرفتند و سعی شد در حد مقدورات، جنبه‌های مختلف سبک زندگی به‌طور کامل دیده شود.

دبیر کمیسیون در پاسخ به این پرسش که آیا وظیفه اصلی این کمیسیون پیرامون پژوهش‌محوری تعریف شده و یا این‌که سیاست‌گذاری نیز جزو اهداف مشخص‌شده این کمیسیون است گفت: کمیسیون سبک زندگی و شورای عالی انقلاب فرهنگی اساساً وظیفه سیاست‌گذاری را برعهده دارند. قاعدتاً قبل از سیاست‌گذاری نیاز به انجام اقداماتی در جهت سیاست‌پژوهی است و سیاست‌پژوهی هم بر مبنای پژوهش‌های موجود انجام می‌شود اما جایی ممکن است خلأهایی در پژوهش‌ها وجود داشته باشد و به این ترتیب پژوهش‌هایی هم سفارش داده شود.

برگزاری 140 جلسه در کمیسیون سبک زندگی شورای عالی انقلاب فرهنگی

شکرانی در رابطه با وضعیت برگزاری جلسات از ابتدای تأسیس تاکنون گفت: از دی ماه سال 91 که کمیسیون تشکیل شد، جلسات مختلف برگزار شد و محورهای اصلی کار بیشتر برعهده شورای کمیسیون است که گروهی چابک‌تر و کوچک‌تر از اعضای کمیسیون اصلی هستند و تاکنون حداقل 140 جلسه را شورای کمیسیون تشکیل داده است. خروجی این جلسات نیز تدوین زیرسندهای سند اصلی و جامع بوده که این زیرسندها در این جلسات تکمیل شده و تقسیم وظایف بین افراد صورت گرفته است و تعدادی از این سندها به مرحله‌های نهایی رسیده و به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارئه داده شده است.

این فعال فرهنگی درباره محورهای این زیر سندها اضافه کرد: بخشی به تقسیم وظیفه بین دستگاه‌ها اشاره دارد و بخشی از زیرسندها مربوط به آسیب‌شناسی و تحلیل وضع موجود است و طرح و برنامه‌های اجرایی که دستگاه‌ها باید به آنها جامعه عمل بپوشانند. این زیرسندها در کمیسیون تهیه شده و باید در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی نهایی شوند و بعد از آن‌که نهایی شد، جلساتی با دستگاه‌ها برقرار خواهد شد تا نظرات آنها هم اعمال شود و بعد از آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب خواهد رسید.

در خصوص روند تصویب این زیرسندها در شورای عالی انقلاب فرهنگی، دبیر کمیسیون سبک زندگی این شورا بیان کرد: در حال حاضر هیچ زیرسندی در شورای عالی انقلاب فرهنگی به مرحله بررسی نهایی نرسیده و بستگی به این دارد که رویکرد دولت جدید به چه شکلی باشد. البته بخشی از فعالیت‌های اجرایی مثل شاخص‌سازی در بعضی از حوزه‌ها و بررسی آن شاخص‌ها را دولت مصوب کرده و در برنامه ششم نیز این موارد گنجانده شده است و دولت موظف است این دستورالعمل‌ها را به دستگاه‌ها ابلاغ کند و دستگاه‌ها هم از عملکرد خود گزارش دهند.

آینده روند تدوین سند جامع سبک زندگی

شکرانی در انتهای صحبت‌های خود درخصوص این‌که تا چه زمانی روند تدوین سند جامع به طول می‌انجامد گفت: سند سبک زندگی اگر قرار بود فقط یک سند باشد با توجه به این‌که این اراده و عزم جدی برای اتمام آن توسط اعضای این کمیسیون هم وجود داشت، خیلی زودتر بایستی مراحل تدوین آن به اتمام می‌رسید اما با توجه به متغیر بودن حوزه سبک زندگی و تغییرات جامعه و با توجه به بیانات مقام معظم رهبری که ایشان رویه کمیسیون را تأیید کردند و در اردیبهشت ماه سال گذشته بیان داشتند که تا دولت اسلامی مستقر نشود، سبک زندگی ایرانی و اسلامی هم در حد گفتمان باقی خواهد ماند، در حقیقت جمع‌بندی کمیسیون هم همین بوده است که تدوین این سند نیازمند رعایت الزامات و زیرساخت‌هایی است که در حال حاضر بنا بر دلایلی هنوز فراهم نشده است اما با این‌حال ما به دنبال این هستیم که هرچه زودتر با توجه به این ملاحظاتی که عرض کردم این سند تهیه شود.