حجت الاسلام و المسلمین  محمد تقی سبحانی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» ابراز داشت: چنانچه به تحرکات علمی آغازین در جهان اسلام به درستی دقت کنیم، متوجه می شویم که با دو دانش مواجه می‌شویم که اتفاقاً با همین ها هم کلیه نیازهای معرفتیِ اسلامی پوشش داده می شده است یعنی فقه و کلام.

وی افزود: آنچه مسلم است این که در سده های نخست اسلامی و در مواجهه با نحله ها و مشرب های فکری و اندیشه ای گوناگون نیاز به علمی وجود داشته که بتواند از دین اسلام و آموزه ها و معارف ارایه شده از سوی آن به خوبی دفاع کند و در اینجا اهمیت و ضرورت کلام مشخص می شود چرا که این دانش کلام است که می‌تواند عهده‌دار این مسئولیت سترگ باشد و در این راستا به نقش آفرینی فعال بپردازد.

عضو انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قم ادامه داد: از این رو ما معتقدیم که اساساً بدون تحول در کلام نمی توان نسبت به تحول در علوم انسانی اُمید داشت؛ البته در عرصه علم کلام و حتی فقه، از آغاز تغییرات و تحولات بسیاری رخ داده به طوری که  در حال حاضر با تغییر دامنه‌ای از علم کلام روبرو هستیم که تشخیص آن از فلسفه و عرفان و علوم دیگر دشوار است و این آشفتگی در روش‌شناختی و قلمروشناختی یکی از بحران های جدی روزگار ماست.

وی با اشاره به این که منظور ما از علم کلام، دانشی است که درباره معارف اعتقادی صحبت می کند و نه مباحث عملی ، گفت: نباید از یاد ببریم که این دانش با چهار موج تحولی تا به امروز مواجه بوده که شامل موج تعامل با تفکر اعتزال،  موج تعامل با تفکر فلسفی و اشعری‌گری، موج تعامل با تفکر عرفانی و باطن‌گرایی و در نهایت موج تعامل با تفکر مدرن و اندیشه جدید می شود.

وی افزود: با این حال علم کلام و متکلمین موظف هستند که بنیادهای معرفتی را در شرایط بحرانی مورد بازشناسی قرار داده و از کیان و هویت اسلام حراست کنند.

حجت الاسلام و المسلمین سبحانی بیان داشت: دفاع از معارف و عقائد، سبب نامگذاری این علم به کلام شده به این خاطر که دفاع از دین با تکلم و مناظره با مخاطبان و مخالفان صورت می گیرد؛ البته دفاع به معنای عام کلمه، مراحل مختلفی چون توضیح، تنظیم آموزه ها، اثبات آموزه ها، پاسخگویی به شبهات و رد مکاتب و دیدگاه های گوناگونی که در مقابل دین هستند را شامل می شود که بحث درباره هر کدام محال فراخی را می طلبد.

وی اضافه کرد: اجمالاً این که بخش قابل توجهی از میراث کلام ما ، ناخوانده رها شده و یا خوانش علمی پیدا نکرده و لذا ما به شدت در مقطع کنونی نیاز به نوفهمی در این باره داریم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در خاتمه گفت: از دیگر سو ، متکلمان می بایست به سمت نوسازی منطق مواجهه کلام با پرسشهای عصر حاضر حرکت کنند ، چرا که ابزارهای دفاع روزبه‌روز جدید می‌شوند و بالاخره هم این که عالمان علم کلام نقش چارچوب‌سازی برای دانشهای اسلامی را برعهده دارند و باید به این رسالت تاریخی خود نیز به درستی عمل کنند.

۳۱۳/۸