پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ |۱۷ رمضان ۱۴۴۵ | Mar 28, 2024
حوزه و دانشگاه

حوزه/ جریان وحدت حوزه و دانشگاه برای شکل‌گیری تمدن اسلامی است و از پیش فرض‌های لازم برای ظهور انقلاب اسلامی ایران، بی‌شک همین جریان وحدت حوزه و دانشگاه است، چراکه اگر این جریان شکل نمی‌گرفت، جمعیت دانشگاهیان، نهضت انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) که برخاسته از حوزه بود را همراهی نمی‌کردند.

دکتر سید محمد معصومی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان، درخصوص فلسفه نام‌گذاری وحدت حوزه و دانشگاه با خبرنگار خبرگزار حوزه به گفت‌وگو نشست که در ادامه به مشروح این گفت‌وگو می‌پردازیم.

حوزه: چرا امام خمینی(ره) روز شهادت دکتر مفتح را روز وحدت حوزه و دانشگاه نام‌گذاری کرد؟

برای پیشرفت کشور و جامعه اسلامی راهکارهای متفاوتی وجود دارد که در دنیا  برای مرتفع کردن تعارض علم ودین، دین به نفع علم و به نفع مدرن شدن عمل می‌شود؛ ورود این گفتمان در ایران و ایجاد جریان روشنفکری  که بسیار روی این گفتمان تأکید می‌کند باعث شد که جامعه ما آهسته آهسته شاهد یک موضوع و یک مفهوم دیگری از حوزه و دانشگاه باشد.

 دانشگاه در ایران یک نهاد علمی تازه تأسیس است و حدود ۷۰ سال که در کشور ما راه اندازی شده است؛ به همین جهت عده‌ای دانشگاه را در ایران نماد علم مدرن و علم کمونیستی می‌دانستند و حوزه‌های علمیه که صدها سال سابقه دارند، نماد علم الهی معرفی کردند.

زمانی که این موضوع مطرح شد که این دو علم و این دو گرایش معرفت‌شناختی با هم در تعارض بودند و ازآن طرف نهادهایی که این دو علم را تبلیغ و ترویج  می‌کنند نیز با هم در تعارض هستندلذا بحثی را در جامعه به وجود آمد که که حوزه‌ و دانشگاه دو حرف جداگانه است و مبانی معرفتی و هستی‌شناسی آنها با یکدیگر متفاوت است.

  پذیرش هرکدام از گزاره‌ها نفی گزاره‌های دیگری در مکان و محیط دیگر است که در دوران پهلوی هم گفتمان روشنفکری درانشگاه‌های ما غلبه پیداکرد و این تصور ایجاد شد که علم و دین و به تبع آن نهادهای مرتبط با آن را نمی‌توان باهم جمع کرد. این تفکر در اذهان جامعه به شدت رسوخ پیدا کرد که در چنین شرایطی افرادی مانند امام (ره) شهید مطهری، شهید مفتح، بهشتی اندیشه‌ای نو را ارائه دادند. متأسفانه در این درگیری‌ها عده ای دچار تعصبات شدند و به دفاع از دانشگاه برخاستند و یک عده طرف حوزه ایستادند.

در این زمان گفتمان جدیدی از مبنی بر اینکه مابا این پیش فرض که بین حوزه و دانشگاه تعارض اوحود دارد، مخالف هستیم، مطرح شد. این تفکر اینگونه بیان شد که با جنگ بین حوزه و دانشگاه مشکل داریم و ما به دنیا می‌خواهیم الگوی جدید ارائه دهیم و این الگویی است که در حوزه علوم تجربی با غرب تعامل می‌کند و در حوزه علوم انسانی غرب را نقد می کند.

امام خمینی (ره) الگوی جدیدی ارائه کرد

در اینجاست که امام خمینی (ره) مدلی را تعریف می‌کند که ضمن برخورداری از پیشرفت‌های فنی و دانشگاهی، ساحت دانشگاه باید روح دینی  هم داشته باشد و علم ما نبایدعلم کمونیستی باشد؛ اخلاق ما در حوزه علوم انسانی نباید منهای خدا باشد که این جریان از طرف حوزوی‌هاشروع شد.

شاهد هستیم که افرادی چون دکتر مفتح، شهیدبهشتی و شهید مطهری پس از اینکه علوم دینی را یاد گرفتند و برخاسته از حوزه هستند به دانشگاه ورود پیدا کردند؛ ایشان در قالب اساتید، منتقدین به این جریان، منتقدین علوم انسانی به معنای مدرن متعارض با ارزش‌های الهی، مؤفق شدند وحدت حوزه و دانشگاه را شکل دهند.

در حقیقت جریان وحدت حوزه و دانشگاه برای شکل‌گیری تمدن اسلامی است و از پیش فرض‌های لازم برای ظهور انقلاب اسلامی ایران، بی‌شک  همین جریان وحدت حوزه و دانشگاه است، چراکه اگر این جریان شکل نمی‌گرفت، جمعیت دانشگاهیان، نهضت انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) که برخاسته از حوزه بود را همراهی نمی‌کردند.

این امر باعث شد دانشگاهیان احساس کنند به حوزه نزدیک هستند و در جریان انقلاب اسلامی شاهد هستیم که هم حوزه و هم دانشگاه محل ظهور انقلاب اسلامی است.

حوزه: به نظر شما ویژگی بارز شهید آیت الله مفتح چیست؟

به نظر بنده نگاه دکتر مفتح به دانشگاه و حوزه مثبت بود و  دانشگاه را به عنوان سرمایه اجتماعی باور کرده بود.

ویژگی اصلی دکتر مفتح این است که از ابتدا دغدغه وحدت حوزه و دانشگاه داشت و برخلاف جریانی که دانشگاهیان را افراد بی‌دین می‌دانستند، وی معتقد بود که چشمه‌های معنویت و نور در دانشگاه هم جاریست و فقط باید هدایت شود.

ایشان اعتقادداشت که دانشگاهی می‌تواند در تحول اجتماعی مبدأ بسیاری از اصلاحات باشد و به همین دلیل بود که امام خمینی(ره) شهید مفتح را قبول داشت چراکه آیت‌الله مفتح در جهت اندیشه دینی و انقلاب حرکت می‌کرد.

 با تأملی بر این سخن که مبدأ همه تحولات در ایران دانشگاه است، خواهیم دریافت که سخنی بالاتر از این وجود ندارد که یک رهبر دینی که خود حوزوی است ارادت بالایی به دانشگاه دارد. درصورتیکه بسیاری از اشخاص می‌گفتند دانشگاه کفر است و برخلاف حوزه‌های علمیه حرکت می‌کند.

باید توجه کرد که اینگونه اشخاص قصد داشتند که تیشه به ریشه انقلاب اسلامی بزنند چراکه سطح فکری شهیدمفتح و درک وی از فضای دانشگاه بسیار بالا بودو نمی خواستند این موضوع را به خوبی درک کنند. بنابراین جریان فکری شهید مفتح و رفتار وی بود که باعث شد تا حضرت امام خمینی روز شهادت او را روز وحدت حوزه و دانشگاه نام گذاری کند زیرا امام خمینی(ره) اندیشه وی را باور داشت.

دکتر مفتح با ارتباط مؤثر خود به عنوان فرد روحانی با دانشگاه مؤفق شد در عمل وحدت حوزه و دانشگاه را به جهانیان نشان دهد.

حوزه: حوزه و دانشگاه چگونه می‌توانند با هم تعاملی مؤثر داشته باشند و به هم نزدیک شوند؟

در این مدت گام‌های خوبی در فضاهای دانشگاهی و علمی انجام شده است که تأسیس دانشگاه امام صادق علیه السلام و فعالیت‌های آن، ایجاد مدرسه عالی شهید مطهری، دانشگاه جامع رضوی، پژوهشکده امام خمینی (ره) و حضور نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و ایجاد گروه‌های معارف در دانشگاه‌ها که به نوعی ارتباط دانشگاهیان و حوزویان در غالب دروس معارف شکل گرفته است، از جمله اقدامات مؤثر در این حوزه است.

 با توجه به این اقدامات، به دلایل مختلفی وحدت حوزه و دانشگاه به نتایج مطلوبی نرسیده است؛ در شورای انقلاب فرهنگی در حوزه سیاست‌گذاری مسائلی حل شده است اما دلیل وجود برخی مشکلات در این حوزه حافظه تاریخی است که بر طبل معارضه این  فضا می‌کوبد و باید توجه کرد که هم این حافظه تاریخی از نظر کمیّت بزرگ‌تر از انقلاب اسلامی است و هم اینکه بقایای آن اندیشه و تفکر به ویژه در نظام دانشگاهی هنوز برچیده نشده است.

اساتید بر طبل جدایی حوزه و دانشگاه نکوبند

جامعه ما انقلاب فرهنگی را انجام داده است اما هنوز در حوزه علوم انسانی اساتادانی وجود دارند که بر طبل جدایی حوزه از دانشگاه می‌کوبند؛ برخی از رشته‌های علوم انسانی و منابع سکولار در این حوزه هجمه شدیدی بر دین وارد کرده‌اند.

باید سرفصل‌های آموزشی تغییر کند و به جنبش نرم‌افزاری توجه وافری شود و جوسازی رسانه‌های بیگانه را نباید در این خصوص نادیده گرفت. نکته حائز اهمیت در مورد ایجاد وحدت حوزه و دانشگاه این است که در مورد مفهوم و اجرایی کردن وحدت حوزه و دانشگاه هنوز ابهام وجود دارد و هنوز مبهم است که آیا منظور از وحدت حوزه و دانشگاه این است که فرد باید دروس حوزه و دانشگاه را به طور هم زمان فراگیرد و یا خیر!؟ لذا باید گفتمانی به لحاظ تئوری در این زمینه وجود داشته باشدکه این موضوع را به طور شفاف ارائه دهد.

حوزه: برای اسلامی کردن دانشگاه در این خصوص باید چه اقداماتی صورت گیرد؟

در ابتدا باید مفهوم اسلامی کردن دانشگاه را به خوبی دریافت چراکه این مفهوم، بزرگ‌تر از مفهوم وحدت حوزه و دانشگاه است.

یکی از اثر گذاری‌های وحدت حوزه و دانشگاه این است که دانشگاه اسلامی شود. اسلامی کردن دانشگاه به این معنا نیست که دانشگاه‌ها اسلامی نیستند بلکه معنای این است که دانشگاه‌هاهنوز به نهایت بلوغ خود که یک دانشگاه دینی و مسلمان باید داشته باشد، در حوزه رفتار و در حوزه تولید علم و در تحقیق و پژوهش و آموزش نرسیده است.

در اسلامی سازی دانشگاه‌ها به جنبش نرم‌افزاری عمیقی برای مشخص شدن مفاهیم گنگ و مبهم نیاز است. باید توجه کرد که در این زمینه به یک سند بالا دستی نیاز است که اسلامی کردن دانشگاه را در ایران اسلامی تعریف و هدف‌گذاری کند. مصادیقی چون حضور روحانیت در دانشگاه و اقداماتی از جمله برگزاری نماز جماعات و ارائه دروس معارف در دانشگاه‌ها لایه نخست اسلامی کردن دانشگاه‌ها است.

لایه اصلی اسلامی شدن دانشگاه زمانی ایجاد می‌شود که رشته‌های علوم انسانی اندیشه‌هایی یا باورهایی تولید کند که در کشور ما اولا نیازهای ما را پاسخ بدهند و در عین حال منابع دین مؤید این موضوع باشند؛ تأکید مقام معظم رهبری به جنبش نرم‌افزاری علم و دین به همین دلیل است.

 اسلامی سازی دانشگاه به این معناست که دانشجویان به این سمت بروند که در عین حال که به واجبات شرعی خود عمل می‌کنند، کتاب‌های دینی را مطالعه کنند تا در صورت حضور او در دستگاه‌ها شاهد رفتارهای سکولاری از او نباشیم بنابراین اسلامی کردن دانشگاه پروسه است نه پروژه و باید دانشگاه در مدار تولید تمدن اسلامی و ایرانی قرار بگیرد.

حوزه: چه زمانی می‌توانیم از این لایه عبور کنیم و به اسلامی کردن دانشگاه با این مفهوم برسیم؟

باید سرفصل‌های آموزشی تغییر کند و اساتیدی که همسو بال ارزش های انقلاب اسلامی نیستند و یقین داریم که اینها به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی در گفتمان ما نمی‌گنجند، در دانشگاه‌هایی که با هزینه بیت المال اداره می‌شوند، حضور جدی نداشته باشند.

باید دانشگاه‌ها از حالت آموزشی به سمت پژوهشی حرکت کنند، چراکه جامعه ما به دانشگاه تحقیقاتی و پژوهشی نیازدارد. دانشگاه‌های ما باید مشکلات جامعه را در هر حوزه‌ای ریشه‌یابی کند و بتواند آن را با ایجاد نظام اسلامی مرتفع کند؛ در این میان نوشتن مقالاتی که مشکلات جامعه نیست و با واقعیت نظام اسلامی در تعارض است سمی مهلک برای کشور است.

انتهای پیام/

ارسال نظر

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha