حجت الاسلام عبدالرضا محمودی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه،در بهار قرآن، با اشاره به مهجوریت قرآن در جامعه و اهمیت توجه به این کتاب الهی، گفت: خدای متعال در آیه۳۰  سوره فرقان می فرماید: «وَقَالَ الرَّسُولُ یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً» این آیه بیانگر شکایت رسول خدا (ص) در روز قیامت به محضر پروردگار است. در تفسیر مجمع البیان ذیل همین آیه آمده است: منظور از رسول در این آیه محمد(ص) است که از قوم خود اینگونه شکایت می کند: پروردگارا قوم من این قرآن را مهجور کردند. معنای «اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً» این است که امت اسلام قرآن را رها کرده اند و به دنبال شنیدن و فهمیدن آن نیستند.

مدیر مدرسه مهدی موعود (عج)‌قم، با اشاره به معنای هجر افزود: «هجر» در لغت به معنای «دوری کردن بدنی، زبانی یا قلبی از دیگری است. ولی کلمه «اتخاذ» (به دست آوردن و گرفتن) معنای جدیدی از کلمه «مهجوراً» را القا می کند و بیانگر این نکته است که قوم رسول اکرم نه تنها قرآن را واننهاده اند و ترک نگفته اند، بلکه آن را در اختیار گرفته و به آن دست یافته اند.

وی ادامه داد: ولی در اثر عدم درک صحیح و عدم استفاده شایسته و بایسته، قرآن عملاً مهجور و متروک مانده است. بنابراین مهجور کردن قرآن یعنی رویگردانی و دوری از آن؛ در حالی که مهجور گرفتن قرآن یعنی پرداختن به قرآن به گونه ای که اگر چه در ظاهر از این رویکردهای مختلف قرآنی بوی توجه و استفاده به مشام می رسد، ولی در حقیقت همه این رویکردها بیگانه با قرآن است.

حجت الاسلام محمودی گفت: در مهجور کردن قرآن، شخص به خانه قرآن قدم نمی گذارد، ولی در به مهجوریت گرفتن قرآن، فرد به میهمانی صاحبخانه ای فاضل و حکیم نایل شده است، ولی به جای توجه به میزبان و استفاده از محضر وی، گرفتار نقش و نگار در و دیوار خانه شده است.

مدیرمدرسه امام مهدی موعود (عج) قم با اشاره به اقسام مهجوریت افزود: مهجوریت اقسامی دارد که یک قسم آن مهجوریت قرآن در تلاوت است. مهجوریت قرآن در تلاوت را در دو بخش می توان بررسی کرد؛ بخش اول آن تلاوت نکردن است. در توضیخ این مطلب باید گفت دسترسی مردم به قرآن بسیار آسان است، اما با وجود این، اندک افرادی در برنامه زندگی خود زمانی را به تلاوت و انس با قرآن اختصاص می دهند ولی با وجود تأکید فراوان قرآن و توصیه پیشوایان دین به تلاوت آن، بسیاری از مردم از نعمت تلاوت و آثار ارزشمند آن بی بهره اند. قرآن کریم می فرماید: «فَاقْرَأُوا مَا تَیسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ» مزمل/۲۰؛ آنچه برای شما میسر است، قرآن بخوانید.

 وی ادامه داد: بخش دوم مهجوریت رعایت نکردن آداب تلاوت است. برای آنکه از تلاوت قرآن بهره کافی برده شود و تلاوت قرآن، قاری را به هدف رهنمون شود، باید آداب و شرایط تلاوت و حق تلاوت آن را به بهترین وجه رعایت نمود.

آداب تلاوت

حجت الاسلام محمودی گفت: امام صادق(ع) می فرماید: «قاری قرآن به سه چیز نیاز دارد: دلی خاشع، بدنی فارغ، جایی خالی، و چون دل او برای خدا خاشع گردید، شیطان رجیم از او گریزان خواهد شد».

مدیر مدرسه امام مهدی موعود افزود: برای تلاوت قرآن آداب فراوانی ذکر شده است که مهمترین آن تعظیم است. پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «قرآن پس از خدای متعال، از هر چیزی برتر است. هر که قرآن را محترم و بزرگ شمرد، خدا را بزرگ شمرده، و هر کس قرآن را محترم و بزرگ نشمارد، حرمت خداوند را سبک شمرده است». در این رابطه اولین شرط حضور در محضر قرآن، بزرگ شمردن، برخورد مؤدبانه و همراه با احترام است.

وی بیان داشت: آداب دوم، استعاذه است تلاوت قرآن، باید با پناه بردن از شر شیطان آغاز شود. قرآن کریم می فرماید: «فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ» نحل/۹۸.

حجت الاسلام محمودی گفت: آداب سوم، پاکیزگی است. بهره مندی از قرآن مستلزم پاکیزگی ظاهری و باطنی شامل تطهیر دهان و زبان، استغفار از گناهان و تطهیر جسم و جان است؛ چراکه قرآن پاک و پاکیزه است و فقط پاکیزگان میتوانند از آن توشه بردارند: «لا یمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ» واقعه/۷۹.

مدیر مدرسه امام مهدی موعود افزود: آداب چهارم ترتیل است. قرآن را باید شمرده و همراه با تأمل تلاوت کرد: «وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً» مزمل/۴

وی بیان داشت: آداب دیگر تدبراست. کتاب خدا باید با تدبر و اندیشه قرائت شود: «کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیکَ مُبَارَکٌ لِیدَّبَّرُوا آیاتهِ» ص/۲۹؛ «أَفَلا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ» محمد/۲۴ و آداب ششم هم ادای حق تلاوت است. تلاوت کننده هم باید حق تلاوت آن را به جا آورد: «الَّذِینَ آتَینَاهُمُ الْکِتَابَ یتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولَئِکَ یؤْمِنُونَ بِهِ» بقره/۱۲۱.

حجت الاسلام محمودی درباره حقوق تلاوت قرآن گفت: امام صادق(ع) درباره حق تلاوت می فرماید آیات آن را با دقت بخوانند، حقایق آن را درک کنند و به احکام آن عمل نمایند، به وعده های آن امیدوار، و از وعیدهای آن ترسان باشند، از داستانهای آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهی آن را بپذیرند. به خدا قسم منظور از حفظ کردن آیت و خواندن حروف و تلاوت سوره ها، یاد گرفتن اعشار و اخماس آن نیست».

مهجوریت قرآن در استماع

مدیر مدرسه امام مهدی موعود با اشاره به مهجوریت قرآن در استماع گفت: سخن گفتن و گوش نسپردن به آیت خدا در هنگام تلاوت قرآن از واقعیتهای تلخ در میان مسلمانان می باشد. این در حالی است که خداوند متعال از هرگونه سخن گفتن در وقت تلاوت نهی فرموده است: «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» أعراف/۲۰۴؛ هنگامی که قرآن خوانده می شود، بدان گوش فرا دهید و خاموش باشید، شاید مشمول رحمت خدا شوید.

وی ادامه داد: پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرماید: «از شنونده قرآن شر دنیا رفع گردد، و از خواننده قرآن، گرفتاری آخرت دور گردد، و کسی که یک آیه قرآن گوش دهد، برای او بهتر است از کوه «ثبیر»که از طلا باشد».

مهجوریت قرآن در حفظ

حجت الاسلام محمودی افزود: قسم دیگر مهجوریت در حفظ قرآن است. همزمان با نزول آیات نورانی قرآن، اسلام باوران آغازین با سرمشق قرار دادن دستورالعمل های رسول گرامی اسلام (ص) اشتیاق فوق العاده ای به حفظ قرآن از خود نشان دادند. حافظان قرآن کریم از سوی پیامبر اکرم (ص) همواره تشویق می شدند و در جامعه نیز از جایگاه بلندی برخوردار بودند. آنان تنها به حفظ آیات اکتفا نکردند و عمل به آیات را سرلوحه برنامه زندگی خود قرار داده بودند. بدین جهت هر یک از حافظان قرآن مبلغی توانا و اسلام شناسی برجسته به شمار می آمد.

مدیر مدرسه امام مهدی موعود(ع) افزود: در روآیاتی که از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است، حفظ قرآن بسیار مورد توجه قرار گرفته و برای آن ثواب و فضیلت فراوانی ذکر شده است. آن حضرت در برخی روایات فرموده اند: «عدد و درجه های بهشت، به عدد آیه های قرآن است و کسی که همدم قرآن است، چون وارد بهشت شود به او گفته می شود: بالا برو و بخوان، که برای هر آیه ای درجهای است، و بدین ترتیب بالاتر از درجه حافظ قرآن درجهای نیست.

مهجوریت قرآن در تدبر

وی بیان داشت: قسم دیگر از مهجوریت در تدبر به قرآن است. اگر مؤمنان راستین و پرهیزکاران واقعی، تلاوت را با تدبر همراه سازند، از سفره رنگین الهی بهره مند شوند. حضرت علی (ع) اشتیاق آنان را چنین توصیف می فرماید: «پرهیزکاران در شب برپا ایستاده، مشغول نمازند. قرآن را جزءجزء و با تفکر و اندیشه میخوانند، با قرآن جان خود را محزون و داروی درد خود را مییابند و هرگاه به آیه ای می رسند که ترس از خدا در آن باشد، گوش دل به آن میسپارند، و گویا صدای بر هم خوردن شعله های آتش، در گوششان طنین افکن است».

حجت الاسلام محمودی افزود: قرآن کتاب تدبر است و اکتفا به تلاوت بدون تدبر، نمی تواند انسان را به اهداف قرآن رهنمون شود. اساساً قرآن کریم برای تدبر نازل شده است: «کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیکَ مُبَارَکٌ لِیدَّبَّرُوا آیاتهِ» ص/۲۹؛ این کتابی است پر برکت که بر تو نازل کردهایم تا در آیت آن تدبر کنند».

قرآن، کسانی را که در آیت خدا تدبر نمی کنند، مورد سرزنش قرار می دهد و میفرماید: «أَفَلا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا محمد/۲۴؛ ایا آنها در قرآن تدبر نمیکنند، یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است؟!»

وی اظهار داشت: توجه بیش از حد به الفاظ و عبارات قرآن، تلاش برای به پایان رسانیدن سوره های قرآن، عدم اهتمام به درک آموزه های قرآن در هنگام تلاوت و بیتوجهی به ترویج فرهنگ تدبر در مراکز علمی و آموزشی، از نمونه های آشکار مهجوریت تدبر در قرآن می باشد.

مهجوریت قرآن در تفسیر

مدیر مدرسه امام مهدی موعود افزود: قسم دیگر مهجوریت در تفسیر است. انجام هر عملی نیازمند شناخت آن عمل است و بدون شناخت، دستیابی به عمل، یا ممکن نیست یا کورکورانه است. قرآن کتاب زندگی و عمل است و قبل از عمل باید آن را شناخت. تفسیر قرآن شناخت ما را به آیت الهی افزایش می دهد. با وجود این رویکرد عوام و خواص به تفسیر قرآن در عصر حاضر، چندان رضایتبخش نبوده است.

اگر نگاهی به جامعه علمی امروز بیافکنیم، خواهیم دید که هرچند تشکیل کلاسهای تفسیر در برخی از مراکز علمی و برگزاری مسابقات تفسیر در سالهای اخیر، گامی هرچند کوچک در ترویج فرهنگ تفسیر قرآن به شمار می آید، ولی با این مقدار تلاش های اندک، به یقین نمیتوان از قرآن مهجوریت زدایی نمود.

مهجوریت قرآن در عمل

وی عنوان کرد: تمام مراحل و مراتب ارتباط با قرآن اعم از آموزش قرائت، تدبر، انس و آشنایی با معارف الهی قرآن، مقدمه ای برای عمل کردن است. اگر قرآن در عمل و رفتار و گفتار و شخصیت انسان و جامعه تجلی نیابد و ظهور و بروز پیدا نکند، هرگز به قرآنی شدن انسان و جامعه نخواهد انجامید. عمل به قرآن است که جانها را منقلب می کند و جوامع را تعالی می بخشد.

حجت الاسلام محمودی افزود: مقام معظم رهبری انزوای قرآن را چنین توصیف می نماید «از وقتی که قدرتهای مسلط بر جوامع اسلامی از ارزشهای اسلامی، تهیدست و بیگانه شدند و قرآن را که ناطق به حق و فرقان حق و باطل بود، مزاحم خود یافتند، تلاش برای بیرون راندن کلام خدا از صحنه زندگی آغاز شد و به دنبال آن جدایی از این زندگی اجتماعی و تفکیک دنیا از آخرت و تقابل دینداران واقعی با دنیاطلبان قدرتمند به وجود آمد، اسلام از منصب اداره عرصههای زندگی جوامع مسلمان پایین کشیده شد و به مساجد و معابد و خانهها و کنج دلها اختصاص یافت و جدایی خسارتبار بلند مدت دین از زندگی پدید آمد.

وی ادامه داد: ایشان فرمودند «امروز نگاهی به صحنه زندگی مسلمانان بیافکنید، ببینید قرآن در کجاست؟ در دستگاه های حکومت؟ در نظامهای اقتصادی؟ در تنظیم روابط و مناسبات مردم با یکدیگر؟ در مدرسه ها و دانشگاه ها؟ در سیاست خارجی و روابط با دولتها؟ در تقسیم ثروتهای ملی میان قشرهای مردم؟ در خلق و خوی مدیران جوامع اسلامی و همه قشرهای ملت ها که کم یا بیش از آنان تأثیر می پذیرند؟ در رفتار فردی حکام اسلامی؟ در روابط زن و مرد؟ در خوراک و پوشاک؟ در کدام جلوه اصلی زندگی؟ در کاخ ها؟ در سپرده ها و اندوخته های بانکی؟ در معاشرت ها؟ در کجای حرکت عمومی و اجتماعی انسانها؟ از این همه میدان های زندگی، تنها مساجد و مأذنه ها و احیاناً برای ریاکاری و مردم فریبی بخش ناچیزی از رادیوها مستثناست. اما ایا قرآن برای همین است؟ سیدجمال صد سال پیش از این میگریست. می گریاند که قرآن مخصوص هدیه دادن و زینت کردن و خواندن بر مقبره ها و نهادن بر طاقچه هاست، در این صد سال چه تغییر حاصل شده است؟ آیا وضع قرآن برای امت نگران کننده نیست؟»

حجت الاسلام محمودی افزود: قرآن کریم هدف از نزول خود را عمل به فرامین و دستورهای آن می داند و از مخاطب خویش انتظار پیروی دارد: «وَهَذَا کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ مُبَارَکٌ فَاتَّبِعُوهُ» أنعام/۱۵۵.

۳۱۳/۴۰