خبرگزاری حوزه، | مدرسه عالی فقه و اصول حوزه های علمیه، با محوریت جذب طلاب نخبه از سراسر کشور، تلاش دارد طلابی توانمند در رشته های مختلف فقهی تربیت کند تا در موضوعات مورد نیاز، به صورت کارشناسانه پاسخگوی نیازها باشند. برای آشنایی هرچه بیشتر با فعالیت های این مدرسه عالی، گفت گویی با حجت الاسلام والمسلمین مهدی یعقوبی، مدیر مدرسه انجام دادیم که خدمتتان تقدیم می گردد.

س) در ابتدا نسبت به تأسیس و اهداف راه اندازی این مدرسه عالی فقه و اصول توضیح فرمایید.

درباره تأسیس مدرسه عالی فقه و اصول، باید گفت که اعضای شورای عالی حوزه های علمیه خدمت مقام معظم رهبری رسیدند و ایشان در آن جلسه فرمودند که خود حوزه باید محلی را اختصاص دهد برای تربیت فقیه؛ این شد که این مدرسه را شورای عالی به تصویب رساند. هدف اصلی این مدرسه؛ تربیت فقیه به معنی الاخص بر محور فقه سنتی و اجتهاد جواهری است.

مدرسه عالی فقه و اصول در سال ۹۴ تأسیس شد که دوره دو سال اول در زمان مدیریت آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری و با مدیریت حجت الاسلام احمد فرخ‌فال بود، با آمدن آیت الله اعرافی، برنامه تغییر کرد و طرح هدایت علمی که مطرح شد، از اینجا استارت خورد و تا سال تحصیلی گذشته به این شکل امور پیش رفت. با مدیریت بنده، از شهریور سال گذشته، آیت الله اعرافی به بنده فرمودند که اینجا باید تبدیل به یک مجتمع عالی فقه و اصول شود و باید پیشانی و الگوی حوزه و مرکز باشد و در اجرای طرح هدایت علمی، متفاوت  با دیگر مجریان طرح هدایت علمی تربیتی، عمل کند.

بنابراین این مدرسه اختصاص داده شد به طلاب مستعد و نخبه؛ به این معنی که اینجا یک مدرسه نخبگانی است، ازا ین رو رابطه مستقیمی با مرکز نخبگان حوزه دارد.

س) چه طلابی در این مدرسه جذب می شوند؛ اساتید این مدرسه چه ویژگی هایی دارند؟

طلاب مدرسه به دو صورت پذیرش می شوند؛ یا از طریق دفتر نخبگان معرفی می شوند، یا این که مدرسه عالی فقه و اصول طلاب مستعد را از قم و سراسر کشور شناسایی می کند و سپس فراخوان می کند و طی فرایندی جذب و پذیرش می کند و در ادامه به تأیید دفتر نخبگان حوزه می رساند.

اساتیدی که در اینجا می آیند،؛ باید در تراز بالایی باشند و مشهور و به نام و مسلط در دروس سطح دو باشند.

برنامه آموزشی مدرسه عالی فقه و اصول سه دوره چهارساله است. چهار سال اول دوره سطح است. بعد از دوره سطح، دو دوره چهارساله خارج برای طلاب وجود دارد؛ در مجموع برای طلاب این مدرسه ۱۲ سال آموزشی در نظر گرفته شده است.

س) نگاهی که در این مدرسه نسبت به فقه وجود دارد، چیست؟

بنا بر تاکید آیت الله اعرافی در ابلاغیه کتبی در تاریخ ۹۹/۳/۱۴، قرار بر این شده که در این مدرسه، هم فقه عمومی(سنتی) و هم فقه تخصصی و مضاف را کار کنیم. فقه های تخصصی از پایه ده به بعد شروع می شود؛ بعد از پایه ده، طلاب مدرسه به دو بخش تقسیم می شوند، یا در همان فقه عمومی ادامه می دهند، یا در فقه تخصصی حضور می یابند که در فقه ها ی سنتی دو تا چهار سال طرح ریزی شده است. رشته های تخصصی هم مطابق با رشته های درختواره فقه، که در شورای عالی حوزه های علمیه تصویب شده است، می باشد. که دوره های ( سطح۳ – سطح ۴ – سطح ۵ ) برای آن طرح ریزی شده است

این رشته ها شامل: فقه حقوق و قضای اسلامی، فقه حکومت، فقه اخلاق، فقه تربیتی، فقه خانواده، فقه ارتباطات و رسانه، فقه و اصول مقارن، فقه روابط بین الملل، فقه اقتصاد دولت، فقه حج، فقه بازار سرمایه، فقه تجارت اسلامی، فقه پول و بانک، فقه تبرئات، فقه پزشکی، فقه جزا، فقه و حقوق، فقه و حقوق قضائی، فقه و حقوق بین الملل، فقه و حقوق تجارت، فقه و حقوق بشر، فقه و مالکیت معنوی و... می شود.

س) شما در صحبت های خود فقه را جداکردید  به دو نوع فقه سنتی و مضاف. چطور به این نتیجه رسیده شد که فقه به چند شاخه تقسیم شود و مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد؟

دو دسته کردن فقه به منظور تنزل دادن فقه سنتی نیست. چون یک بحثی در میان مردم است که سنت در مقابل مدرنیته مطرح می شود و سنت را عقب افتادگی می دانند؛ منظور این نیست. برخی مسائل از ابتدا تا کنون مطرح نشده و آنچه مطرح شده، متناسب با زمان خودش بوده است. مانند نماز و روزه و...، الآن با توسعه ای که بشریت و علم پیدا کرده است، مسائل جدیدی پیش آمده که باید پاسخ داده شود و حوزه باید پاسخگوی آنها باشد.

لازم است حوزه برنامه ریزی کند و همانطور که مباحث مختلف گذشته را کارشناسی کرده و تمام مسائل را در قالب فتوا مطرح کرده است، نسبت به مسائلی که تازه پیش می آید نیز باید ورود پیدا کند.

برای مثال  امروز در پزشکی بحث اجاره رحم، وجود دارد. این یک بحث علمی دارد که پزشکی آن را پاسخ می هد، در کنار آن نیز یک بحث شرعی وجود دارد که حوزه باید پاسخ دهد. فقه مضاف کارش این است که با توجه به منابع و ادله شرعی از قبیل آیات و روایات و عقل و اجماع، این را کارشناسی شده نظر دهد.

س) الآن طلاب مدرسه در چه مرحله ای مشغول تحصیل هستند؟

مدرسه عالی فقه و اصول از امسال پذیرش کرده و فعالیت ها از امسال شروع خواهد شد. امسال در اولین دوره ۵۰ نفر از طلاب مستعد از سراسر کشور مشغول تحصیل می شوند و هنوز دانش آموخته ای نداریم.

س) درباره روند آموزشی و گرایش آموزشی که برای نخبگان دارید، بفرمایید.

برای این که یک طلبه به سمت اجتهاد حرکت کند و مجتهد شود، باید یک سری لوازم را از ابتدای سطح ۲ داشته باشد.

برای این کار یکی از اهداف آموزشی خود را که از اهداف اصلی است، مباحث روش شناسی قرار دادیم. یعنی این که طلاب ممکن است در درس های عمومی فقط رسائل و مکاسب را بخوانند و مسائل آن را بفهمند و از آن عبور کنند، ولی ما آمده ایم در این دوره ، از اساتید محترم خواهش کردیم که در درس، روش استنباطی مرحوم شیخ انصاری را مطرح کنند و تلاش کنند طلبه آرام آرام با روش استنباطی مرحوم شیخ آشنا شود و در ادامه با روش استنباطی مرحوم آخوند آشنا شود. چون اجتهاد یعنی این که طلبه به حد و بلوغی برسد که از میان ادله و آیات و روایات احکام الهی را استنباط کند. یکی از راه ها این است که ببیند علمای گذشته چطور به این احکام رسیده اند.

در کنار این یکی دیگر از مسائلی که در اجتهاد دخیل است، علوم پایه است. نقش ادبیات و منطق، فلسفه، تفسیر وکلام در استنباط مهم است. پس رویکرد دوم این است که در کنار این درس های ارائه شده، نقش این ها را در استنباط به مرور به طلاب تذکر بدهد و آماده سازد که بتوانند و بفهمند چطور از این ها استفاده کند و آنها را در خدمت استنباط قرار دهد.

به همین خاطر ما از اساتید فن هر رشته ای استفاده کرده ایم. کسی که در تفسیر سال ها کار کرده دعوت کردیم و طی جلساتی از ایشان خواستیم سیری تهیه کند که در هر پایه ای به یک میزان مشخصی این برنامه انجام شود. یعنی نقش تفسیر در اجتهاد مطرح شود و طلبه در هر سالی به یک میزان مشخص شده، این نقش را متوجه و مسلط شود.

در مباحث دیگر هم همینطور؛ در کلام، رجال، درایه، حدیث، فلسفه، ادبیات و... سیر ها توسط اساتید آماده شده و تقریبا برنامه های جنبی مدرسه ما همین دروس هست.

بنابراین یکی از تفاوت های این مدرسه با مدارس دیگر این است که برنامه جنبی ما همین سیر های  مطرح شده می باشد، که به جای دروس جنبی طلاب، ارائه می شود.

هر کدام در طی هفته، یک روز در نوبت عصر را به خود اختصاص می دهد. صبح ها هم که دروس عمومی که در تمامی مدراس حوزه ارائه می شود، برای طلاب در نظر گرفته ایم.

س) نخبگان را تنها از قم جذب می کنید؟

برای ما فرقی نمی کند و از سراسر کشور جذب داریم. آنچه برای ما مهم است، مستعد بودن و نخبه بودن طلاب است که طی روش هایی که ذکر شد، شناسایی و پذیرش می شوند.

س) برای طلاب خوابگاه در نظر گرفته اید؟

طبیعتاً وقتی طلاب نخبه را جذب می کنیم، باید رسیدگی ها و امکانات هم در حد خود نخبگان باشد.

س) معیار نخبه بودن طلاب برای جذب در این مدرسه چیست، آیا صرفاً بر معدل تمرکز می کنید؟

نه، ما آمده ایم و ملاک هایی را در نظر گرفتیم. گفتیم کسی که پذیرش می شود، باید مجموع این ملاک ها را داشته باشد و حداقل نمره قبولی را به دست آورد تا وارد روند گزینش شود.

س) لطفا درباره ملاک های در نظر گرفته شده، بیشتر توضیح دهید.

یکی از ملاک ها ، معدل دروس فقه واصول در دوره مقدماتی است. یکی دیگر مصاحبه علمی است که اساتید، علمیت طلاب را بررسی کرده و نمره می دهند. ملاک دیگر، پژوهش هایی است که تا کنون داشته است.

مهارت های فردی طلاب از جمله مهارت کار با کامپیوتر، فعالیت های رسانه ای، برنامه نویسی، مهارت تبلیغ، مهارت نویسندگی، مهارت پژوهش و... از دیگر ملاک های در نظر گرفته شده است.

مسئله دیگر، شخصیت خود افراد است.  در این راستا روانشناسانی که دانش آموخته مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) هستند، در این عرصه به ما کمک می کنند. طلاب برای ورود، از نظر روحی، روانی، انگیزشی و استعدادی بررسی می شوند.

س) برای جذب طلاب مستعد و نخبه، محدودیت سنی هم قرار داده اید.

بله، اولویت جذب با طلابی است که با سیکل وارد حوزه شدند، ولی حداکثر هم ۲۶ سال است. البته در موارد خاص، استثناهایی را هم با شرایط سنی بالاتر جذب می کنیم.

س) با توجه به حجم سنگین دوره ۱۲ ساله، شاید برای طلاب شهرستانی حضور در قم دشواری هایی داشته باشد، به فکر راه اندازی نمایندگی هایی در شهرهای دیگر هستید؟

در آینده سیاست حوزه این است که اگر این مدرسه راه افتاد و پا گرفت، شعبه هایی در سطح کشور داشته باشد، حداقل در شهرهای بزرگ. این سیاست را داریم.

س) ساختار  مدرسه به چه صورت است؟

در این مدرسه ما معاونت های مدرسه را در جایگاه مدیریت دیده ایم، نه صرفا معاونت. از این رو معاونان این مدرسه را از اساتید با تجربه با حداقل ۲۰ سال سابقه جذب کردیم. مدیر آموزش، مدیر پژوهش، مدیر اجرایی و مدیر تهذیب داریم. زیرمجموعه آنها کارشناسانی هستند که کارهای اجرایی را انجام می دهند.

س) در محتوا و تعیین محتوا به چه صورت عمل می شود؟

یکی از از تفاوت های این مدرسه عالی با دیگر مدارس این است که هرچند مدیر آن یک نفر است، ولی تمامی تصمیمات و برنامه ها در شورای سیاست گذاری و برنامه ریزی تصمیم گیری و تصویب می شود. به این صورت که هر طرحی که مصوب می شود یا هر برنامه ای می خواهد اجرا شود، حتما در آن جلسه، مورد شور قرار گیرد و هر چه تصویب می شود، همگان ملزم به اجرای آن می شوند. گاهی مطلبی تصویب شده که شاید بر خلاف نظر من هم بوده، ولی با توجه به این که خرد جمعی به این نتیجه رسیده است، اجرا می شود. از کارهای خوبی که در این مدرسه است، استفاده از خرد جمعی است.

اعضای این شورا، بنده و مدیران آموزش، اجرایی، پژوهش و تهذیب و چند نفر از اساتید که مجموعاً ۹ نفر می شود. تقریباً این شورا بالاترین نهاد در مدرسه است و به تعبیری شورای عالی مدرسه است.

در کنار این، شوراهای دیگر هم داریم، شورای آموزش، شورای پژوهش و شورای تهذیب که به صورت جداگانه و تحت مدیریت مربوطه است.

س) درباره چشم انداز مدرسه عالی فقه و اصول بفرمایید.

کار اصلی ما تربیت فقیه است. ما می خواهیم نگاه جامعی به تربیت طلاب داشته باشیم. باید ابعاد دیگر هم فعال شود. از این رو بحث مجتمع آموزش عالی مطرح است که جنبه های دیگر طلاب هم مد نظر قرار گیرد. ما برای طلاب در چند محور  برنامه ریزی کردیم. در کنار بحث اجتهاد، بحث تربیت مدرس است. ما می خواهیم برای آینده حوزه ، مدرسینی قوی و مسلط تربیت کنیم. بحث دیگر تربیت مبلغ است. هدف ما این است که مبلغانی که مجتهدند را به جامعه معرفی و ارائه کنیم. بحث دیگری، تحقیق و پژوهش و تولید علم است که وقتی طلبه ای فقیه می شود، بتواند تولید علم کرده و برای آیندگان از خود اثر بگذارد.

برنامه دیگر، بحث تربیت مدیران اجرایی است یعنی تربیت مجتهد مدیر ، که در عرصه های مختلف نیاز جامعه و حوزه را پاسخ دهد. از نظر ما اگر مدیر مدرسه مجتهد باشد، با مدیری که غیر مجتهد باشد، تفاوت دارد. مجتهدی که توان مدیریتی بالایی هم داشته باشد، می‌تواند بسیار اثرگذار باشد. این فرد درعرصه امام جمعه، مدیر حوزه و...، اثرگذار خواهد بود.

گفت‌وگو: علیرضا سهلانی