به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، انتشار آمارهای جدید نشان می‌دهد که در طی ۵ سال گذشته تعداد موالید کشور از یک‌میلیون و ۵۷۰ هزار به یک‌میلیون و ۱۹۶ هزار تولد کاهش پیداکرده است.
هر مادر ایرانی به‌طور متوسط طی دوره باروری خود ۱.۷ فرزند زنده به دنیا می‌آورد که این آمار در دنیا بیش از ۲.۵ فرزند است و علاوه بر این در بسیاری از کشورها بسته‌های تشویقی مناسبی نیز در نظر گرفته‌شده است که مؤثر هم بوده است.
این در حالی است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی سیاست‌های کلی «خانواده» را در شهریورماه سال ۹۵ ابلاغ کردند که در دو بند مهم آن آغازین و پایانی آن آمده است: نخست: ایجاد جامعه‌ای خانواده محور و تقویت و تحکیم خانواده و کارکردهای اصلی آن بر پایه الگوی اسلامی خانواده به‌عنوان مرکز نشو و نما و تربیت اسلامی فرزند و کانون آرامش‌بخش، همچنین دربند پایانی آن آمده است: ایجاد سازوکارهای لازم برای ارتقاء سلامت همه‌جانبه خانواده‌ها به‌ویژه سلامت باروری و افزایش فرزند آوری در جهت برخورداری از جامعه جوان، سالم، پویا و بالنده.
از سوی دیگر کارشناسان نیز در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه،بر ضرورت توجه به دستورالعمل رهبری و حمایت از زنان و مردان برای تشکیل خانواده و فرزند آوری تأکید دارند.
با شعار نمی‌توان جمعیت کشور را افزایش داد
دکتر زهره کاظمی کارشناس مسائل خانواده در گفتگو با خبرنگار ما اظهار داشت: اگر آمارها را مرور کنیم مرکز آمار ایران اعلام کرده است نرخ باروری به ۱.۸ رسیده است و شاخص باروی از سال ۹۶ الی ۹۸ روند نزولی داشته است که نشان می‌دهد هرسال میل و تمایل خانواده‌ها برای فرزند آوری کمتر می‌شود.
رشد موالید در سیستان و بلوچستان بالاتر از همه استان‌ها است
وی ادامه داد: جالب است که حداقل میزان باروری مربوط به استان گیلان ۱.۱ است و حداکثر میزان باروری متعلق به استان سیستان و بلوچستان با نرخ ۳.۴ درصد است و البته این آمار در استان تهران ۱.۳ فرزند است.
کاظمی تأکید کرد: در خصوص فرزند آوری عواملی وجود دارد که در این زمینه اثرگذار هستند یکی از مسائلی که وجود دارد بحث کاهش میزان ازدواج است باوجود سیاست‌گذاری‌های مانند ازدواج‌های دانشجویی ما شاهد کاهش میزان ازدواج هستیم که روی موالید هم اثر مستقیمی را می‌گذارد.
وی ادامه داد: مسئله‌ای دیگری که وجود دارد مشکل تأمین معیشت است که شاید مهم‌ترین عامل کاهش فرزند آوری در کشور است به‌طوری‌که در خصوص گرایش خانواده‌ها به تک‌فرزند آوری موضوع اقتصاد حرف اول را در کاهش موالید می‌زند.
کارشناس مسائل خانواده بیان داشت: ترس از فرزند آوری به معنای ترس معیشت، تأمین امکانات و اقلام موردنیاز فرزند است، ترسی که در والدین جوان پیش‌آمده موجب شده به سمت کاهش موالید سوق پیدا کنند.
وی افزود: در این میان قوای مجریه و مقننه مشکلات اقتصادی خانواده‌ها را حل نمی‌کنند به‌عنوان‌مثال مبلغ یارانه افراد از سال ۸۹ تاکنون ثابت مانده است درحالی‌که ارزش ۴۵ هزار تومان در طی ۱۰ سال به‌شدت پایین آمده است اما ازنظر مسئولان گویا هیچ گرانی در این سال‌ها رخ نداده است.
کاظمی تصریح کرد: به‌هرحال موضوعات اقتصادی در بحث فرزند آوری آثار خودش را می‌گذارد و درواقع زمانی که والدین نسبت به درآمد اقتصادی خود اطمینان نداشته باشند کمتر رغبت می‌کنند که فرزندی را به دنیا بیاورند.
وی ادامه داد: عامل دیگر رشد شهرنشینی و تأثیر آن در کاهش موالید است به‌هرحال جامعه ما در طول ۴۰ سال گذشته به سمت جامعه شهری پیش رفته و در جوامع شهری کم شدن تعداد موالید و کنترل فرزند آوری نسبت به جوامع سنتی بیشتر است.
کاظمی خاطرنشان کرد: در جوامع روستایی چون امکانات زیرساخت‌های لازم برای پرورش کودک به توسعه‌یافتگی شهرها نیست نگرانی کمتری هم در خصوص پرورش فرزند به چشم می‌خورد و درنتیجه موالید در روستاها بالاتر است.
وی ابراز داشت: در روستا اگر یک کودک کلاس زبان هم نرود عادی است و اگر کلاس کنکور هم نرود مشکلی ایجاد نمی‌شود اما اگر همان کودک به شهر مهاجرت کند، می‌بینند که باید اوقات فراغتش باید پر شود و به همین علت در شهرها میزان فرزند آوری از روستاها کمتر است.
نبود مشوق‌های مادام‌العمر ترغیب‌کننده‌ای فرزند آوری
کاظمی تأکید کرد: علت دیگر نبود مشوق‌های مادام‌العمر ترغیب‌کننده‌ای فرزند آوری است در کشور است این در حالی است که در کشورهای پیشرفته برای تشویق خانواده‌ها با فرزند آوری مشوق‌های مادام‌العمری در نظر گرفته است که می‌توان از تجربیات آن‌ها بهره بگیریم.
وی ابراز داشت: به‌عنوان‌مثال در کشور بلژیک به تعداد هر فرزند بخشی از والدین بخشوده می‌شود و اگر خانواده‌ای ۴ فرزند داشته باشد خانواده از کل مالیات معاف می‌شوند.
کارشناس مسائل خانواده تأکید کرد: در کشور ما اگر به‌جای مشوق‌های موقت مانند وام ازدواج مشوق‌های مادام‌العمر مانند پرداخت مالیات، پرداخت حق بیمه و.. داده شود، قطعاً جواب بهتری می‌توانیم بگیریم.
وی افزود: از سوی دیگر حق اولادی که برای کارمندان و کارگران در نظر گرفته می‌شود بسیار اندک است که درواقع هیچ تأثیری در فرزند آوری ندارد حال اینکه در کشورهای توسعه‌یافته واقعاً حمایت‌های جدی در این زمینه وجود دارد.
کاظمی ابراز داشت: رشد جمعیت با شعار، سریال سازی و کار فرهنگی اتفاق نمی‌افتد هرچند که کار فرهنگی تصویر مثبتی را در جامعه ایجاد می‌کند اما باید معیشت هم تأمین شود.
وی بیان داشت: در برخی از کشورهای توسعه‌یافته علاوه بر معافیت‌های مالیاتی حق بیمه فرزندان نیز توسط دولت پرداخت می‌شود و علاوه بر این اگر والدین دچار بیکاری شوند به تعداد فرزندان حقوق ماهیانه دریافت می‌کنند.
کاظمی تأکید کرد: علاوه بر این بیش از ۵۵ درصد کشورهای جهان سیاست‌های خاص فرزند آوری رادارند که باید در کشور ما نیز عملیاتی شود.
وی افزود: در زمان کنونی و در این ایام کرونا بسیاری از کارگران فصلی بیکار شده‌اند که باید از این عزیزان حمایت‌های کافی صورت بگیرد حتی بسیاری از این‌ها بیمه هم نیستند و حتی در این صورت بیمه بودن نیز مبلغ ناچیزی به آن‌ها پرداخت می‌شود که کفاف زندگی‌شان را نمی‌دهد.
رشد فرهنگ فردگرایی و کاهش فرزند آوری
کاظمی خاطرنشان کرد: در قرن بیست و یکم با رشد فرهنگ فردگرایی مواجه هستیم که در مناطق مرفه نشین پایتخت نیز دیده می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: درواقع در این فرهنگ تمایلات و خواسته‌های خود فرد اولویت پیدا می‌کند که فرد منافع خودش اولویت دارد و از سوی دیگر برخی از زوج‌های جوان قبل از ازدواج و یا بعد از ازدواج بچه‌دار نشوند که ناشی از همان فردگرایی است.
کارشناس مسائل خانواده تصریح کرد: این فرهنگ غلط موجب شده است که این افراد فرزند را مانعی برای تکامل و رسیدن به ایده‌های خودشان در زندگی بدانند.
وی افزود: این غلبه فرهنگی در طی ۴۰ سال رخ‌داده است و اگر بخواهیم این کار را انجام بدهیم نیاز داریم که گرایش فرزند آوری را بیشتر کنیم و درواقع بازه‌ای زمانی مدت‌دار را برای این کار مشخص کنیم.
قوانین مشکل‌ساز تابعیت
کاظمی افزود: یک سری از قوانین تابعیت نیز مشکل‌ساز شده است به‌طوری‌که تابعیت از طریق خاک را نداریم و همچنان سیستم تابعیت از طریق خون است.
وی بیان داشت: این در حالی است که در برخی از کشورها اگر در خاک آن کشور متولد شوید شهروند آن کشور محسوب می‌شوید درحالی‌که در کشور ما تنها از طریق خون است البته درزمینهٔ اعطای تابعیت به فرزندان که مادر هستند نیز به‌تازگی اجرایی شده است که خوب است.
کاظمی بیان داشت: باید زیرساخت‌های فرزند آوری در جامعه شکل‌گرفته و تقویت شود که یکی از اصلی‌ترین این موارد اشتغال است، علاوه بر این حمایت از تشکیل خانواده و پشتیبانی از آن باید به‌عنوان یک اصل در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران موردتوجه بیشتر قرار بگیرد.
وی تصریح کرد: در پایان باید بگویم که مراکز رصد سیاست‌های کلی نظام باید تشکیل شود، چراکه صیانت از نهاد خانواده از اصول کلی است که رهبر انقلاب تأکید فراوانی روی آن دارند و به همین منظور باید مداوم اجرایی شدن آن رصد شود.
فرهنگ، اصلی‌ترین عامل کاهش فرزند آوری در کشور
معصومه ظهیری معاون فرهنگی و تبلیغی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران نیز در گفتگو با خبرنگار ما اظهار داشت: بحث فرزند آوری یک موضوع چندبعدی است که از زوایای مختلف قابل‌بررسی است و لایه‌های مختلفی را شامل می‌شود.
وی ادامه داد: دهه اخیر درواقع شاهد کاهش رشد جمعیت و موالید در کشورمان هستیم که زنگ خطری را به صدا درآورده است.
ظهیری افزود: اگر در دهه پیش رو درست برنامه‌ریزی نکنیم و شکاف جمعیتی را پُر نکنیم برای صدسال آینده نمی‌توانیم ایران جوان و توسعه‌یافته را متصور باشیم.
وی بابیان اینکه بحث جمعیت با اقتصاد، سیاست، قدرت و توان دفاعی کشور، صنعت، کشاورزی و تاب‌آوری اجتماعی مرتبط است، ابراز داشت: باید برای دهه‌ای نده برنامه‌ای زودبازده و اورژانسی داشته باشیم تا این شیب نزولی رشد موالید به حالت طبیعی خودش برگردد.
ظهیری ادامه داد: فرزند آوری در کشور پایین آمده و در مقابل سن ازدواج بالا رفته و علاوه بر این طلاق در کشور افزایش‌یافته است، این‌ها مواردی هستند که کشور را تهدید می‌کنند و باید برای آن‌ها برنامه‌ریزی مناسبی صورت بگیرد، علاوه بر این سن فرزند آوری بالا می‌رود و این لایه‌های بیرونی هستند که درواقع عیان و قابل‌بررسی است.
فرهنگ و باورهای عمومی از درجه اهمیت بالایی برخوردار است
وی خاطرنشان کرد: لایه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اشتغال، فرهنگ و باور مردم، قانون و نظارت بر اجرای قانون از عوامل درونی هستند که باید موردبررسی قرار بگیرند.
معاون فرهنگی و تبلیغی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران بابیان اینکه در رأس همه این لایه‌ها موضوع فرهنگ و باورهای عمومی از درجه اهمیت بالایی برخوردار است، تأکید کرد: بعد از دهه‌ای ۶۰ که آمار موالید در کشور صعودی بود، متأسفانه ما روی موضوع تهدید جمعیت و کمتر شدن موالید ارزش‌گذاری کردیم.
وی بیان داشت: علاوه بر این در دهه‌های بعد ارزش‌های دیگری مانند تحصیل، اشتغال، فردگرایی و.. به‌تدریج پررنگ شد و درواقع تشکیل نهاد خانواده را با تهدید مواجه کرد.
ظهیری افزود: در این میان عدم بها دادن به اشتغال خانگی نیز ازجمله مواردی بود که موجب شد گرایش خانم‌ها به کارهای بیرون از خانه مانند کارمندی و... افزایش پیدا کند و همین موارد سن ازدواج را در کشور بالا برد و از سوی دیگر یک‌لایه از لایه‌های عدم اقبال به فرزند آوری در جامعه مسئله زنان بودند.
فرهنگ اصلی‌ترین عامل کاهش فرزند آوری
وی ادامه داد: عامل اول کاهش رشد جمعیت در کشور و کم شدن موالید در کشور فرهنگ است، که موجب نزولی شدن نرخ رشد فرزند آوری در کشور است.
معاون فرهنگی و تبلیغی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران تأکید کرد: درواقع کم‌رنگ شدن معنویات و ارزش‌های دینی نیز در این زمینه بی‌تأثیر نبوده است، به‌هرحال فرزندی که پیامبر اسلام در خصوص آن تأکیدات فراوانی دارد امروز در بین برخی از خانواده‌ها از آن بانام نان‌خور اضافه و یک‌بار اضافی نام‌برده می‌شود که نشان می‌دهد از فرهنگ و باور دینی در این زمینه فاصله گرفته‌شده است.
وی ادامه داد: ما نتوانستیم جایگاه ارزشی نگاه به فرزند و همچنین جایگاه فرزند در خانواده را درست تبیین کنیم و نه فرزند معنای محبت، رزق و برکت را در اغلب خانواده‌های امروزی داشته و نه فرزند خودش را این‌گونه در خانواده می‌دید.
ظهیری تأکید کرد: وقتی فرهنگ در یک خانواده تغییر کرد، این تغییر را به جامعه می‌دهد و در نگاه تصمیم گیران و متصدیان نیز تأثیر می‌گذارد.
وی در خصوص راهکارهای خروج از بحران نیز گفت: همه متولیان امور فرهنگی باید ارزش‌گذاری و اولویت‌دهی فرزند آوری و آرامش در خانواده را به مردم القا کنند.
معاون فرهنگی و تبلیغی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران ادامه داد: این باور باید در جامعه به وجود بیاید که ازدواج و فرزند آوری می‌تواند بسیاری از خلأها را پر کند و از سوی دیگر متأسفانه آمار زیاد طلاق موجب شده است که بسیاری از خانواده‌ها به فرزند آوری نرسند که خود نیز یک مشکل مهم است.
وی خاطرنشان کرد: بالا رفتن سن ازدواج نیز تعداد موالید را کم می‌کند چراکه برای صعودی شدن نرخ زادوولد باید خانواده‌ها بیش از ۳ فرزند داشته باشند درحالی‌که ازدواج‌های دیرهنگام موجب می‌شود که خانم‌ها زمان‌های مناسب فرزند آوری را از دست بدهند.
ظهیری بیان داشت: کار اولیه این است که ازدواج آسان، بهنگام و پایدار را در کشور داشته باشیم و در کنار این موضوع آموزش‌های مهارتی، کارهای پژوهشی، تنویر اذهان عمومی و تشویق به‌موقع در کنار حمایت‌های والدین می‌تواند در سیر صعودی ازدواج‌ها و فرزند آوری نقش داشته باشد.
وی ادامه داد: در گام بعدی باید قوانینی را درزمینهٔ ازدواج و فرزند آوری داشته باشیم که عامل تشویقی برای زوج‌های جوان باشد ازجمله این قوانین می‌توان به قوانین مسکن اشاره کرد و درواقع یکی از ضروریات ازدواج است.
ظهیری بابیان اینکه باید زمینه تسهیل ازدواج فراهم شود، خاطرنشان کرد: باید زمینه تسهیل ازدواج فراهم شود و برای این کار باید شورایی یا نهادی متولی امر شود و علاوه بر این باید برای ازدواج باید یارانه بدهیم و در شرایط کنونی امکان پیش‌قدم خانواده‌ها وجود ندارد و موج ازدواج هراسی که به راه افتاده است و هراس پذیرفتن مسئولیت‌های خانواده جوانان را به ازدواج دیرهنگام سوق می‌دهد که مناسب و شایسته نیست.
وی ادامه داد: خانواده چرخه‌ای یک کشور درزمینهٔ های مختلف را به حرکت درمی‌آورد به‌عنوان‌مثال تشکیل خانواده موجب می‌شود که نیاز آن خانواده برای خرید لوازم کارخانه‌ها را فعال می‌کند.
معاون فرهنگی و تبلیغی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران سیر صعودی نازایی در کشور را موردتوجه قرارداد و گفت: موضوع مهمی دیگری که درزمینهٔ کاهش موالید در کشور مؤثر است نازایی است، متأسفانه در کشور به علت‌های مختلف از قبیل آب‌وهوا، دارو و.. وجود دارد شاهد افزایش نازایی هستیم و مراکز جهاد دانشگاهی و علوم پزشکی باید از بیمه‌ها و پشتیبانی‌های خوبی برخوردار باشند.
وی ابراز داشت: سیستم بیمه‌ای فعلی پاسخگوی مخارج نازایی نیست و باید در این زمینه نیز تأمل و تجدیدنظری صورت بگیرد.
مقابله با سقط‌جنین باید شدت بگیرد
ظهیری ادامه داد: در سال‌های اخیر به علت درمانی و همچنین سقط‌های غیرمجاز آمار سقط‌جنین در کشور افزایش‌یافته است که باید در این زمینه قانون‌های مناسبی وضع و اجرایی شود.
وی در پایان بیان داشت: زمینه تسهیلات برای مادران شاغل نیز ازجمله مواردی است که می‌تواند درزمینهٔ فرزند آوری تأثیرگذار باشد و درنهایت بسته‌های تشویقی نیز می‌تواند درزمینهٔ فرزند آوری تأثیرگذار باشد.
فردگرایی و فرد محوری تهدیدی جدی برای خانواده‌های امروزی است
دکتر سید محمدحسین چاوشیان در گفتگو با خبرگزاری حوزه با اشاره به عوامل کاهش فرزند آوری در جامعه ایران اظهار داشت: در ابتدا باید به سراغ مسئله مهمی به نام ازدواج برویم که در طی سال اخیر با کاهش شدید ازدواج و وقتی ازدواج درصد بالایی را ندارد فرزند آوری هم کاهش می‌یابد.
وی تصریح کرد: خیلی از افراد تمایلی برای ازدواج ندارند و مسئله دوطرفه است یعنی دخترها و پسرها تمایلی به ازدواج ندارند و به دلایل مختلف ازدواج صورت نمی‌گیرد نباید توقع داشته باشیم که فرزند آوری ما در وضعیت مطلوب باشد علیرغم اینکه رهبر معظم انقلاب در چندین مرحله و در چندین نوبت سخنرانی داشته و تأکید بر فرزند آوری داشتند.
چاوشیان افزود: متأسفانه ما درعین‌حالی که در دهه ۶۰ و اوج فرزند آوری را شاهد بودیم والان اگر کشورمان جمعیت ۸۰ میلیونی دارد مدیون آن دوران است که فرزند آوری از نرخ مطلوبی برخوردار بود.
وی خاطرنشان کرد: در اواسط دهه ۷۰ به این‌طرف سیاست‌ها به سمت فرزند کمتر پیش رفت و در دو دهه اخیر شاهد اتفاق ناخوشایندی در حوزه فرزند آوری هستیم اما در کنار ازدواج مسئله فرزند آوری باید به‌عنوان یک مجموعه در نظر بگیریم و عوامل مختلف را بررسی کنیم.
پژوهشگر مطالعات خانواده در دانشگاه برن سوئیس بیان داشت: در مسئله ازدواج و فرزند آوری مهم‌ترین عاملی که از آن یاد می‌کنند مسئله اقتصادی است و بسیاری اختلاف‌ها و ناهنجاری‌های موجود جامعه ناشی از مشکلات اقتصادی است.
رئیس موسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی عنوان کرد: در مسئله فرزند آوری و فرزند پروری هزینه‌های زیادی به خانواده‌ها تحمیل می‌شود از قبل از تولد نوازد و هزینه‌های مراجعه‌ها به پزشک و دارو و درمان هزینه‌های سرسام‌آوری شده بعدازآن هم نیازهای اولیه فرزند هزینه‌های زیادی دارد.
چاوشیان تأکید کرد: بعدازآن خانواده‌ها به مرحله تحصیل فرزندان می‌رسند همه این مسائل باعث می‌شود خانواده‌ها به فکر هزینه‌های هستند که باید انجام دهند و برای داشتن فرزند از عهد این مخارج بربیایند.
وی گفت: متأسفانه در جامعه امروز شاهد مسئله فردگرایی و فرد محوری هستیم فردیت و جدا شدن از جمع و راحت‌طلبی باعث شده فرد نخواهد به سمت دردسرهای فرزند آوری بروند.
رئیس موسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی اضافه کرد: توقعات و انتظارات از زندگی بالا رفته است و می‌خواهیم همه‌چیز عالی باشد نوع زندگی که ما از خانواده گسترده فاصله گرفته و شاهد خانواده‌های هسته‌ای هستیم وقتی خانواده هسته‌ای شکل می‌گیرد حمایت پدر و مادرها و بزرگ‌ترها کاهش پیدا می‌کند لذا تمام زحمات فرزندی به دوش عروس و دامادی است که به‌تازگی به خانه بخت رفته‌اند.
وی عنوان کرد: مهاجرت‌های که در این سال‌ها صورت گرفته یکی از دلایلی است که خانواده گسترده کاهش پیداکرده است در روستاها و مناطقی که کمتر شاهد مهاجرت بودیم فرزند آوری بیشتری صورت می‌گیرد.
وی اظهار داشت: متأسفانه مسئله ناباروری در کشور در سال‌های اخیر نسبت به سال‌های گذشته افزایش زیادی داشته است که عوامل ژنتیکی و تغذیه‌ای در این مسئله تأثیرگذار بوده تا جایی که تغذیه‌های امروزی غیر ارگانیک است که روی باروری می‌تواند تأثیرگذار باشد.
چاوشیان ادامه داد: علاوه بر این سیاست‌گذاری‌های ما درزمینهٔ فرزند آوری و حمایت از خانواده خوب نبوده و سیاست‌های خانواده محوری توسط دستگاه‌های مربوطه اجرائی نشده است همه صحبت‌های که در حوزه خانواده است در حد شعار باقی ماند و کارشناسان آینده خوبی را در این زمینه پیش‌بینی نمی‌کنند درحالی‌که همیشه افتخار می‌کردیم جمعیت ما یک جمعیت جوان است اما با وضعی که شاهد آن هستیم اگر اصلاح سیاست‌گذاری‌های اقتصادی را نتوانیم درست انجام دهیم متأسفانه شاهد کاهش جمعیت خواهیم بود.
۱۲:۱۷ - ۱۳۹۹/۰۶/۲۹